Μέχρι και πριν από λίγο καιρό, κάθε φορά που άκουγα κάποιον να αγοράζει φράουλες χειμωνιάτικα, σκεφτόμουν «καλά δεν μπορεί να περιμένει μέχρι την άνοιξη για να τις φάει στην εποχή τους;». Έως ότου γνώρισα δύο ανήσυχους και ευρηματικούς παραγωγούς από την Αιανή Κοζάνης, τον 29χρονο Ευθύμη και τον 40χρονο Νέστορα, οι οποίοι με τις φράουλές τους με έκαναν να αλλάξω γνώμη! Ομολογώ, όμως, όχι εύκολα, γιατί αν έχετε κι εσείς γαλουχηθεί με την αυστηρή πεποίθηση περί εποχικότητας των πρώτων υλών, δύσκολα αλλάζετε ρότα στη σκέψη σας. Μέχρι να δείτε από κοντά τα αδέρφια στα χωράφια να τις καλλιεργούν σε ανοιχτές εκτάσεις και όχι σε θερμοκήπια.
Εκεί όπου πριν από έναν χρόνο φύτεψαν τις 7.500 ρίζες φράουλας, ποικιλίας Albion, και ήδη τους έχουν ανταμείψει με τους πρώτους καρπούς. Ειλικρινά, αυτή ακριβώς η εικόνα με έκανε να επαναπροσδιορίσω τη λαϊκή ρήση «Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο». Θέλετε η καρτποσταλική θέα της σοδειάς τους που ήταν απλωμένη γενναιόδωρα στην πολλά υποσχόμενη γη τους; Θέλετε η ακλόνητη αγάπη μου προς το συγκεκριμένο φρούτο; Ό,τι κι αν ήταν, με έκανε να θέλω με λαιμαργία να βουτήξω σε εκείνα τα κατακόκκινα ζουμερά «βουναλάκια» που με τόση ευκολία σού έδιναν την εντύπωση ότι ο Μάης ήρθε με βήμα ταχύ – και θρασύ.
Δυτική Μακεδονία Vs Πελοπόννησος
«Φράουλες τον χειμώνα και μάλιστα σε εξωτερικό περιβάλλον και χωρίς η κλιματική αλλαγή να έχει παίξει κανέναν απολύτως ρόλο σε αυτό;», ρωτώ τον Ευθύμη, τον νεότερο εκ των αδερφών Γκουρτζιούμη, που σπουδάζει γεωπόνος. «Και όμως γίνεται!», μου απαντά και μπαίνει στη διαδικασία να μου εξηγήσει καθώς συνεχίζουμε τη βόλτα μας στα χωμάτινα μονοπάτια των ανθισμένων κτημάτων τους. «Η Albion στην πραγματικότητα δεν έχει εποχή. Πρόκειται για μία ποικιλία φράουλας ουδέτερης φωτοπεριόδου που μπορεί να παράγει καρπούς όλο τον χρόνο, σε αντίθεση με τις περισσότερες κοινές παραγωγικές φράουλες. Για παράδειγμα, οι πλέον εμπορικά διαδεδομένες της Μανωλάδας, που είναι περιορισμένης φωτοπεριόδου και δεν “δένουν” το καλοκαίρι». Αυτή ακριβώς τη συνθήκη, όπως στη συνέχεια μαθαίνω, ήθελαν να αποφύγουν ο Ευθύμης και ο Νέστορας. Γι’ αυτό και αποφάσισαν να ασχοληθούν με μία ποικιλία που δεν δίνει μαζική παραγωγή μόνο μία φορά τον χρόνο, αλλά κάνει κύκλους. Ανθοφορεί και δίνει καρπούς όσο οι θερμοκρασίες τής το επιτρέπουν, δηλαδή μεταξύ 16 με 30 βαθμών Κελσίου μέση θερμοκρασία ημέρας. «Στην περιοχή μας, στη Δυτική Μακεδονία, τους οκτώ από τους δώδεκα μήνες πετυχαίνουμε αυτές τις θερμοκρασίες», συμπληρώνει ο Ευθύμης, «άρα η παραγωγή φράουλας ευδοκιμεί σε ένα παρατεταμένο χρονικό φάσμα, με μία μικρή πτώση το καλοκαίρι που οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες. Έτσι έχουμε την άνεση και την ευκολία να προσφέρουμε στους καταναλωτές φράουλες σχεδόν όλο τον χρόνο».
Η πρόκληση της συγκομιδής και η ιδιαιτερότητα της σποράς
Τι γίνεται με τη σπορά και ποια εποχή είναι η ιδανική ώστε το φυτό να δίνει συνεχώς καρπούς; «Εξαρτάται από το τι πρόκειται να φυτευτεί», διευκρινίζει ο Ευθύμης. «Αν μιλάμε για ριζίδια, αυτά φυτεύονται μέσα στον Φεβρουάριο και σίγουρα πριν από την άνοιξη, ενώ τα έτοιμα φυτά πάνε για πολύ αργότερα, κατά τον Σεπτέμβριο, ώστε να προλάβουν να ριζώσουν πριν έρθει η παγωνιά». Όσο για τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανθοφορία της συγκεκριμένης ποικιλίας, τι γίνεται; «Εδώ συμβάλλουν πολλοί παράγοντες», μου ξεκαθαρίζει, και οι περισσότεροι, όπως αντιλαμβάνομαι, εξαρτώνται από την ανθρώπινη παρέμβαση. «Σημαντικό ρόλο παίζει η σωστή φροντίδα, η περιποίηση και η θρέψη των φυτών. Εμείς, μπαίνοντας κάθε πρωί στο χωράφι, επιθεωρούμε ένα προς ένα τα φυτά μας. Μας παίρνει, συνολικά, δύο μέρες περπάτημα για να τα δούμε όλα και να πούμε την καλημέρα μας σε κάθε ένα ξεχωριστά. Και έπειτα ξεκινάμε το μάζεμα, μία διαδικασία που επαναλαμβάνεται ανά δυο με τρεις μέρες».
