Κόκκινα βελούδινα καθίσματα, επιχρυσωμένοι καθρέφτες που αντανακλούν μια πατίνα αιώνων, πορτρέτα και αναμνηστικά στους τοίχους, ένα μπαρ που μοιάζει να έχει απορροφήσει χιλιάδες ψιθύρους και συζητήσεις. Το Antico Caffè Greco είναι ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, στη γοητεία μιας άλλης εποχής, που εξακολουθεί να στέκεται λίγα μέτρα από την Piazza di Spagna, στο πιο κοσμοπολίτικο σημείο της Ρώμης, στην Via dei Condotti, από το 1760.
Η αίσθηση μέσα στο Antico Caffè Greco είναι, χωρίς υπερβολές, μοναδική, αρκεί να σκεφτείτε ότι κάθεστε στο ίδιο τραπέζι όπου έπινε τον καφέ του ο Καποδίστριας. Ότι απολαμβάνετε ένα μικροσκοπικό γλυκό όπως η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και ότι χαλαρώνετε με το τσάι σας όπως η πριγκίπισσα Νταϊάνα.
Και όλα αυτά κινδυνεύουν να μείνουν μόνο ως αναμνήσεις της ιστορίας, καθώς μια δικαστική διαμάχη απειλεί να βάλει τέλος σε έναν θρύλο που διήρκησε πάνω από 260 χρόνια.
Ποιο είναι το Antico Caffè Greco
Ιδρυτής του ήταν ο Nicola della Maddalena, ανατολίτης με ελληνική καταγωγή, και το όνομα «Greco» έμεινε για να θυμίζει τις ρίζες του. Πρόκειται για το αρχαιότερο καφέ της Ρώμης και το δεύτερο παλαιότερο της Ιταλίας, μετά το Caffè Florian της Βενετίας.
Ο 18ος αιώνας ήταν μια εποχή κατά την οποία τα καφενεία στην Ευρώπη έγιναν κέντρα διανοητικής δραστηριότητας, και το Caffè Greco γρήγορα καθιερώθηκε ως κέντρο συζήτησης, δημιουργικότητας και αντιπαράθεσης. Η στρατηγική του θέση κοντά στη Scala di Spagna και η εκλεπτυσμένη του ατμόσφαιρα προσέλκυσαν πελατεία από συγγραφείς, καλλιτέχνες, φιλόσοφους και πολιτικούς.
Από τον 18ο αιώνα και σε όλο τον 19ο, το Caffè Greco έγινε στέκι του ευρωπαϊκού Grand Tour, ένα ταξίδι μύησης, σαν μια μορφή εκπαίδευσης μέσω της τέχνης, σχεδιασμένο για τους νεαρούς αριστοκράτες και τους λόγιους. Στα τραπέζια του πέρασαν επιστήμονες, συγγραφείς και λόγιοι όπως οι Goethe, Byron, Keats, Shelley, Stendhal, Andersen, Ibsen, μεγάλοι συνθέτες όπως οι Liszt και Wagner καθώς και διπλωμάτες και Κυβερνήτες όπως ο Καποδίστριας. Οι Γερμανοί ρομαντικοί το μετέτρεψαν σε καθημερινό τους καταφύγιο, με διάσημους ζωγράφους όπως ο Carl Philipp Fohr και ο Ludwig Passini να αποτυπώνουν σκηνές στα έργα τους.
Ο διάσημος ζωγράφος Giorgio De Chirico έλεγε ότι «το Caffè Greco είναι το καλύτερο μέρος για να περιμένεις το τέλος του κόσμου»
Περιήγηση στις αίθουσες
Το Caffè Greco δεν είναι ένας ενιαίος χώρος. Υπάρχουν εννέα σαλόνια που φιλοξενούν περισσότερα από 300 έργα, από πορτρέτα και γλυπτά μέχρι φωτογραφίες και τεκμήρια. Κάθε αίθουσα έχει το δικό της χαρακτήρα και τη δική της ιστορία. Η διαδρομή ξεκινά με τη Sala Rossa, την Κόκκινη Αίθουσα, όπου οι βαθυκόκκινοι τοίχοι και τα χρυσά κάδρα δημιουργούν σκηνικό πάθους και κομψότητας. Στη Sala Bianca (Λευκή Αίθουσα), η ατμόσφαιρα φωτίζεται ώστε η καθαρότητα και η ηρεμία να συνοδεύουν τα έργα που κοσμούν τους τοίχους. Η Galli Room αποπνέει πιο οικεία αίσθηση, σαν χώρος προσωπικών συζητήσεων και στοχασμών.
