Σάββατο, 19 Αυγούστου 2022, 1:05μμ. «Ενεργοποίηση 112, Δασική πυρκαγιά στις περιοχές #Μελία, #Νίψα #Πεύκα & #Λουτρός #Αλεξανδρούπολη! Παραμείνετε σε ετοιμότητα & ακολουθείτε τις οδηγίες των Αρχών» αναφέρει το πρώτο μήνυμα που λαμβάνουν οι κάτοικοι, από τον Ευρωπαϊκό Αριθμό Έκτακτης Ανάγκης. Λίγη ώρα μετά, ακολουθεί δεύτερο μήνυμα και καλεί τους κατοίκους να απομακρυνθούν. Συνολικά, 5 μηνύματα της Πολιτικής Προστασίας στάλθηκαν μόνο την πρώτη ημέρα για την ευρύτερη περιοχή της Αλεξανδρούπολης.
Την ίδια μέρα, ενεργοποιείται η υπηρεσία Copernicus EMS Rapid Mapping της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που συλλέγει δορυφορικές και επίγειες περιβαλλοντικές πληροφορίες και στην πρώτη εκτίμηση χαρακτηρίζει την πυρκαγιά της Αλεξανδρούπολης ως «Ακραία Επικίνδυνη» (very extreme danger). Στις 3 Σεπτεμβρίου καταγράφει ότι κάηκαν 93880 εκτάρια και στις 8 Σεπτεμβρίου ότι σταματάει την παρακολούθηση καθώς η φωτιά έχεις σβηστεί πλήρως.
Τις δυο συνεχόμενες εβδομάδες, η φωτιά έκαιγε μανιωδώς και σάρωνε στο πέρασμά της ό,τι έβρισκε στις πόλεις, τα χωριά και τις βουνοκορφές. Η πυρκαγιά της Αλεξανδρούπολης συνάντησε τη φωτιά της Δαδιάς, ενώθηκαν και έκαψαν ακόμα και όσα είχαν αναγεννηθεί από την πυρκαγιά του 2011. Το νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης εκκενώθηκε. Όλος ο κόσμος αγωνιούσε για τις εξελίξεις και οι άνθρωποι που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή, πάλευαν νυχθημερόν με ένα οργισμένο θηρίο, ανίκητο. Η φωτιά καρβούνιαζε ότι έβρισκε, χωρίς να κάνει επιλογές και να ξεχωρίζει. Μικρά και μεγάλα ζώα, θάμνους, δέντρα, σπίτια, εκτάσεις ολόκληρες. Ο αρχαίος ελαιώνας με την ΠΟΠ ποικιλία της Μάκρης δεν κατάφερε να γλυτώσει. Ούτε τα αμπέλια γλύτωσαν και όσα δεν κάηκαν, τσουρουφλίστηκαν από τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν. Το οικοσύστημα της Δαδιάς χάθηκε.
Η φωτιά στον Έβρο, σε συνδυασμό με τις παράλληλες πυρκαγιές που βρίσκονταν σε εξέλιξη στην υπόλοιπη χώρα, μούδιασε όλη την κοινωνία, μέσα στο κατακαλόκαιρο. Ήταν η μεγαλύτερη δασική μέγα-πυρκαγιά των τελευταίων 20 ετών, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Η καταγραφή των ζημιών δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν έχουν ανακοινωθεί, ακόμη, επίσημα αποτελέσματα. Ωστόσο, οι αγρότες, οι βοσκοί, οι κτηνοτρόφοι, οι μελισσοκόμοι και οι αμπελουργοί γνωρίζουν από πρώτο χέρι το μέγεθος, καθώς το μόνο που τους έχει απομείνει είναι κυριολεκτικά και μεταφορικά «καμένη γη».
