Λίγο από χορτοφαγία, λίγο από βιγκανισμό, λίγο από pescetarian και λίγο από το wellness του φυσικού και ιντερνετικού κόσμου. Έτσι θα περιέγραφε ένας σημερινός 25άρης την καλογερική μαγειρική – και πιθανότατα δεν θα είχε άδικο. Τα social media και οι influencers κάθε είδους, 5 εκπρόσωποι της Gen Z και η εξαντλητική (κατά ομολογία φίλων) παρατηρητικότητά μου στις καθημερινές συνήθειες του περίγυρου δείχνουν πως την ώρα που οι πατεράδες μας τρώνε κρυφά σουβλάκι χοιρινό με τυροκαυτερή τη Μεγ. Παρασκευή και οι μαμάδες μας κρατούν εθιμικά τα σκήπτρα της νηστείας της Μεγάλης Εβδομάδας, εμείς βάζουμε καθημερινά ταχίνι και φιστικοβούτυρο στο πρωινό μας. Tρώμε burger ρεβιθιού με γλυκοπατάτες και λαχανικά για μεσημεριανό και βγάζουμε άφτρες ασυζητητί μπροστά σε μια μακαρονάδα βουτηγμένη στην κρέμα γάλακτος.
«Μπόλικο ελαιόλαδο, όσπρια, αυγά και γαλακτοκομικά, λαχανικά, ψάρι, ξηροί καρποί, σιτάρι ολικής και φρούτα. Αυτά συνθέτουν τη μοναστηριακή κουζίνα. Και φυσικά πολλά μυρωδικά στο κάθε πιάτο. Α, και στη νηστεία αφαιρούν απλά το γάλα, τα αυγά κ.λπ.», κάνω τη βασική τοποθέτησή μου για να ξεκινήσει η κουβέντα. Φυσικά και ο Σ. δεν είχε ιδέα. Όπως και πολλοί άλλοι άλλωστε. Οι περισσότεροι ίσως πιστεύουν πως πρόκειται για κάτι πολύ μακρινό, υπερβολικά λιτό, κάπως απόκοσμο και τραβηγμένο, που υποδηλώνει στέρηση από ένα αόριστο κάτι. Στην πραγματικότητα είναι πιο προσδιορισμένο και πιο κοντά σε εμάς από ποτέ. Και ίσως ο Σ. να το σκιαγράφησε σωστά χαριτολογώντας σε μία πρόταση: «Α, μάλιστα! Λίγο από χορτοφαγία, λίγο από βιγκανισμό, λίγο από pescetarian και λίγο από το wellness του φυσικού και ιντερνετικού κόσμου». Εγώ θα έλεγα ούτε λίγο ούτε πολύ η βάση της ελληνικής μεσογειακής διατροφής. Αλλά ποιος νοιάζεται άραγε μπροστά στις χίλιες και μία τάσεις;
Πώς φτάσαμε ως εδώ: για μια εικόνα;
Ανοίγω το Instagram και πέφτω πάνω στα «10+1 tips για αποτοξίνωση» και στο «Ταχίνι στο σάντουιτς με 5 διαφορετικούς τρόπους» από καλλίγραμμους influencers που χαμογελούν πλατιά. Στο TikTok ξεπηδάνε αρειμανίως και χωρίς ανάσα «κέικ με κακάο χωρίς αυγά και ζάχαρη», «σπιτικά κριτσίνια με αλεύρι ολικής και παπαρουνόσπορο» και «τσιπούρα με λαχανικά στη φριτέζα αέρος». Στην πόρτα του ψυγείου μου κρέμεται εξουθενωμένο από το «άνοιξε-κλείσε» το τσαλακωμένο πρόγραμμα διατροφής: γάλα με σπόρους τσία, βρώμη και αμύγδαλα τη Δευτέρα, μόνο μία φορά στις 10 ημέρες κρέας – και μάλιστα χωρίς την πετσούλα με το λίπος (σε υποσημείωση με θαυμαστικό φυσικά), Σάββατο ρεβίθια με κότατζ, Κυριακή απόγευμα ταχινόπιτα. «Θέλω απλώς να βελτιώσω το πρόγραμμα διατροφής μου και να μη γυρνάω πτώμα από τη δουλειά», δήλωσα πριν από 3 μήνες, όταν με απόλυτη αποφασιστικότητα και φωνή σταθερή, χωρίς κομπιάσματα, κάθισα στη φαρδιά μπλε πολυθρόνα της διαιτολόγου μου.
