Οι τυροκόμοι των Κυκλάδων, μας μαγεύουν με την τέχνη τους, που περνάει από γενιά σε γενιά, δημιουργώντας ιδιαίτερα γευστικά τυριά, πολλά εκ των οποίων είναι και Π.Ο.Π.
Οι Κυκλάδες, το όμορφο αυτό νησιωτικό σύμπλεγμα του Αιγαίου, δεν έχουν να προβάλουν μόνο το «πάντρεμα» λευκού – γαλάζιου, που διακρίνει την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική και δεν υπερηφανεύονται μόνο για την ομορφιά των νησιών τους, αλλά και για τα προϊόντα τους, όπως τα εξαιρετικά τυριά. Ίσως η κοινή ονομασία σε κάποια από αυτά σε μπερδέψει, ωστόσο δεν πρόκειται ακριβώς για το ίδιο τυρί. Ανάλογα με το νησί που τα παράγει, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ομώνυμων τυριών: στη γεύση, την υφή ή και το είδος του γάλακτος που χρησιμοποιείται. Τα πλατό, λοιπόν, ξεχειλίζουν γεύση και εμείς γευόμαστε τα κυκλαδίτικα τυριά ένα – ένα, αλλά δεν ξεχωρίζουμε κανένα, γιατί όλα είναι υπέροχα.
Ανθότυρο Ανάφης. Το ανθότυρο, το λευκό και πολύ μαλακό τυρί, με τη γλυκιά και βουτυράτη γεύση, που παρασκευάζεται από φρέσκο πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα, το συναντάμε στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας και, φυσικά, οι Κυκλάδες δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση. Ιδιαίτερη μνεία, οφείλουμε στο ανθότυρο Ανάφης, το στρογγυλό και επίπεδο, ανάλατο ή αλατισμένο τυρί, που οφείλει την πλούσια γεύση του στα παραθαλάσσια χόρτα που τρώνε τα αιγοπρόβατα.
Αρμεξιά Άνδρου. Νωπό, λευκό και μαλακό τυρί, με σχεδόν στρογγυλό σχήμα, που παρασκευάζεται από κατσικίσιο ή αγελαδινό γάλα. Αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά του «Λαμπριάτη», της παραδοσιακής συνταγής της Άνδρου για το πασχαλιάτικο αρνί.
Αρσενικό Νάξου. Η Νάξος φημίζεται για τα τυροκομικά της και το αρσενικό είναι ένα από τα διάσημα, νόστιμα τυριά της. Το σκληρό αυτό κίτρινο τυρί με το συνήθως μαύρο περίβλημα, παρασκευάζεται από αιγοπρόβειο και αγελαδινό γάλα, πρωινού αρμέγματος. Έχει χαρακτηριστική έντονη πικάντικη γεύση και η αψάδα του αυξάνεται όσο ωριμάζει.
Αρσενικό Σικίνου. Το αρσενικό Σικίνου δεν έχει καμία σχέση με το αρσενικό Νάξου, καθώς σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για μαλακό τυρί από πρόβειο ή κατσικίσιο πλήρες γάλα, με κυλινδρικό σχήμα, υποκίτρινο χρώμα και γλυκιά γεύση, η οποία όμως γίνεται ξινή όσο περνούν οι εβδομάδες μετά την παραγωγή του.
Βολάκι Τήνου & Άνδρου. Με σχήμα που παραπέμπει σε μικρή μπάλα, το αγελαδινό αυτό τυρί έχει λεία υφή, αλμυρή γεύση και έντονο κίτρινο χρώμα, ενώ εάν ωριμάσει αρκετά η γεύση του θυμίζει παρμεζάνα. Το βολάκι Άνδρου το βρίσκουμε και σε μαλακή μορφή και είναι εξίσου νόστιμο.
Βραστό Ανάφης. Παρασκευασμένο από ορό τυρογάλκτος και φρέσκο κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα, το τυρί αυτό βυθίζεται σε βραστό, αλατισμένο νερό και στη συνέχεια αφήνεται να στεγνώσει και να σκληρύνει. Έχει υποκίτρινο χρώμα, σκληρή υφή και στρογγυλό σχήμα.
