Η επανάσταση της κατσαρόλας ως μια συνήθεια που ξεκίνησε ως μέσον κοινωνικής διακωμώδησης στον γαλλικό Μεσαίωνα, ταξίδεψε σε όλον τον πλανήτη για να εκφράσει κοινωνικές επαναστάσεις και έφτασε το 2023 να απαγορεύεται αυστηρά στη Γαλλία. Ποια είναι η διαδρομή της ιστορίας;
Το «La olla común», μια περίπτωση κοινοπραξίας μεταξύ γειτόνων και κατοίκων που επιδιώκουν να λύσουν τη βασική ανάγκη για φαγητό, αναφέρεται σε μια μακρά παράδοση στη Χιλή και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, η οποία αναβίωσε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Σε μια olla común οι άνθρωποι συγκεντρώνονται για να ετοιμάσουν μεγάλες ποσότητες φαγητού σε κατσαρόλες και καζάνια για να το διανείμουν στην κοινότητα.
Αυτό γίνεται συνήθως σε περιοχές με χαμηλό εισόδημα, αν και κατά τη διάρκεια της κοινωνικής εξέγερσης του Οκτωβρίου 2019, οι ακτιβιστές στο Σαντιάγο πραγματοποίησαν επίσης ollas για όσους βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της Plaza Dignidad, το κέντρο των διαδηλώσεων στην πρωτεύουσα κατά της ανισότητας και του νεοφιλελευθερισμού. Κοινώς, η κατσαρόλα θρέφει τους επαναστάτες, αλλά και οι λείες της επιφάνειες «καγχάζουν» ιστορικά, έναντι οποιασδήποτε αδικίας στον πλανήτη.
Η αφετηρία μιας ηχηρής ιστορίας
Όταν ο τέντζερης έβρισκε φωναχτά το καπάκι του τον Μεσαίωνα στη Γαλλία είχε ως αποτέλεσμα ένα ηχητικό γιουχάισμα με το οποίο οι χωρικοί κορόιδευαν έναν αταίριαστο γάμο –για παράδειγμα έναν μεσήλικα χήρο με μια πολύ νεότερη νύφη ή με μια «άτιμη» γυναίκα.
Ωστόσο, η διπλή ζωή της κατσαρόλας ως μαγειρικό σκεύος και ως σύμβολο διαμαρτυρίας απογειώθηκε τη δεκαετία του 1830, μετά την επανάσταση του Ιουλίου που οδήγησε στην παραίτηση του Καρόλου Ι΄ της Γαλλίας, τελευταίου βασιλιά από τον Οίκο των Βουρβόνων. Οι δημοκράτες Ρεπουμπλικανοί, προσπάθησαν να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί χρησιμοποιώντας το εθιμικό τελετουργικό γνωστό ως charivari (από το ελληνικό καρηβαρία, δηλαδή πονοκέφαλος) και χτυπώντας μαγειρικά σκεύη και κουτάλες. Το κόλπο έπιασε, έγινε γνωστό και φτάνοντας πια στον 20ό αιώνα, η ταπεινή κατσαρόλα, το καπάκι της, το πιρούνι και το κουτάλι έχουν καταλάβει τους δρόμους πολλών χωρών.
Ένας θορυβώδης 20ός αιώνας
Στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 η κατσαρόλα ήχησε στην Αλγερία κατά τη διάρκεια του πολέμου ανεξαρτησίας της χώρας από υποστηρικτές της γαλλικής ακροδεξιάς παραστρατιωτικής ομάδας OAS, που ήθελαν να κρατήσουν τη χώρα υπό γαλλική κατοχή. Αλλά η κατσαρόλα άρχισε να κάνει πραγματικά… θόρυβο μόνο όταν πέρασε τον Ατλαντικό, στη Λατινική Αμερική, όπου γεννήθηκε η παράδοση των μαζικών «cacerolazos». Το πρώτο μεγάλο ξέσπασμα έγινε το 1971 στη Χιλή λόγω έλλειψης τροφίμων κατά τη διάρκεια του καθεστώτος του Αλιέντε.
Σαράντα χρόνια αργότερα, δεκάδες χιλιάδες εργάτες κατέβηκαν στους δρόμους του Μπουένος Άιρες, αφού βρέθηκαν αποκομμένοι από τις τραπεζικές τους αποταμιεύσεις εν μέσω της σοβαρής οικονομικής κρίσης, ενώ οι «Μητέρες της πλατείας ντε Μάγιο» διαμαρτυρήθηκαν για την ανάλγητη εργοδοσία του εργοστασίου Ζανόν με μια συγκέντρωση κατά των άδικων απολύσεων.
Έκτοτε, η κατσαρόλα αποτελεί εργαλείο διαμαρτυρίας σε όλο τον κόσμο, από τη Χιλή έως τον Καναδά. Τον Οκτώβριο του 2019, διαδηλωτές στον Λίβανο χτύπησαν κατσαρόλες και τηγάνια, συνεχίζοντας το τελετουργικό από μπαλκόνια, ακόμη και όταν οι μαζικές διαμαρτυρίες απαγορεύτηκαν. Στις αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες τον Μάρτιο στην Κένυα, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Ράιλα Οντίνγκα ενώθηκε με τους διαδηλωτές στη δυτική πλευρά της πρωτεύουσας, όπου η αυτοκινητοπομπή του προσέλκυσε χιλιάδες υποστηρικτές που ζητούσαν δικαιοσύνη και μειωμένες τιμές στα είδη διατροφής. Οι άδειες κατσαρόλες ήταν ταυτόχρονα σύμβολο της διαμαρτυρίας για το κόστος ζωής και ένας τρόπος να κάνουν θόρυβο.
Στην Ευρώπη σήμερα
Στη Γαλλία το 2017, οι προεκλογικές συγκεντρώσεις του συντηρητικού υποψηφίου Φρανσουά Φιγιόν προκάλεσαν σποραδικές διαμαρτυρίες με κατσαρόλες, οι οποίες κατέστρεψαν την υποψηφιότητά του και τον έστειλαν στο δικαστήριο, αφού αποκαλύφθηκε ότι είχε «μαγειρέψει» μια θέση, ως βοηθού βουλευτή, για τη γυναίκα του.
Τα «Κίτρινα Γιλέκα» τις χρησιμοποίησαν ως οπλοστάσιο, ενώ ο Μακρόν δήλωσε ότι «στο σπίτι μου οι κατσαρόλες και τα αυγά είναι μόνο για το μαγείρεμα» όταν οι αρχές της μικρής πόλης Γκανζ στη Γαλλία ανακοίνωσαν την απαγόρευση του «φορητού ηχητικού εξοπλισμού» εν όψει της ομιλίας που επρόκειτο να εκφωνήσει ο Γάλλος πρόεδρος. Το σχόλιο ήρθε ως αποτέλεσμα της έντονης αντίδρασης στην απόφαση του Μακρόν να αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη, με τους διαδηλωτές να χτυπούν κατσαρόλες και τηγάνια για να εκφράσουν την οργή τους.
Σας φαίνεται ντεμοντέ; Νέες εφαρμογές για smartphones, όπως το Cassolada 2.0, αναπαράγουν τον μεταλλικό κρότο προς διευκόλυνσή σας σε πορείες διαμαρτυρίας, ειδικά αν τελευταία χρησιμοποιείτε αποκλειστικά air fryer.