Ο ιστορικός ελαιώνας της Μάκρης
Με ιστορία πολλών αιώνων, ο ελαιώνας της Μάκρης κινδύνευσε πολλές φορές να εξαφανιστεί και διασώθηκε χάριν στην επιμονή των παραγωγών που εργάστηκαν συλλογικά, προκειμένου να γίνει ευρέως γνωστή. Η γηγενής ποικιλία «ελιά Μάκρης» έχει διπλή χρήση και προορίζεται για παραγωγή ελαιόλαδου άριστης ποιότητας καθώς και για παραγωγή υψηλής ποιότητας βρώσιμου ελαιόκαρπου. Τελικά, το 2017, μετά από πολλά προβλήματα και ενστάσεις, κατάφερε να καταχωρηθεί το «ελαιόλαδο Μάκρης» ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Σήμερα, πέντε χρόνια με την αναγνώριση, έχει υποστεί ζημιές ανεπανόρθωτες.
Η επόμενη μέρα
Η ανεξέλεγκτη πυρκαγιά έκαψε ό,τι βρήκε στο δρόμο της και αν κάτι της «ξέφυγε», καψαλίστηκε ή αποτελείωσε, με τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν. Η συγκομιδή του ελαιόκαρπου και η ελαιοποίηση θα ξεκινούσαν περίπου στις αρχές Οκτωβρίου, δηλαδή 1μιση μήνα μετά την καταστροφή. Για τα αμπέλια που καλλιεργούνται στον Έβρο, ήταν απλώς ζήτημα αναμονής ολίγων ημερών για τον πρώτο τρύγο. Αυτό σημαίνει ότι η φωτιά βρήκε τις καλλιέργειες ήδη «φορτωμένες» με καρπό, σε μία, ούτως ή άλλως, κακή χρονιά λόγω της συνεχόμενης ξηρασίας, ειδικά για την ελιά.
Οι μελισσοκόμοι είχαν ολοκληρώσει τους πρώτους τρύγους και προετοίμαζαν τις μέλισσες για το κοκκινωπό ρείκι που θα άνθιζε, υπό κανονικές συνθήκες, το φθινόπωρο. Όλα τα άλλα ζώα, οικόσιτα και άγρια, ζούσαν την καθημερινότητά τους, στο βασίλειό τους.
Οι παραγωγοί πάλεψαν με το θηρίο, μόνοι ή και με τη βοήθεια των συμπολιτών τους, και τώρα γίνονται παρατηρητές των φαινομένων. Δεν ξέρουν τι ακριβώς πρέπει να κάνουν, τι να περιμένουν και σε τι θα πρέπει να ελπίζουν. Αγωνιούν για τον χειμώνα που έρχεται, σε ένα καθεστώς που τους είναι άγνωστο και αχαρτογράφητο. Η πολιτεία υπόσχεται να αποζημιώσει μόνο ένα μικρό μέρος της καταστροφής, χωρίς να είναι σε θέση να εκτιμήσει την πραγματική αξία όσων χάθηκαν. Γιατί κάποια δέντρα είναι υπεραιώνοβια και η αξία τους ήταν ανεκτίμητη.
Το σίγουρο είναι ότι «σε αυτή τη δύσκολη στιγμή, οι παραγωγοί έχουμε ανάγκη από την ηθική στήριξη όλων», αναφέρει η κ. Νανά Ζωίδου, παραγωγός του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου Μάκρης με την επωνυμία CALYPSO. Το υπερσύγχρονο ελαιοτριβείο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, που εξυπηρετούσε και επεξεργαζόταν έναν μεγάλο όγκο από τους ελαιώνες της περιοχής, έχει υποστεί τεράστιες και ανεπανόρθωτες ζημιές. Και αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα παραγωγών που έχουν πληγεί.
Ούτε τα αμπέλια γλύτωσαν
Και πώς να γλύτωναν, αφού δεν έμεινε τίποτα ζωντανό. Ο βιολογικός αμπελώνας Χατζησάββα είχε επενδύσει στις εβρίτικες και τις θρακιώτικες ποικιλίες γιατί πίστευε στην αξία, τη μοναδικότητα και τη δυναμική τους. Η οινολόγος Κική Χατζησάββα αγωνιζόταν για την οργανική καλλιέργεια και την κυκλική οικονομία. Εφάρμοζε καινοτόμες μεθόδους, συνεργαζόταν με πανεπιστήμια για να ελέγχει την ποιότητα του εδάφους, των αμπελιών και της μελετημένης οινοποίησης που καταλήγει στις φιάλες. Οι φυσικοί οίνοι είχαν αρχίσει να αποκτούν πιστό κοινό. Σήμερα, όλο αυτό, μοιάζει ουτοπικό.
