Τα νεοκλασικά του κτήρια με τις κεραμιδένιες στέγες και τα πέτρινα σπίτια με τα μπαλκόνια που επιβλέπουν το γραφικό λιμανάκι του, ανηφορίζουν το λόφο σχηματίζοντας μια γραφική εικόνα που θυμίζει κάτι από νησί. Μαζί με τις πολύχρωμες ψαρόβαρκες κατά μήκος της προβλήτας όπου λιάζονται κρεμασμένα χταπόδια αλλά και γάτες από κάτω τους, με το αναγνωρίσιμο νησάκι που συνδέεται με το λιμάνι του, τον οκταγωνικό μαρμάρινο φάρο και τον ιστορικό πέτρινο Πύργο του οπλαρχηγού Τζανετάκη Γρηγοράκη, συνθέτουν την ξεχωριστή εικόνα του Γυθείου, μέρος του μοναδικού χαρακτήρα, της ιστορίας και της παράδοσης της Μάνης.
Οι ρίζες του φτάνουν πίσω στους αρχαίους χρόνους και οι μύθοι που περιβάλλουν τη «γη των θεών», όνομα που επιλέχθηκε λόγω της ισόπαλης μάχης μεταξύ Ηρακλή και Απόλλωνα όταν ο πρώτος έκλεψε τον τρίποδα από το Μαντείο των Δελφών, φέρουν το Γύθειο άμεσα συνδεδεμένο με τον Τρωικό πόλεμο. Είναι μάλιστα ο Όμηρος που αναφέρει στην Ιλιάδα, ότι στο γραφικό νησάκι Κρανάη του Γυθείου πέρασαν την πρώτη τους νύχτα ο Πάρις και η Ωραία Ελένη, ενώ ένας άλλος μύθος αποδίδει το όνομα της μικρής νησίδας στο ότι ο Πάρις ξέχασε εκεί το κράνος του. Στην Ιλιάδα όμως γίνεται αναφορά και στην τροφή που έτρωγαν οι αρχαίοι Έλληνες πολεμιστές για να ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις των μαχών του Τρωικού πολέμου: το «ίντριον» ήταν ένα δυναμωτικό και θρεπτικό είδος γλυκίσματος φτιαγμένο από μέλι και σουσάμι. Αν σας θυμίζει το παστέλι, δεν πέφτετε καθόλου έξω και είναι ακριβώς στο Γύθειο που θα βρείτε το υγιεινό και κατάλληλο για κάθε περίσταση σνακ, σε μία από τις πιο αγνές, εκλεκτές και αυθεντικές μορφές του στο ιστορικό κατάστημα της Παστελοποιείας Μανωλάκος.
Ένας αιώνας ολόγλυκης μανιάτικης ιστορίας
Κομμάτι πλέον της νεότερης ιστορίας του Γυθείου και σημαντικό κεφάλαιο της γαστρονομικής παράδοσης της Μάνης, η οικογενειακή επιχείρηση «Παστέλι Μάνης Μανωλάκου» έχει ανάγει την παρασκευή του αγαπημένου όλων σνακ-super food σε πραγματική τέχνη. Το αποδεικνύει η διαρκώς εξελισσόμενη και επεκτεινόμενη γκάμα των εξαιρετικής ποιότητας παστελιών, που εξακολουθούν να φτιάχνονται στο οικογενειακό εργαστήριο αδιάκοπα εδώ κι 122 χρόνια, με την ίδια αγάπη και μεράκι που διακατείχε τον ιδρυτή της επιχείρησης, εκσυγχρονίζοντας παλιές τεχνικές και διατηρώντας πατροπαράδοτες μυστικές συνταγές.
Ήταν ο παππούς Ηλίας Μανωλάκος εκείνος που άνοιξε το 1902 ένα περιποιημένο γλυκοπωλείο ακριβώς πίσω από το τότε Παρθεναγωγείο -κτήριο του 19ου αι., σχεδιασμένο από τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλλερ, που πλέον στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο και Μουσείο Αστικού Βίου -, αγαπημένο προορισμό των μικρών μαθητών κατά το διάλλειμα ή στο σχόλασμά τους. Εκεί πήγαιναν για να πάρουν το παστέλι ή τη φρέσκια κρέμα που θα απολάμβαναν στα μαρμάρινα τραπεζάκια του παραδοσιακού καταστήματος. Εκεί και οι παππούδες τα κερνούσαν μπισκοτολούκουμα και υποβρύχιο βανίλια. Γεννημένος στον ιστορικό Πολυάραβο της Μάνης, μεγαλωμένος με τα παστέλια που έφτιαχναν οι Μανιάτισσες νοικοκυρές, ο Ηλίας Μανωλάκος αφοσιώθηκε στην τέχνη της παστελοποιείας, πουλούσε τα παστέλια του αρχικά σε υπαίθριο πάγκο κι όταν του δόθηκε η ευκαιρία αγόρασε ένα κατάστημα στο κέντρο του Γυθείου κι έστησε τη μικρή επιχείρηση του καφέ-ζαχαροπλαστείου του. Η ιστορία που ξεκίνησε με τόσο μόχθο αλλά και αγάπη για το παστέλι, έμελλε να έχει μια ανέλπιστα επιτυχημένη πορεία χάρη στη σκληρή δουλειά και την αφοσίωση των γενιών που θα ακολουθούσαν.