«Κι εγώ το ίδιο», μου λέει η Κ. σχεδόν συγκαταβατικά. Η Α., από την άλλη, ξεκίνησε να τρώει περισσότερο γαλακτοκομικά, όσπρια και ξηρούς καρπούς αρχικά για να χορτάσει την περιέργειά της προς κάθε νέα διατροφική τάση και αργότερα για να αποκτήσει κορμί λαμπάδα, σε συνδυασμό βέβαια με ατελείωτες ώρες «κάτω –και πάνω– από την μπάρα» του γυμναστηρίου. Τα ίδια κάνει και ο Δ. Το fitness θέλει πολλή πρωτεΐνη, φυτικές ίνες και καλά λιπαρά. Εν τω μεταξύ, έχω διαβάσει τόσες φορές για την άριστη σωματική υγεία των μοναχών, το υψηλό προσδόκιμο ζωής τους και διάφορες έρευνες κατά καιρούς να επιβεβαιώνουν πως η μοναστηριακή διατροφή είναι ιδανική ασπίδα για καρδιαγγειακά νοσήματα και σοβαρές μορφές καρκίνου. Ο Σ. είναι χρόνια vegan. «Το πρωινό μου είναι φουλ αντιοξειδωτικό με φυτικό γάλα, κουρκουμά και ξηρούς καρπούς. Καλά, για λαδερά δεν το συζητώ. Τρώω σχεδόν κάθε μέρα. Βέβαια και προτού γίνω vegan δεν συμπαθούσα ιδιαίτερα το κόκκινο κρέας. Μόνο το κοτόπουλο».
Αλλά όσο κι αν γύρω μας ο κόσμος βρίθει διατροφικών trends, η πραγματικότητα δεν μπορεί πάντα έτσι εύκολα να τα ακολουθήσει. «Για μένα φαντάζει πολυτέλεια να τρώω πιο συχνά λαδερά και ταχίνι με φρούτα στο πρωινό μου», λέει η Θ., που δουλεύει σεζόν και αναγκαστικά τρώει ό,τι επιλέγει ο κάθε εργοδότης. Και προσθέτει «Σπάνια θα βρεις ποικιλία από πιάτα οσπρίων, λαχανικά, φρούτα ή ψωμί ολικής άλεσης. Τις περισσότερες φορές καταλήγεις να τρως μπριζόλες ή μακαρόνια με κιμά. Και αν παραγγείλω φαγητό απέξω, θα χρειαστεί συχνά να καταφύγω σε επιλογές όπως έθνικ χούμους και φαλάφελ, που κι αυτές όμως στην περιφέρεια είναι λιγοστές και ενίοτε ανύπαρκτες».