Ιστορίες ανθρώπων. Ένας ελαιοπαραγωγός και ένας μελισσοκόμος αφηγούνται
Η εταιρία KONOS έχασε έναν ιστορικό ελαιώνα 110 στρεμμάτων με ελιές ποικιλίας Μάκρης. Η εταιρία προϊόντων μέλισσας GOT TO BEE έχασε περίπου 8 – 10 εκ. μέλισσες και ο σπαραγμός του μελισσοκόμου έγινε viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επικοινωνήσαμε μαζί τους και τους ακούσαμε προσεκτικά. Αφηγούνται όσα έζησαν, αποτυπώνουν την παρούσα κατάσταση και καλούνται να απαντήσουν στα αδιέξοδα της επόμενης ημέρας. Άλλωστε, εδώ που έφτασαν δεν μπορούν να κάνουν προβλέψεις για το μέλλον.
Konos: Κάηκαν ολοσχερώς 110 στρέμματα με ελαιόδεντρα ηλικίας άνω των 80 ετών
«Μια εβδομάδα προετοιμάζαμε το έδαφος, το καθαρίζαμε και το ποτίζαμε για να αντέξουν τα δέντρα. Ενημερωνόμασταν συνεχώς για την πορεία της φωτιάς. 10’ πριν μας κάψει, είχε περάσει ο παρατηρητής του Δασαρχείου και μας ενημέρωσε ότι έχει αλλάξει η ρότα προς άλλη κατεύθυνση. Την βλέπαμε αλλά ήταν αρκετά μακριά από εμάς. Δεν καταλάβαμε πότε πρόλαβε και τη γύρισε ο αέρας προς τη μεριά μας. Οριακά προλάβαμε να πάρουμε τα σκυλιά και να φύγουμε μαζί με τον αδερφό μου», λέει ο Δημήτρης Αδαμίδης, ελαιοπαραγωγός της εταιρίας KONOS. «Κάηκε ολόκληρος ο ελαιώνας, μαζί και το ποτιστικό σύστημα, τα μηχανήματα, τα πάντα. Μόνο το ελαιοτριβείο γλύτωσε. Φέτος, ελαιοκομικά θα ήταν μία δύσκολη χρονιά για εμάς, ούτως ή άλλως, γιατί η κλιματική αλλαγή μας είχε χτυπήσει για τα καλά την πόρτα. Υπολογίζαμε πως θα ήμασταν 95% κάτω σε σχέση με την περσινή παραγωγή, αλλά αυτό δεν το περιμέναμε. Είμαστε 4η γενιά ελαιοπαραγωγοί και θυμάμαι τον παππού μου να μαζεύει τις ελιές με χοντρό μπουφάν, ενώ εμείς τις μαζεύαμε με κοντομάνικα. Ήμασταν, είμαστε, δεν ξέρω πώς να μιλήσω πια», συνεχίζει.