Στην Omnibus Room συγκεντρώνονται μετάλλια, πλακέτες και μικρογραφίες, σημάδια από γενιές καλλιτεχνών και διανοουμένων. Η Roman Views Room φιλοξενεί πίνακες και έργα αφιερωμένα στη Ρώμη, δίνοντας στον επισκέπτη την αίσθηση ότι βλέπει την πόλη μέσα από καλλιτεχνικά μάτια. Στη Szoldaticz Room βρίσκουμε πιο προσωπικά αντικείμενα, που αφηγούνται μικρές ιστορίες και ατομικές μνήμες. Η Sala Roma συνοψίζει το πνεύμα του καφέ με το ρωμαϊκό μεγαλείο, τη διαχρονικότητα και την πρωτοπορία μαζί. Και τέλος, η Gubinelli Hall, η πιο επιβλητική αίθουσα, ολοκληρώνει την περιήγηση με αίσθηση ιστορικής συνέχειας.
Από τα μέσα του 20ού αιώνα, εκεί συνεδριάζουν κάθε πρώτη Τετάρτη του μήνα και οι «Gruppo dei Romanisti», η παλαιότερη ένωση λογίων που μελετούν την ιστορία της πόλης.
Fun Fact: Η κούπα του espresso γεννήθηκε εδώ
Λίγοι γνωρίζουν ότι το Antico Caffè Greco συνδέεται και με την ίδια την ιστορία της κούπας του καφέ. Κατά την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων, ο Ηπειρωτικός αποκλεισμός μείωσε δραστικά τη διαθεσιμότητα καφέ και οι baristi αναγκάστηκαν να σερβίρουν μικρότερες ποσότητες. Έτσι, γεννήθηκε η μικρή κούπα που σταδιακά εξελίχθηκε από πρακτική λύση σε αντικείμενο κομψότητας. Μάλιστα, οι πρώτες κούπες σχεδιάστηκαν με εκλεκτά υλικά και περίτεχνες λεπτομέρειες, αποτυπώνοντας το πνεύμα της εποχής, ενώ διακοσμήθηκαν με τεχνικές όπως το Tortosa brocatelle και το χαρακτηριστικό πράσινο «frog green». Από εκεί, η αισθητική και η λειτουργικότητά τους καθιερώθηκαν διεθνώς ως το πρότυπο για το σερβίρισμα του espresso, επηρεάζοντας καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο απολαμβάνουμε τον καφέ σε όλο τον κόσμο.
Από Ταχυδρομείο, σε θεραπευτήριο hangover και σαλόνι αστέρων
Δεν ήταν μόνο χώρος συνάντησης καλλιτεχνών και διανοουμένων. Για δεκαετίες, το Greco λειτούργησε και ως άτυπο ταχυδρομείο: ταξιδιώτες που περνούσαν από τη Ρώμη έδιναν τη διεύθυνση του καφέ για να παραλάβουν την αλληλογραφία τους, μετατρέποντάς το σε σημείο αναφοράς για όσους δεν είχαν μόνιμη κατοικία στην πόλη.
Η φήμη του καφέ δεν περιοριζόταν στις συζητήσεις. Από τις αρχές του 19ου αιώνα είχε αποκτήσει όνομα ως το καλύτερο μέρος για να ξεπεράσει κανείς το hangover. Ο δυνατός καφές, σερβιρισμένος σε μικρές κούπες και μέσα σε ατμόσφαιρα καπνού, ήταν από τα λίγα μέρη όπου επιτρεπόταν το κάπνισμα, θεωρούνταν το πιο αποτελεσματικό «γιατρικό» μετά από ξέφρενες βραδιές.
Στα μέσα του 20ού αιώνα, το Greco απέκτησε μια νέα δόση λάμψης. Στα τραπέζια του εμφανίστηκαν σταρ του κινηματογράφου, με πιο χαρακτηριστική τη Σοφία Λόρεν, που με την παρουσία της ενίσχυσε τη φήμη του καφέ ως σαλόνι όχι μόνο της τέχνης και της λογοτεχνίας, αλλά και του ιταλικού κινηματογράφου.