Γραβιέρα Νάξου. Το Π.Ο.Π. αυτό τυρί παράγεται από αγελαδινό γάλα, με μικρή προσθήκη αιγοπρόβειου. Είναι ένα κίτρινο, ημίσκληρο, σφιχτό τυρί, με μικρές διάσπαρτες τρύπες, φίνο άρωμα και ελαφρώς πικάντικη γεύση.
Γραβιέρα Τήνου. Η γραβιέρα Τήνου είναι λίγο πιο κίτρινη από τη γραβιέρα Νάξου. Παράγεται από αγελαδινό γάλα, σε στρογγυλά κεφάλια και έχει ελαφρώς αλμυρή και βουτυράτη γεύση, ενώ η επιφάνειά της έχει διάσπαρτες μικρές τρύπες.
Θηλυκοτύρι Νάξου. Θα μπορούσε να θεωρηθεί και το αντίπαλο δέος του αρσενικού στη Νάξο, καθώς πρόκειται για μαλακό τυρί, τύπου ανθότυρου ενώ για την παρασκευή του χρησιμοποιείται γάλα από τα απογευματινά αρμέγματα, που είναι πιο αδύναμο σε λιπαρά και πρωτεΐνες.
Καλάθι Κιμώλου. Λευκό μαλακό τυρί, νόστιμο και ευωδιαστό, που παίρνει το σχήμα του καλαθιού μέσα στο οποίο στραγγίζεται. Καταναλώνεται το ίδιο ευχάριστα φρέσκο ή ξερό, ωστόσο ξερό μπορεί να διατηρηθεί για μεγαλύτερο διάστημα.
Κεφαλίσιο Σπηλιάς Μήλου. Σκληρό κίτρινο τυρί, τουλάχιστον 6μηνης ωρίμανσης, το οποίο αλείφεται με τη μούργα του ελαιολάδου κι ωριμάζει σε κεραμικά δοχεία. Έχει σκουρόχρωμη επικάλυψη, που δεν καταναλώνεται μαζί με το τυρί.
Κεφαλοτύρι. Το κεφαλοτύρι, όπως το ανθότυρο, συναντάται σε πολλά μέρη της Ελλάδας, ωστόσο υπάρχουν γευστικές διαφορές, από τόπο σε τόπο, που το διακρίνουν. Παρασκευάζεται από πρόβειο γάλα, ή μίξη πρόβειου και κατσικίσιου γάλακτος. Είναι λιπαρό τυρί, με πλούσιο άρωμα, υποκίτρινο χρώμα, αλμυρή και πικάντικη γεύση.
Κοπανιστή. Η κοπανιστή είναι ένα ακόμη αναγνωρισμένο ως Π.Ο.Π. τυρί των Κυκλάδων. Είναι μαλακό τυρί, µε αλοιφώδη και κοκκώδη υφή και χαρακτηρίζεται από την πιπεράτη έως και πικάντικη γεύση του. Παρουσιάζει κάποιες διαφορές από νησί σε νησί με πιο χαρακτηριστική το γάλα από το οποίο παράγεται το οποίο μπορεί να είναι αγελαδινό, πρόβειο, κατσικίσιο ή και μίγμα αυτών.
Κυθνιακό τυρί. Λευκό και μαλακό τυρί, με υπόξινη γεύση, που παράγεται από αιγοπρόβειο γάλα διατηρείται σε αλάτι μέσα σε πήλινα δοχεία και παίρνει το σχήμα του δοχείου μέσα στο οποίο στραγγίζεται.
Λαδοτύρι. Λαδοτύρι ονομάζεται το μικρό κεφαλάκι τυριού, που ωριμάζει μέσα σε ελαιόλαδο. Παράγεται σε πολλά νησιά των Κυκλάδων, ωστόσο το λαδοτύρι Μυτιλήνης, έχει χαρακτηριστεί ως Π.Ο.Π.. Φτιάχνεται από πρόβειο γάλα ή από ανάμιξή του με κατσικίσιο και το ελαιόλαδο του χαρίζει λευκοκίτρινο χρώμα, πικάντικη και αλμυρή γεύση και πλούσιο άρωμα.
Μαλαχτό Άνδρου. Είναι τυρί παρόμοιο με την αρμεξιά Άνδρου, ωστόσο στη συνέχεια ζυμώνεται, μαλάσσεται με αλάτι. Κάποιοι, μάλιστα, το διατηρούν σκεπάζοντας το με πανί το οποίο έχει ποτιστεί με ρακί.