Και τώρα τι γίνεται; Ποια θα είναι η επόμενη μέρα;
Ο Δημήτρης Αδαμίδης είναι 31 ετών με σπουδές στη γεωπονία και μεταπτυχιακό τίτλο στο περιβάλλον και την αειφορία. Την ομάδα συμπληρώνει ο αδερφός του που είναι οικονομολόγος. Μαζί και οι δύο, ανέλαβαν τα ηνία ως 4η γενιά και έφτασαν το brand KONOS να συγκαταλέγεται στις κορυφαίες εταιρίες ανώτερης ποιότητας εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων. Είχαν επενδύσει στη «νυχτερινή συγκομιδή» – μια καινοτόμο μεθοδολογία όπου η συλλογή του καρπού και η ελαιοποίηση γίνεται κατά τις βραδινές ώρες ώστε η θερμοκρασία του καρπού να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. «Ειλικρινά δεν ξέρω τι να περιμένω. Για την ώρα είμαστε παρατηρητές των φαινομένων. Δεν μπορούμε να πειράξουμε τίποτα αν δεν σιγουρευτούμε για τις κινήσεις μας. Έρχεται χειμώνας, θα έρθει κακοκαιρία. Αφήνουμε τα δέντρα όπως είναι, μήπως και σταθούν ως εμπόδια στις βροχές. Ψάχνω βιβλιογραφίες και προσπαθώ να μιλήσω με καθηγητές μήπως βρω κάποια ιδέα ή λύση, όμως δεν βρίσκω τίποτα. Μάλλον αυτό που μας συμβαίνει εδώ είναι μελέτη περίπτωσης και θα πρέπει να ασχοληθώ με το φαινόμενο της επαναφοράς του ελαιώνα μετά από την πυρκαγιά».
Απανωτά χτυπήματα στον κλάδο της ελιάς και του ελαιολάδου
Ο κλάδος της ελιάς περνάει κρίση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η τιμή του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου έχει φτάσει τα 10 ευρώ / λτ. και αυξάνεται συνεχώς. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, το ξαφνικό χαλάζι και οι απότομες αυξομειώσεις της θερμοκρασίας, έχουν προκαλέσει τεράστια προβλήματα στον καρπό και στην ποιότητά του. Η πυρκαγιά ήταν το μόνο που έλειπε. «Θέλω να αναφέρεις το θέμα της ασυδοσίας που πλήττει τον κλάδο. Πράγματι, κάποιοι έχουμε ουσιαστικό πρόβλημα όμως, υπάρχουν άλλοι, που δεν έπαθαν τίποτα, αλλά βρήκαν την ευκαιρία και, καπηλεύουν την κατάσταση, ανεβάζοντας τις τιμές αδικαιολόγητα», συμπληρώνει ο Δημήτρης Αδαμίδης και κλείνει λέγοντας «Εμάς δεν μας ενδιαφέρει να φύγουμε από εδώ. Είμαστε πρεσβευτές της ποικιλίας Μάκρης και θα παλέψουμε γι’ αυτό». Ο Δημήτρης Αδαμίδης δεν επιθυμεί να δημοσιεύσει φωτογραφίες του ελαιώνα, «μόνο ένα κλαδί ελιάς έμεινε, ακριβώς μπροστά στο ελαιοτριβείο και -αν θες πίστεψέ το- είναι το μόνο φορτωμένο με καρπό, όμως δεν θα σας το δείξω για να μην μου το ματιάσετε», κλείνει, αφήνοντας μια γλυκόπικρη αίσθηση ελπίδας.
Οι μελισσοκόμοι εκπέμπουν SOS
Ο μελισσοκόμος Γιώργος Καραφυλλίδης, έχει καταφέρει να τοποθετήσει τα πολυ-βραβευμένα μέλια του GOT TO BEE, σε 10 καταστήματα του Λονδίνου, σημειώνοντας εξίσου σημαντικές πωλήσεις στη Γερμανία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, έγινε στην Ελλάδα γνωστός μέσω του σπαρακτικού βίντεο που ανάρτησε στα social media, όταν αντίκρυσε τα καμένα, ολοσχερώς, μελίσσια του.
