Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και διαρκεί μέχρι το Πάσχα. 2 φορές μέσα σε αυτό το διάστημα των σχεδόν 50 ημερών επιτρέπεται από τη θρησκεία να καταναλώνεται το ψάρι. Η μια είναι η 25η Μαρτίου, η Εθνική εορτή, που συμπίπτει με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και η άλλη είναι η Κυριακή των Βαΐων, όπου γιορτάζεται η θριαμβευτική υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλημα, λίγο καιρό πριν τη Σταύρωσή του.
Γιατί τρώμε το ψάρι -και δη μπακαλιάρο- την ημέρα του Ευαγγελισμού;
Η Μεγάλη Σαρακοστή -η νηστεία πριν από το Πάσχα- είναι η αυστηρότερη και η μεγαλύτερη σε διάρκεια νηστεία του χριστιανισμού. Ενώ στη νηστεία των Χριστουγέννων επιτρέπεται το ψάρι, η νηστεία του Πάσχα είναι πιο αυστηρή. Γι’ αυτό και αποφασίστηκε να θεσπιστούν κάποιες μέρες που συνδέονται με μεγάλες γιορτές – στις οποίες επιτρέπεται να τρώγεται το ψάρι, ως ένα «μικρό διάλειμμα» από τη νηστεία, για λόγους ενδυνάμωσης του οργανισμού.
Γιατί μπακαλιάρος; Η επιλογή του ψαριού έγινε τυχαία, λόγω συνθηκών. Ο μπακαλιάρος -και ειδικά ο παστός- θεωρείτο παλιά η τροφή του φτωχού. Επειδή τα φρέσκα ψάρια ήταν πάντοτε πιο ακριβά σε τιμή, ο παστός μπακαλιάρος που ερχόταν από το εξωτερικό -και πωλείτο στα μπακάλικα- ήταν πολύ προσιτός σε τιμή. Και καθώς οι Έλληνες ήταν αρκετά φτωχός λαός, ήταν εύκολο να τον προμηθευτούν. Άλλωστε παλιότερα, οι θάλασσες της Βόρειας Ευρώπης ήταν γεμάτα μπακαλιάρους.
Πότε ήρθε στην Ελλάδα ο παστός μπακαλιάρος;
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε από το βιβλίο της Μελίσσας Στοΐλη*, ο μπακαλιάρος έφτασε πρώτα στα Ιόνια κατά τον 15ο αιώνα, από τους Βενετσιάνους. Στην υπόλοιπη όμως Ελλάδα, έφτασε μέσω των Άγγλων μετά την ελληνική επανάσταση του 1821. Αρχικά έφτασε στην Πελοπόννησο και στη συνέχεια σιγά σιγά πέρασε και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οπότε πρόκειται για ένα έθιμο που κρατά περίπου 2 αιώνες.
Γιατί μπακαλιάρος- σκορδαλιά;
Δεν υπάρχουν σαφείς βιβλιογραφικές αναφορές για το γιατί συνοδεύουμε τον μπακαλιάρο με σκορδαλιά. Το σκόρδο βέβαια και αυτό ήταν κάτι εύκολο και φθηνό που βρισκόταν σε κάθε σπίτι. Και η σκορδαλιά ή αλιάδα ταίριαζε γευστικά με τον μπακαλιάρο. Αλιάδα τη λένε στα Επτάνησα από όπου και καθιερώθηκε. Η λέξη βγαίνει από το «alio» που είναι το σκόρδο στα ιταλικά.
Ας δούμε παρακάτω και μερικές συνταγές:
Μπακαλιάρος με πατάτες
Μπακαλιάρος σε κουρκούτι μπίρας με σκορδαλιά
Μπακαλιάρος με πατάτες τηγανητές
*Με πληροφορίες από το βιβλίο της Μελίσσας Στοΐλη «Και διηγώντας τα…να τρως, ιστορίες και συνταγές εδεσμάτων», εκδόσεις Κίχλη, Α ‘έκδοση: Νοέμβριος 2015