Ένα κατάστημα στολίδι για το Γύθειο
Στο ίδιο σημείο ακόμη και σήμερα, η παράδοση του πιο γλυκού μυστικού του Γυθείου συνεχίζεται και περνώντας την είσοδο του καλοδιατηρημένου καταστήματος, το οποίο μοιάζει με αίθουσα λαογραφικού μουσείου που αναβιώνει περασμένες εποχές, μεταφερόμαστε σ’ ένα ταξίδι στο χρόνο και σ΄ ένα ολόγλυκο κομμάτι ιστορίας της πόλης. Μια αίσθηση νοσταλγικότητας μας κυριεύει παρατηρώντας τις παλιές διαφημιστικές ταμπέλες, τις ασπρόμαυρες οικογενειακές φωτογραφίες στους τοίχους και τις αυθεντικές βιτρίνες από σουηδικό ξύλο που είναι γεμάτες από λικέρ, μπράντι και αποστάγματα δεκαετιών, σαν αυτά που περιεργαζόμασταν παιδιά στο ντουλάπι της γιαγιάς.
Την αίσθηση οικειότητας εντείνει το χαμόγελο της κ. Άλκηστις Μανωλάκου, εκπροσώπου της τέταρτης γενιάς της οικογενειακής επιχείρησης, που κρατά πλέον τα ηνία της και με ιδιαίτερο σεβασμό μας μιλά για τον «μπαρμπα Ηλία, άνθρωπο προκομμένο και νοικοκύρη», δείχνοντάς μας τον μαρμάρινο πάγκο όπου άπλωνε το μείγμα, έστρωνε και έκοβε το παστέλι. «Τον είχε φέρει με το πλοίο από τον Πειραιά, ένα ορθογώνιο, ακριβό για την εποχή κομμάτι μάρμαρο, ενώ δίπλα του υπήρχε η χάλκινη βρυσούλα απ΄όπου προσέφερε στους πελάτες νερό για να δροσίζονται μαζί με το παστέλι τους».
Η βρύση παραμένει στη θέση της, πλάι στον πάγκο που είναι γεμάτος από τα συσκευασμένα πλέον παραδοσιακά παστέλια αλλά και λαχταριστές, ολόχρυσες δίπλες, περιχυμένες με μανιάτικο μέλι. Δίπλα τους, η μεγάλη πήλινη γαβάθα της γιαγιάς της Άλκηστις, όπου «ζύμωνε τα υλικά για τις δίπλες κι ισχυριζόταν ότι σε οποιοδήποτε άλλο σκεύος το ζύμωμα δεν της πετύχαινε». Όσο για τα παστέλια, η κ. Μανωλάκου μας αφηγείται πως την εποχή του προπάππου της «το σουσάμι προέρχονταν αποκλειστικά από τον κάμπο της Λακωνίας, τότε δεν είχε γίνει ακόμη πορτοκαλεώνας», ενώ μας εξηγεί και τη διαφορά των χαρακτηριστικότερων παραδοσιακών παστελιών της χώρας μας, του Μανιάτικου που περιέχει μόνο σουσάμι και μέλι και των Δωδεκανήσων που αρωματίζεται με μπαχάρια κι εσπεριδοειδή».
Καθώς το βλέμμα περιηγείται στο χώρο με τις προσεγμένες λεπτομέρειες και τα κειμήλια όπως οι παλιοί ζυγοί και τα μπακιρένια σκεύη, το βλέμμα τραβούν τα ντυμένα με μάρμαρο παλιά ξύλινα τραπέζια με τις γεμάτες γλυκές μπουκιές –αμυγδαλωτά, λουκούμια, ζαχαρωτά- γυάλες και φοντανιέρες. «Ναι, είναι όντως τα ίδια εκείνα τραπέζια του μαγαζιού του Μπαρμπαλιά» μας επιβεβαιώνει με περηφάνεια και συγκίνηση η Άλκηστις και το νοσταλγικό ταξίδι στο χρόνο μοιάζει να μη σταματά.