Το 1953 το Antico Caffè Greco απέκτησε επίσημα καθεστώς κρατικής προστασίας από το ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού. δηλαδή πολιτιστικά αγαθά δεμένα με το κτίριο. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να αφαιρεθούν, να πουληθούν ή να μετακινηθούν χωρίς άδεια του κράτους. Η ιδιοκτησία του ακινήτου ανήκει στο Ospedale Israelitico di Roma.
Οι πρόσφατες περιπέτειες
Η αίγλη του ωστόσο έρχεται αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα και τα πρώτα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι κλείνει ένα από τα παλαιότερα café της Ρώμης. Από το 2017, όταν έληξε η μίσθωση, ξέσπασε διαμάχη για το ενοίκιο, με τον ιδιοκτήτη, το Ospedale Israelitico di Roma, να ζητά μηνιαίο μίσθωμα 120.000 ευρώ. Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια και το 2024 η Corte di Cassazione αποφάνθηκε υπέρ του ιδιοκτήτη.
Το 2025, το Υπουργείο Πολιτισμού παρενέβη για να υπενθυμίσει ότι τα έπιπλα και τα έργα του Greco έχουν χαρακτηριστεί «αμετακίνητα» και δεν μπορούν να αφαιρεθούν. Παρά ταύτα, καταγγελίες μιλούν για μεταφορά αντικειμένων εκτός χώρου.
Η έξωση που είχε οριστεί για την 1η Σεπτεμβρίου πήρε αναβολή για τις 22 του Σεπτέμβρη. Το καφέ σήμερα παραμένει κλειστό, με μια λιτή ταμπέλα στην είσοδο αρχικά μιλούσε για «διακοπές», ενώ λίγες ημέρες μετά, τόσο στην είσοδο όσο και στο διαδίκτυο αναρτήθηκε έκκληση για συγκέντρωση υπογραφών με στόχο τη διάσωσή του. «Δεν πρόκειται απλώς για ένα καφέ, αλλά για ένα πολιτιστικό κληροδότημα», γράφουν οι διαχειριστές.
View this post on Instagram
Η ανακοίνωση του καφέ
Με ανάρτησή τους τόσο στην είσοδο όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συγκεντρώνουν υπογραφές για τη διάσωσή του. Δείτε τι γράφει η ανάρτηση:
«Στο κέντρο της Ρώμης πρόκειται να εκδιωχθεί ένα ιστορικό κατάστημα: το Antico Caffè Greco. Μια επιχείρηση που λειτουργεί εδώ και πάνω από 250 χρόνια και έχει αναγνωριστεί ως ενιαίο πολιτιστικό αγαθό. Δεν πρόκειται απλώς για ένα καφέ, αλλά για ένα πολιτιστικό κληροδότημα που αποτελείται από ιστορικά έπιπλα, συλλογική μνήμη και ταυτότητα της πόλης.
Υπάρχει ένας νόμος που το προστατεύει: το νομοθετικό διάταγμα 219/2024 ορίζει ότι η επιχείρηση, το ακίνητο και τα ιστορικά έπιπλα αποτελούν μια ενιαία πολιτιστική οντότητα που πρέπει να προστατευθεί. Σύμφωνα με το νόμο, δεν μπορεί να διαχωριστεί ένα ιστορικό αγαθό από τη λειτουργία, το περιεχόμενο και το περίβλημά του. Μια αναγκαστική εκκένωση θα παραβίαζε αυτόν τον περιορισμό και θα κατέστρεφε για πάντα την ενότητα του πολιτιστικού αγαθού. Απαιτείται η παρέμβαση των αρχών, το Υπουργείο έχει καθήκον να δράσει: η αδιαφορία ισοδυναμεί με την αποδοχή της παρανομίας.
Ας σταματήσουμε την έξωση του Caffè Greco. Ας υπερασπιστούμε τον πολιτισμό. Ας κάνουμε να τηρηθεί ο νόμος. Η ιστορία δεν διαγράφεται με μια εντολή εκκένωσης».
Φωτογραφίες: Antico Caffè Greco / Facebook
