Πασχαλινά γλυκά, που πέρασαν από γενιά σε γενιά. Τα ελληνικά προϊόντα και οι μνήμες της αγαπημένης γιορτής, δημιουργούν χρόνια τώρα αυτά τα χαρακτηριστικά πασχαλινά γλυκά, που μέχρι και σήμερα πρωταγωνιστούν στο τραπέζι της Λαμπρής.
Παρόλο που το Πάσχα για εμάς τους Έλληνες συμβολίζει πολλά πράγματα ταυτόχρονα, το πασχαλινό τραπέζι, είναι εκείνο που αντικατοπτρίζει την παράδοσή μας και όσα προσφέρει ο τόπος μας. Και μπορεί στα αστικά κέντρα οι συνήθειες και τα έθιμα να μην τηρούνται κατα γράμμα, οι μετακινήσεις μας όμως τις ημέρες του Πάσχα στους γενετήριους προορισμούς-όταν αυτό μας επιτρέπεται- μας φέρνουν πιο κοντά σε ό,τι διατηρήθηκε αιώνες τώρα. Μαζί λοιπόν με τα τα καθιερωμένα κατσίκια, αρνιά και λοιπά κρεατικά, τα γλυκά και τα ψωμιά της Λαμπρής δίνουν και αυτά το στίγμα των Ημερών. Αν και διαφέρουν από τόπο σε τόπο σε είδη, ονομασίες και συστατικά, όλα τους γίνονται με τα προϊόντα της εποχής και τίποτε δεν πάει χαμένο.
Αφού το γάλα περίσσευε λόγω της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής, χρησιμοποιήθηκε για να γίνουν γαλατόπιτες και ρυζόγαλο για την Κυριακή του Πάσχα. Τα φρέσκα ανάλατα τυριά, μπήκαν σε μικρά γλυκάκια, τυλίχτηκαν σε ζύμες, μαζί με αβγά, αρωματίστηκαν με μαστίχα, πικραμύγδαλο, μαχλέπι ή βανίλια και έγιναν τα Μελιτίνια της Σαντορίνης τα Καλιτσούνια της Κρήτης, τα Λυχναράκια της Μήλου, οι Μελόπιτες της Σίφνου, οι Τυρόπιτες της Κάσου, οι Λαμπρόπιτες από την Κω… Στην Κύπρο έγιναν Φλαούνες.
Ακόμα και το αλεύρι με το λάδι του Ευχέλαιου της Μεγάλης Τετάρτης, χρησιμοποιήθηκε για να γίνει το προζύμι για λαμπροκουλούρες και μελόψωμα με ζυμαρένια κεντίδια, στολισμένα με ολόκληρους ξηρούς καρπούς. Μεγάλη Παρασκευή στη Λήμνο μετά το Επιτάφιο κόβουν την πίτα του Χριστού, ένα μελόψωμο, που τρώνε, αφού το βουτήξουν σε κόκκινο κρασί.
Στα κουλούρια και τις κουλούρες με ζύμη που τυλίγεται γύρω από κόκκινα αυγά, δίνουν διάφορες ονομασίες ανάλογα με το σχήμα τους: Κούκνουκες και Κουτσούνες στην Κάσο, Αυγούλες, στην Ρόδο, Κουλίκια στην Νέα Αρτάκη, της Εύβοιας. Χαρακτηριστικά είναι και τα πασχαλινά κίτρινα κουλούρια της Αστυπάλαιας, με τη ζαφορά που μαζεύουν στο νησί, όπου τα ψήνουν στους φούρνους την Μεγάλη Τρίτη, όπως και τα τεράστια, κυλισμένα σε άχνη ζάχαρη Παραμυθιώτικα κουλούρια με τριφτή ζύμη που συνηθίζονται στην Θεσπρωτία.
Παρόλο που οι πασχαλινές ετοιμασίες αρχίζουν από την Μεγάλη Πέμπτη, το Σάββατο του Λαζάρου, το Σάββατο δηλαδή πριν από την Μεγάλη Εβδομάδα συνηθίζεται στα Δωδεκάνησα, στις Κυκλάδες και στην Λέσβο, να ζυμώνουν γλυκά ψωμάκια σε σχήμα ανθρώπου σαβανωμένου και να τα μοιράζουν στα παιδιά: Τα λαζαράκια ή λάζαροι ή λαζόνια, γεμιστά με καρύδια, αμύγδαλα ή σταφίδες.
Τα γλυκά ψωμιά «πολυτελείας» που πρωτοεμφανίστηκαν την βυζαντινή εποχή, όταν άρχισαν να κοσκινίζουν το αλεύρι περνώντας το από μεταξωτά κόσκινα, ενσωματώθηκαν στο τελετουργικό της Εκκλησίας, για να καταλήξουν με μερικές προσθήκες σε υλικά, στα αφράτα μοσχομυρωδάτα τσουρέκια με γάλα, μπόλικο βούτυρο, μαχλέπι και μαστίχα. Τα λαμπριάτικα τσουρέκια, στρογγυλά, με γυαλιστερή ροδοψημένη επιφάνεια, είναι στολισμένα με κόκκινα αβγά. Τα κόκκινα αυγά που μπαίνουν και στις άλλες λαμπροκουλούρες και παρασκευάσματα, είναι συνήθεια που κρατάει και αυτή από τους βυζαντινούς χρόνους. Το κόκκινο χρώμα τους, γιατί θυμίζει το θάνατο του Άδωνη, το αίμα του πρόβατου, το άχραντο αίμα του Εσταυρωμένου. Τα αβγά, γιατί περικλείουν σε λήθαργο, την σπίθα της ζωής!