Μανούρα (γυλωμένη) Σίφνου. Πρόκειται για πεντανόστιμο τυρί, που παράγεται από πρόβειο και κατσικίσιο γάλα. Φρέσκια η μανούρα είναι μαλακή και θυμίζει ανθότυρο. Ωστόσο, εάν προορίζεται για ωρίμανση, αλατίζεται για να σκληρύνει και όταν ωριμάσει διατηρείται σε οινολάσπες (γύλη), που της προσδίδουν αψιά γεύση, ξεχωριστό άρωμα, καθώς και χαρακτηριστικό χρώμα εξωτερικά.
Μανούσος Άνδρου. Ένα σπάνιο τυρί, καθώς παράγεται μόνο στην Άνδρο και σε εξαιρετικά μικρές ποσότητες. Πρόκειται για μαλακό, λευκό τυρί, με αλμυρή γεύση, το οποίο είναι και πλούσιο σε λιπαρά.
Μυζήθρα. Ακόμη ένα τυρί που φτιάχνεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Προέρχεται από το τυρόγαλο της τυροκόμησης ενός άλλου τυριού, μέσα στο οποίο προστίθεται και λίγο φρέσκο γάλα. Το αποτέλεσμα είναι ένα μαλακό, φρέσκο τυρί, με ουδέτερη έως γλυκιά γεύση, το οποίο εάν αλατισθεί, ωριμάζει και σκληραίνει.
Νιώτικο Ίου. Ένα σκληρό τυρί από αιγοπρόβειο και αγελαδινό γάλα, το οποίο γευστικά θυμίζει το κλασσικό κεφαλοτύρι.
Ξινό Τζιας & Ίου. Μαλακό, αλοιφώδες λευκό τυρί, με ελαφρώς υπόξινη γεύση, που φτιάχνεται από κατσικίσιο γάλα και ωριμάζει σε υφασμάτινη σακούλα. Μόλις στραγγίσει από τα υγρά του ζυμώνεται με αλάτι.
Ξινομυζήθρα. Αλοιφώδες τυρί με ιδιαίτερα πυκνή υφή, που φτιάχνεται από πλήρες γάλα (πρόβειο, κατσικίσιο, αγελαδινό ή μίγμα αυτών), ενώ αυτό που το διακρίνει είναι η ξινή γεύση.
Πετρωτό Τήνου. Μαλακό τυρί που παρασκευάζεται από αγελαδινό γάλα. Οφείλει το όνομά του στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η στράγγισή του, κατά τον οποίο το φρέσκο τυρί πιέζεται με πέτρα μέχρι να βγάλει τα υγρά του, με αποτέλεσμα να παίρνει και σχήμα που θυμίζει δίσκο. Παρόμοιο τυρί υπάρχει και στην Άνδρο, με τη διαφορά ότι εκεί το γάλα που χρησιμοποιείται είναι πρόβειο ή κατσικίσιο.
Σαν Μιχάλη Σύρου. Το σκληρό, υποκίτρινο τυρί µε τη συμπαγή μάζα και τις ακανόνιστες πολύ μικρές τρυπούλες, είναι η ελληνική απάντηση στην παρμεζάνα και είναι Π.Ο.Π.. Φτιάχνεται αποκλειστικά με αγελαδινό γάλα, έχει πικάντικη γεύση και πλούσιο, ντελικάτο άρωμα.
Σουρωτό Φολεγάνδρου. Αλοιφώδες, φρέσκο αιγοπρόβειο τυρί με ανάλαφρη γεύση, το σουρωτό είναι από τα πιο γνωστά τυριά της Φολεγάνδρου μιας και αποτελεί και βασικό συστατικό για την περίφημη τυρόπιτα που φτιάχνεται στο νησί, ενώ μπαίνει με επιτυχία και στη χωριάτικη σαλάτα αντί για φέτα.
Σκοτύρι Ίου. Πολύ μαλακό τυρί με πικάντικη γεύση και άρωμα από θρούμπι. Παρασκευάζεται από αιγοπρόβειο γάλα και οφείλει την ονομασία του στον ασκό, το κατσικίσιο δέρμα μέσα στο οποίο ωριμάζει.
Χλωρό Σαντορίνης. Μαλακό, λευκό τυρί που παράγεται από πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα. Συνήθως τρώγεται φρέσκο (χλωρό), αλλά μπορεί να διατηρηθεί και σε άλμη μέχρι να σκληρύνει.