«Τη προηγούμενη μέρα παντρευόμουν και η φωτιά ήταν ακόμα μακριά. Δεν κατάλαβα πότε έφτασε τόσο κοντά. Ίσα που πρόλαβα να φορτώσω κάποια μελίσσια και η φωτιά ήρθε και με περικύκλωσε. Τα άλλα δεν πρόλαβα να τα μαζέψω γιατί η φωτιά με έπιασε στο δρόμο. Όταν κατάφερα να ξαναπάω για να δω τι έγινε αντίκρυσα νεκρά φίδια, χελώνες, ένα μικρό ζαρκάδι που δεν κατάφερε να τρέξει και μετά τα μελίσσια μου. Μόνο τα καπάκια είχαν μείνει γιατί ήταν μεταλλικά. Τότε τράβηξα και το βίντεο». Είχε προλάβει να τρυγήσει το μέλι πριν ξεκινήσει η πυρκαγιά, παρότι ήταν κακή χρονιά εξαιτίας των πολλών βροχοπτώσεων που είχαν σημειωθεί τον προηγούμενο μήνα. Έχασε 220 κυψέλες που αντιστοιχούν περίπου στο 75% της παραγωγής του. Νομαδική, βιολογικά πιστοποιημένη μελισσοκομία ακολουθεί ο Γιώργος Καραφυλλίδης και η ποιότητα του μελιού βελανιδιάς ήταν ξακουστή. Εξίσου σημαντικές διακρίσεις έχει αποκτήσει για το θυμάρι, το ανθόμελο και το ρείκι, το οποίο δεν ξέρει που και αν θα το ξαναβρεί.
«Ήταν εντυπωσιακή η ανταπόκριση του κόσμου. Μου έστελναν μηνύματα συμπαράστασης και δωρεάν μελίσσια από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Ένας νεαρός μου έστειλε μήνυμα ότι έχει 4 μελίσσια στην αυλή ο παππούς του, που δεν τα χρησιμοποιεί και ήθελε να μου τα δώσει. Ένας άλλος από την Καλαμάτα τα ίδια. Μου έστελναν μελίσσια για να με βοηθήσουν».
Η επόμενη ημέρα για τον Γιώργο Καραφυλλίδη είναι δύσκολη και απρόβλεπτη. Έχει ήδη προμηθευτεί νέα μελίσσια και κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες. «Θα τα ξαναφτιάξω τα μελίσσια, αυτό είναι το μόνο σίγουρο γιατί ήδη έχω ξεκινήσει. Το θέμα είναι όμως ότι δεν έχω πια που να τα πάω γιατί όλα γύρω είναι καμένα. Δεν έχει μείνει τίποτα. Δεν υπάρχει βελανιδιά και ρείκι και δεν ξέρω πόσο μακριά πρέπει να φτάσω για να τα βρω». Έχει πολλά παράπονα από το κράτος που δεν υποστηρίζει όπως θα έπρεπε τους επαγγελματίες μελισσοκόμους, ωστόσο δηλώνει περήφανα ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να εγκαταλείψει τον τόπο.
Εάν ανασυνθέσεις τον Έβρο, θα επιμένουν… μια ελιά, ένα αμπέλι και μία κυψέλη
Ο Δημήτρης Αδαμίδης, από το πρώτο λεπτό της καταστροφής άρχισε να παρατηρεί τι συμβαίνει γύρω του. Όχι μόνο τις καταστροφές αλλά και τους κατοίκους, τα σπίτια, τα χωράφια, τις περιουσίες τους. Σε μία προσπάθεια συγκέντρωσης χρημάτων, ενώνει τις δυνάμεις του μαζί με τον μελισσοκόμο Γιώργο Καραφυλλίδη και την οινοποιό Κική Χατζησάββα και δημιουργούν ένα μπλουζάκι για καλό σκοπό. Η διάθεσή του θα γίνεται μέσω δύο ηλεκτρονικών καταστημάτων, του Olicatessen.gr και του Openfarm.gr. Το 100% των εσόδων θα δοθεί σε οικογένειες που έχουν χάσει τα σπίτια τους και θα ενισχύσουν την Κοινωνική Κουζίνα «Ο άλλος Άνθρωπος» που τους στάθηκε από την πρώτη στιγμή. Το μπλουζάκι στη μια όψη φέρει την παράφραση του Ο. Ελύτη: «Εάν ανασυνθέσεις τον Έβρο, θα επιμένουν…μια ελιά, ένα αμπέλι και μία κυψέλη».
Στην πίσω όψη έχει τον Ελλαδικό χάρτη με το pin στην καμένη γη που άφησε πίσω της η μέγα-πυρκαγιά.
