Στις νοτιοδυτικές ακτές της Πελοποννήσου απλώνεται ένας τόπος που ο μεγάλος τραγικός Ευριπίδης χαρακτήρισε Καλλίκαρπη. Είναι η Μεσσηνία. Αυτή η προνομιούχα περιοχή, κατοικημένη από τα προϊστορικά χρόνια, οφείλει τη μακραίωνή της ακμή στην εξαιρετική γονιμότητα των κοιλάδων της.
Ο φυσικός πλούτος εδώ ξεδιπλώνεται σε κάθε γωνιά: μεγαλόπρεπα βουνά και βαθιά φαράγγια, αδιάκοπες πηγές νερού και χρυσές ακτές που λούζονται στο μεσογειακό φως. Ατέλειωτοι ελαιώνες εναλλάσσονται με συκιές και αμπέλια, ενώ εσπεριδοειδή, φραγκοσυκιές και αυτοφυή βότανα δημιουργούν ένα μωσαϊκό αρωμάτων και γεύσεων.
Στο κέντρο αυτού του γαστρονομικού παραδείσου βρίσκεται η Καλαμάτα, μια σύγχρονη πόλη με βυζαντινές ρίζες, χτισμένη στις παρυφές του Ταΰγετου. Το ζωντανό της λιμάνι και η έντονη πολιτιστική δραστηριότητα την καθιστούν σημαντικό κόμβο της περιοχής.
Το υγρό χρυσάφι της Μεσσηνίας
Επί δύο αιώνες, η οικονομία της Μεσσηνίας στηρίζεται στη γεωργική παραγωγή, με προσεκτικά σχεδιασμένες στρατηγικές για την προβολή των τοπικών προϊόντων σε εθνικές και διεθνείς αγορές. Στην κορυφή αυτής της πυραμίδας βρίσκεται το μεσσηνιακό ελαιόλαδο.
Αυτό το εξαιρετικό ελαιόλαδο διακρίνεται για τη γευστική του πολυπλοκότητα, την εύκολη πέψη, το ζωηρό πράσινο χρώμα και το έντονο φρουτώδες άρωμα. Η παγκόσμια αναγνώριση τής ποιότητάς του έχει αποτυπωθεί στην απονομή της Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.). Οι κυριότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι η Κορωνέικη, η Ματσολιά και η Μαυρολιά.
Στο καθημερινό μεσσηνιακό τραπέζι, το ελαιόλαδο κυριαρχεί απόλυτα. Χρησιμοποιείται απλόχερα σε σαλάτες, όσπρια, μαγειρευτά φαγητά, ψητά, τηγανητά, ακόμη και σε γλυκά. Ιδιαίτερα δημοφιλές είναι το παραδοσιακό κολατσιό: μια φέτα ζεστό ζυμωτό ψωμί, απλωμένη γενναιόδωρα με λάδι και συνοδευμένη από ελιές και ντομάτα -μια απλή σύνθεση που αποκαλύπτει τη μεγαλοσύνη της αυθεντικής γεύσης.
Η Μεσσηνία και οι θρυλικές ελιές Καλαμών
Παράλληλα με το ελαιóλαδο, οι ελιές Καλαμών έχουν καταφέρει να κερδίσουν διεθνή φήμη. Προορίζονται κυρίως για επιτραπέζια κατανάλωση και ξεχωρίζουν για το χαρακτηριστικό μαύρο χρώμα, την τραγανή σάρκα και τη φρουτώδη γεύση που αποχωρίζεται εύκολα από τον πυρήνα. Η προετοιμασία και διατήρησή τους ακολουθεί τη δοκιμασμένη στο χρόνο μέθοδο της άλμης, προσδίδοντας χαρακτηριστικό τόνο σε σαλάτες, φαγητά και ζύμες.
Τα εξαίσια σύκα της Μεσσηνίας
Η καλλιέργεια των μεσσηνιακών σύκων, γνωστών τοπικά ως «τσαπέλες», χάνεται στα βάθη της αρχαιότητας. Αυτά τα εκλεκτά φρούτα καταναλώνονται φρέσκα ή αποξηραίνονται στον ήλιο, και στη συνέχεια εμπλουτίζονται με σουσάμι και δαφνόφυλλα ή γεμίζονται με ξηρούς καρπούς. Η φήμη τους έχει ξεπεράσει τα εθνικά σύνορα.