Ένα εξαιρετικά υγιεινό σνακ υψηλής διατροφικής αξίας
Τα παλιά σκεύη δεν είναι τα μόνα που διατηρούνται από τα πρώτα χρόνια του Παστελοποιείου Μανωλάκος. Είναι οι αυθεντικές συνταγές που αναβιώνουν εκείνη την εποχή και μας χαρίζουν την υπέροχη μελένια γεύση και τις ευεργετικές θρεπτικές ουσίες ενός διαχρονικού γλυκίσματος, γεμάτου οφέλη για όλες τις ηλικίες. Υγιεινά, φτιαγμένα στο οικογενειακό εργαστήριο μόνο με μέλι που προέρχεται από πιστοποιημένους μελισσοκόμους, κυρίως του Ταϋγέτου, χωρίς ίχνος ζάχαρης, σκέτα ή με τραγανούς ξηρούς καρπούς, μας συντροφεύουν στις βόλτες, την παραλία, το γραφείο ή το σχολείο, εφοδιάζοντάς μας με ενέργεια και γλυκαίνοντάς μας με τη απολαυστική τους γεύση.
Εκτός δε από τις κλασσικές γεύσεις, εντυπωσιακή είναι και η ποικιλία των χειροποίητων παστελιών με την προσθήκη μοναδικών συστατικών που αυξάνουν τα διατροφικά τους οφέλη: στη σειρά Mani Meli τα χειροποίητα πάντα παστέλια εμπλουτίζονται με σπιρουλίνα, γύρη ή πρόπολη Ταϋγέτου ή μαύρο σουσάμι, ενώ μοναδικά κι εξαιρετικά γευστικά είναι και τα παστέλια με goji berries, cranberries, μήλο-κανέλλα, γνήσια μαστίχα, σπόρους chia, τα πολύσπορα με φρούτα του δάσους κι αυτά με μέλι θυμαριού κι ερείκης. Αυτό όμως που πραγματικά ξεχωρίζει είναι το ιδιαίτερα αρωματικό «Παστέλι Γάμου» με κάθε συστατικό του να έχει κι ένα διαφορετικό συμβολισμό για την ευτυχία του νεόνυμφου ζευγαριού. Όπως μας εξηγεί η Άλκηστις όσο νοιώθουμε να μας πλημμυρίζουν αρώματα πορτοκαλιού και κανέλλας σε κάθε γλυκιά μπουκιά, « το μέλι συμβολίζει τον γλυκό έγγαμο βίο, το πορτοκάλι την ευεξία, το αμύγδαλο τη γονιμότητα και η κανέλα το γυναικείο φύλο».
Ανάμεσά τους, δεκάδες ακόμη παραδοσιακά κεράσματα και βουτήματα, γλυκοί πειρασμοί, όπως δίπλες και σιροπιαστά κι ακόμη σπιτικά, φρουτένια λικέρ που ακολουθούν πιστά τις οικογενειακές συνταγές: κεράσι, βερίκοκο, μαστίχα και το πολύ ιδιαίτερο «Κρανάη Amour» – φόρος τιμής στην αρχαία ιστορία αγάπης που εκτυλίχθηκε στη γραφική νησίδα του Γυθείου. Τη γεύση του θα βρείτε πλέον και σε υποβρύχιο αλλά και σε λουκούμι, ένα ακόμη κλασσικό κέρασμα που τραβά το βλέμμα στις ξύλινες προθήκες, σε μια εξαιρετική ποικιλία πρωτότυπων γεύσεων. Δοκιμάσαμε λουκούμι αμυγδάλου με ροδοπέταλα, με πορτοκάλι-φουντούκι, με γέμιση κι επικάλυψη από φιστίκι Αιγίνης, μούστου με καρύδι, με ρόδι και φουντούκι και βέβαια ένα διαχρονικά αγαπημένο μπισκοτολούκουμο, κλείνοντας το μάτι στη δική μας εποχή της αθωότητας. Αν μη τι άλλο, ο Μπαρμπαλιάς θα είναι περήφανος που οι γεύσεις του τιμώνται ακόμη και κυρίως που η τέχνη του «μελιτοπλάστη» όπως την αποκαλούσε ο ίδιος, συνεχίζεται με μεράκι, αφοσίωση στην παράδοση, σεβασμό στην ιστορία και τα πιο αγνά υλικά.
info
Παστελοποιίο Μανωλάκος, Βασ. Γεωργίου 5 – Τ.Κ. 232 00, Γύθειο
Τα παστέλια Μανωλάκος θα βρείτε και πανελλαδικά σε επιλεγμένα σημεία πώλησης
Φωτογραφίες: Αριέττα Πούλιου