Υπόθεση γένους θηλυκού;
Το γυναικείο φύλο, που στα χρόνια των γιαγιάδων μας τηρούσε ευλαβικά ήθη, έθιμα και νηστείες, φαίνεται ότι τώρα αποτάσσεται ευκολότερα από τους άντρες τον θρησκευτικό και χρονικά οριοθετημένο χαρακτήρα της νηστείας, βάζοντας στη διατροφή του όσπρια, λαχανικά και πάσης φύσεως καλά λιπαρά όλο τον χρόνο. Οι γυναίκες της Gen Z δηλώνουμε vegan, vegetarian ή απλά πως «προσέχουμε τη διατροφή μας αποφεύγοντας τα κορεσμένα λίπη». Οι μανάδες μας μάλιστα δεν δυσκολεύονται καθόλου να μπουν στο παιχνίδι: αλείφουν το ψωμί με πάστα φουντουκιού αντί για το vintage «βούτυρο με μέλι», αντικαθιστούν τα ζωικά λίπη στα γλυκά με το διαιτητικό αβοκάντο και εντοπίζουν στα ράφια με ταχύτητα και αετίσιο μάτι τις φρυγανιές ολικής άλεσης με λιναρόσπορο και τις ρυζογκοφρέτες χωρίς ζάχαρη και λοιπές κρυμμένες θερμίδες.
Όσο για τους άντρες; Εκεί το μοντέλο της μοναστηριακής διατροφής all year long ή 4 εποχών, αν προτιμάτε, μάλλον διχάζει. Άλλοι μένουν πιστοί σε μια επταήμερη αποτοξίνωση εξπρές την εβδομάδα του Πάσχα και τον υπόλοιπο χρόνο γεμίζουν με tips τις τσέπες των ντελιβεράδων από την «Ψησταριά του Χ», οι «γυμναστηριακοί» κατεβάζουν δύο-δύο τα αυγά και τα πρωτεϊνούχα ροφήματα ξηρών καρπών και άλλοι αραιά και πού ίσως τολμήσουν να δοκιμάσουν εκείνες τις γλυκοπατάτες που έχουν γίνει viral.
Ένα πουκάμισο αδειανό
Ακούγοντας τους 5 φίλους να μου αναλύουν επεξηγηματικά διατροφικά πλάνα και υγιεινές συνταγές κάθε είδους, με τι καρυκεύουν τον αρακά, ποιο φυτικό γάλα είναι το καλύτερο ανάμεσα σε άλλα και πώς πρέπει να πλένω φρούτα και λαχανικά για να αποφεύγω τα φυτοφάρμακα -η συζήτηση έχει πασιφανώς ξεφύγει-, έχω κυριολεκτικά βυθιστεί στον αφράτο καναπέ της Σ. και στις σκέψεις μου. Καλά όλα αυτά, αλλά κάτι λείπει ή κάτι δεν κουμπώνει σωστά στα νέα δεδομένα.
Φέρνω στον νου την εικόνα 10-12 μοναχών που τρώνε ευλαβικά με αργές, αβίαστες κινήσεις και με βλέμμα γαλήνιο γύρω από το μακρύ ξύλινο μοναστηριακό τραπέζι. Είναι αποκλειστικά η σοφά μελετημένη σε ποιότητα και ποσότητα μοναστηριακή διατροφή, υπεύθυνη για τη μακροζωία τους; Για εκείνους το γεύμα είναι η απόλυτη έκφραση του κοινόβιου. Για εκείνους τους συνδαιτυμόνες το φαγητό είναι συν-βίωμα. Από το χωράφι και τη μεγάλη κατσαρόλα πάνω από τη φωτιά μέχρι την αχνιστή ταχινόσουπα στο κοινό τραπέζι. Τι είναι όμως για εμάς; Πνιγμένοι σε ωράρια και προθεσμίες, πολλοί από εμάς (όπως ακριβώς η Θ.) τρώμε μόνοι στο μεσημεριανό τραπέζι και άλλοτε στα όρθια και βιαστικά ανάμεσα στα μικρά διαλείμματα. Οι καλές διατροφικές τάσεις γίνονται μόδα και υιοθετούνται ταχέως, αλλά μοιάζουν κενές χωρίς αυτό το κοινό βίωμα. Και αν τα αρώματα και οι γεύσεις δημιουργούν αναμνήσεις, πώς άραγε νοηματοδοτούνται και τι είδους υπόσταση αποκτούν χωρίς την ύπαρξη των σημαντικών δικών μας συνδαιτυμόνων;