Από το σύκο δημιουργούνται πολλαπλά παρασκευάσματα: συκόπαστα, σιρόπι, γλυκό κουταλιού και μαρμελάδα. Η παραδοσιακή τεχνική αποξήρανσης παραμένει αμετάβλητη: ώριμα και γερά σύκα τοποθετούνται στον ήλιο πάνω σε ξύλινες σανίδες, σκεπασμένα με τούλι, και ξηραίνονται από όλες τις πλευρές. Ακολουθεί βούτημα σε βραστό αλατόνερο, νέο στέγνωμα και τελική συσκευασία σε ξύλινα κιβώτια με στρώσεις καβουρδισμένου σουσαμιού.
Οι συκομαίδες αποτελούν μια ακόμη εκλεκτή παρασκευή: ωμά σύκα ξηραίνονται, μαλακώνουν σε βραστό νερό και στη συνέχεια εμποτίζονται σε πετιμέζι: ένα σιρόπι από μούστο και στάχτη που παρασκευάζεται με παραδοσιακή τεχνική 12 ωρών.
Η κορινθιακή σταφίδα και τα κρασιά
Η κορινθιακή σταφίδα συνεχίζει να καλλιεργείται και να ξεραίνεται στο θερμό μεσσηνιακό ήλιο του Αυγούστου για δεκαπέντε ημέρες, ακολουθώντας μεθόδους εκατοντάδων ετών. Παραμένει μια από τις βασικές αγροτικές δραστηριότητες του νομού, προσφέροντας θρεπτική αξία και γευστική απόλαυση.
Η Μεσσηνία, σημαντικός αμπελώνας από την αρχαιότητα, διατηρεί την παράδοση με εξαίσια σταφύλια που παράγουν κρασιά άριστης ποιότητας. Καλλιεργούνται κυρίως λευκές ποικιλίες, όπως Ροδίτης, Φιλέρι και Ασσύρτικο, καθώς και ερυθρές όπως Φωκιανό και Μανδηλαριά. Τα κρασιά διακρίνονται για τα φρουτώδη αρώματα, την πλούσια γεύση και το έντονο χρώμα.
Τοπικές ονομασίες περιλαμβάνουν τον Μεσσηνιακό (λευκό και ερυθρό), τον Τριφυλλιακό και τον οίνο Πυλίας. Παράλληλα, η ποτοποιία ανθεί με αποστάγματα αρωματικών φυτών και σπόρων, ενώ το ούζο, η ρακή, τα λικέρ και το κονιάκ έχουν κερδίσει αναγνώριση στις εγχώριες και διεθνείς αγορές.
Τα εκλεκτά τυριά
Τα μεσσηνιακά τυριά παρασκευάζονται αποκλειστικά από γάλα της περιοχής, με πρώτη στη λίστα τη σφέλα (προϊόν Π.Ο.Π). Αυτό το τυρί από κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα, λευκού χρώματος και αλμυρής, πικάντικης γεύσης, διατηρείται σε άλμη. Το όνομά του προέρχεται από τις φέτες (λωρίδες) που κόβεται κατά την παρασκευή.
Η σφέλα νοστιμίζει πίτες, απολαμβάνεται μόνη της με ελαιόλαδο και ρίγανη ως συνοδευτικό ούζου, ψήνεται με ντομάτα και πιπεριά ή συμπληρώνει διάφορα πιάτα. Εξίσου γευστικές είναι η αρωματική γραβιέρα, η μυζήθρα και η φέτα.
Το παστό: Ένα ιστορικό ντελικατέσεν
Το παστό με πορτοκάλι αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα μεσσηνιακά προϊόντα. Το χοιρινό καπνίζεται με αρωματικό καπνό από ελιά, θυμάρι, πορτοκαλιά και κυπαρίσι, στη συνέχεια βράζεται με γαρύφαλλα, πορτοκαλόφλουδες, κανέλα και μπαχαρικά, και σβήνεται με κρασί. Διατηρείται στο λίπος του σε κεραμικά σκεύη, ερμητικά κλεισμένα.
Αυτό το προϊόν, γνωστό από την αρχαιότητα, αναφέρεται σε λαϊκά κείμενα ως «Κουρουπιαστό», καθώς διατηρούνταν σε πήλινα δοχεία «Κουρούπια». Σήμερα προσφέρεται ως εκλεκτός μεζές, είτε μόνο του είτε σε ομελέτα, και διακινείται σε γυάλινα βάζα με ελαιόλαδο. Το πιο χαρακτηριστικό πιάτο που φτιάχνεται με το παστό, είναι ο καγιανάς, με κομμάτια παστό, ντομάτα και αυγά «δαρτά», δηλαδή ελαφρώς χτυπημένα.