Η συγκομιδή γίνεται αποκλειστικά και μόνο με το χέρι, αποφέροντας κατά μέσο όρο, ανά μήνα, περίπου 400-500 κιλά φράουλας. Εκτός όμως από την κούραση της χειρωνακτικής εργασίας, δυσκολίες εντοπίζονται και αλλού. Είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν στα γόνατα και διαρκώς σκυμμένοι. «Επίπονο και χρονοβόρο, αλλά φαντάζομαι και κατά κάποιον τρόπο ψυχοθεραπευτικό», λέω, και κοιτώντας τον Ευθύμη τον βλέπω να συμφωνεί απόλυτα μαζί μου. «Τι να κάνουμε», μου λέει, «τα καλά κόποις κτώνται. Η ηρεμία της φύσης όμως σε αποζημιώνει και σε θρέφει ψυχικά. Η φράουλα, στο μάζεμά της, απαιτεί δεξιοτεχνία, αυτοσυγκέντρωση και υπομονή, καθώς ο καρπός της είναι ιδιαίτερα ευπαθής. Γι’ αυτό και ερχόμαστε σε επαφή μαζί του μόνο μία φορά. Κόβεται και συσκευάζεται ευθύς αμέσως». Ευτυχώς, όπως με ενημερώνει και ο Ευθύμης, άπαξ και κοπεί σωστά και μπει στο ψυγείο εγκαίρως, «μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτος γευστικά, στις κατάλληλες πάντα συνθήκες συντήρησης μέχρι και μία εβδομάδα».
Τι γεύση έχει η φράουλα στα ορεινά της Aιανής;
Καθώς μιλάμε, κόβω δυο-τρεις φράουλες από τα κλαδιά που απλώνονται δεξιά και αριστερά στα πόδια μας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόλαυση και ευλογία από το να μπορούμε να απολαμβάνουμε πού και πού τους καρπούς της φύσης απευθείας από το φυτό ή το δέντρο. Πριν ακόμα τις βάλω στο στόμα μου, τα ρουθούνια μου νιώθουν ένα ευχάριστο γαργαλητό από το έντονο άρωμά τους. Και έπειτα έρχεται η γεύση τους για να επισφραγίσει την αρχική μου εντύπωση. Γεύση δυνατή, μεστή, γεμάτη, αληθινά νόστιμη που φέρνει με την πρώτη μπουκιά την άνοιξη. «Να ξέρεις», μου λέει ο Ευθύμης, «ότι η ποικιλία Albion είναι γνωστή παγκοσμίως ως η νοστιμότερη ποικιλία φράουλας». Εύκολο να καταλάβω το γιατί, όμως πώς επιτυγχάνεται αυτό; «Η συγκεκριμένη ποικιλία είναι πολύ ανθεκτική ως φυτό. Δεν προσβάλλεται εύκολα από ασθένειες και αντιμετωπίζει αρκετά καλά τις ακραίες θερμοκρασίες των εποχών, τον καύσωνα, δηλαδή, το καλοκαίρι και την παγωνιά, τον χειμώνα». Χιόνι, ωστόσο, όπως μαθαίνω από τον Ευθύμη, σπάνια πέφτει πια στην περιοχή, μόλις «λίγες μέρες τον Γενάρη και έπειτα τέλος. Το χρειαζόμαστε, όμως, γιατί ο χιονιάς φέρνει μία αναγκαία για τις καλλιέργειες παύση, τις ξεκουράζει και τις προετοιμάζει για τις επόμενες ανθοφορίες».
Σχέδια για το μέλλον οδεύοντας προς την πιστοποίηση
Εν τω μεταξύ, από τον Φεβρουάριο του 2023, όταν τα αδέρφια Γκουρτζιούμη ξεκίνησαν να ασχολούνται με την καλλιέργεια της φράουλας, έχουν εφαρμόσει στα χωράφια τους τη χρήση αυστηρά και μόνο βιολογικών φαρμάκων. «Παρ’ όλα αυτά», μου εξηγεί ο Ευθύμης, «δεν είμαστε ακόμα πιστοποιημένοι βιοκαλλιεργητές. Πρέπει να περάσουν συνολικά τρία χρόνια με αυτό το καθεστώς, συν το ότι και τα γειτονικά μας χωράφια αποδεδειγμένα πρέπει να υπακούν και αυτά στους κανόνες της βιολογικής γεωργίας, προκειμένου να πάρουμε την πιστοποίηση». Καθώς η νύχτα πέφτει στην Αιανή, η συζήτησή μας μεταφέρεται στα ενδότερα. Με καλωσόρισαν στο σπιτικό τους με λικέρ φράουλας, ένα ποτό που η μητέρα του Ευθύμη και του Νέστορα φτιάχνει με ντόπια ρακή της περιοχής. «Είναι στα σκαριά», μου αποκαλύπτει ο Ευθύμης, «να αρχίσουμε να προμηθεύουμε στο μέλλον την αγορά με το λικέρ της μαμάς αλλά και με τις μαρμελάδες της, τις οποίες ήδη συσκευάζουμε και εμπορευόμαστε σε επίπεδο οικοτεχνίας». Ας πιούμε, λοιπόν, σε αυτό.
info
Αιανή Κοζάνης, τηλ. 6972439849