Τα τοπικά λουκάνικα είναι εξίσου νόστιμα, με άρωμα από φλούδα πορτοκαλιού ή καπνισμένα με φασκόμηλο. Αναφορές σε παρόμοια προϊόντα βρίσκουμε στον Όμηρο, με τα «αιματίας» λουκάνικα από έντερα γεμισμένα με αίμα. Η οματιά, είναι μία παρασκευή με έντερα από το χοιρινό, γεμιστά με σιτάρι και αρωματικά φυτά της Μεσσηνίας.
Η λιόπιτα: Ένα γευστικό διακριτικό
Η λιόπιτα έχει καταφέρει να γίνει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γευστικά διακριτικά της Μεσσηνίας, με φήμη που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα. Παρασκευάζεται με παραδοσιακό φύλλο, μεσσηνιακή ελιά και κορωνέικο λάδι.
Παραδοσιακά πιάτα και γλυκά
Η μεσσηνιακή κουζίνα περιλαμβάνει πλήθος παραδοσιακών πιάτων: βραστή γίδα, στιφάδο, βλαστάρια, γαλατσίδες με παστό και γάλα, τραχανάς, καγιανάς, σαλάτες με ελιές και πορτοκάλι, γουρουνόπουλα και ζυμωτό ψωμί με ελιές ή σταφίδα.
Ο καλαματιανός καπαμάς, δηλαδή κοκκινιστό κρέας με πατάτες μαγειρεμένες στη σάλτσα του κρέατος και αρωματισμένες με μπαχαρικά, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της τοπικής γαστρονομίας.
Στα γλυκά, ξεχωρίζουν οι αφράτες δίπλες, γλυκό πρωτοχρονιάς και γάμων από ζύμη που τηγανίζεται και βαπτίζεται σε μέλι, καθώς και οι μελόπιτες, οι μικρές τηγανίτες που ραντίζονται με μέλι.
Τα λαλάγια, που φιγουράρουν σε όλους τους φούρνους, φτιάχνονται από λεπτή ζύμη σε παράξενο οβάλ σχήμα και τηγανίζονται σε ελαιόλαδο. Παραδοσιακά παρασκευάζονταν παραμονή Χριστουγέννων για να διώχνουν τα κακά πνεύματα, αλλά η γευστική τους υπεροχή με κανέλα και ζάχαρη τα επέβαλε όλο τον χρόνο.
Η σύγχρονη γαστρονομική αναγέννηση
Σήμερα, η Μεσσηνία επενδύει στρατηγικά στον γαστρονομικό της πλούτο, προωθώντας τα προϊόντα και την τοπική κουζίνα στη γαστρονομική σκηνή με στέρεες βάσεις, συμβάλλοντας στην ποιοτική αναβάθμιση του τουρισμού. Αναβιώνει παλιές συνταγές, είτε στην αυθεντική τους μορφή είτε προσαρμοσμένες στα σύγχρονα δεδομένα.
Πολλά από τα ξενοδοχεία της περιοχής έχουν ενσωματώσει στο πρωϊνό τους προϊόντα που παράγονται στην περιοχή, προσφέροντας ελιές, σταφίδα, παστέλι, παστό, τυριά, μαρμελάδες, γλυκά κουταλιού, βότανα από τον Ταΰγετο, γάλα από τα αιγοπρόβατα του νομού, φρούτα, μέλι, ψωμί και παραδοσιακά γλυκά.
Η Μεσσηνία συνδυάζει την παραδοσιακή σοφία με τη σύγχρονη καινοτομία και συνεχίζει να προσφέρει στον κόσμο τους ανεκτίμητους γαστρονομικούς της θησαυρούς, διατηρώντας παράλληλα την αυθεντικότητα και την ποιότητα που τη χαρακτηρίζουν από την αρχαιότητα.
Διαβάστε επίσης:
Λέρος: Η άγνωστη γαστρονομική αποκάλυψη της Δωδεκανήσου
Τι γεύση έχει η Κεφαλονιά; Οι πίτες, το κρέας, ο οίνος και οι μάντολες
Τι γεύση έχει η Νάξος; Η χρυσή πατάτα και η μυστηριώδης παπιλώνα
Το άρθρο της εβδομάδας
