Δεκαπέντε χρόνια έχουν περάσει από τότε που η Μεσογειακή Διατροφή αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως στοιχείο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, και η μικρή πόλη Pollica της Καμπανίας, έγινε ξανά το κέντρο ενός παγκόσμιου αφηγήματος για το φαγητό, την υγεία και τον πολιτισμό. Στην επέτειο των 15 χρόνων, από την ιστορική απόφαση του 2010 στο Ναϊρόμπι, τέσσερις προσωπικότητες από τον χώρο της επιστήμης και της γαστρονομίας ανακηρύχθηκαν πρεσβευτές της Μεσογειακής Διατροφής.
Ανάμεσά τους, η Ελληνίδα ακαδημαϊκός Αντωνία Τριχοπούλου, μία από τις πλέον αναγνωρισμένες διεθνώς ερευνήτριες στον τομέα της διατροφικής επιδημιολογίας. Η βράβευσή της στο ιστορικό Castello dei Principi Capano αποτελεί συνέχεια της πορείας που συνέβαλε καθοριστικά ώστε η Μεσογειακή Διατροφή, με την ελληνική παραδοσιακή κουζίνα, να θεωρείται σήμερα πρότυπο βιωσιμότητας, δημόσιας υγείας και μακροζωίας.
Φωτογραφία: Buon Compleanno Dieta Mediterranea / Facebook
Μεσογειακή Διατροφή – Η γιορτή των 15 χρόνων και ο τόπος όπου γεννήθηκε το αφήγημα
Η επέτειος της 16ης Νοεμβρίου έχει ξεχωριστή σημασία για το Pollica. Είναι ο τόπος όπου ο Αμερικανός φυσιολόγος Ancel Keys και η σύζυγός του, Margaret Haney, έζησαν και εργάστηκαν για δεκαετίες, διαμορφώνοντας εδώ το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας που οδήγησε στη θεωρητική θεμελίωση της Μεσογειακής Διατροφής. Στο ιταλικό χωριό Pioppi, ο Keys κατέγραψε εποχικότητες, διατροφικές πρακτικές και κοινωνικότητα, στοιχεία που αργότερα ενσωμάτωσε στη μελέτη του για τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τη μακροζωία.
Η «Μελέτη των Επτά Χωρών» (Seven Countries Study) είναι μια μακροχρόνια, πρωτοπόρα επιδημιολογική μελέτη που διερευνά τη σχέση μεταξύ διατροφής, τρόπου ζωής και καρδιαγγειακών παθήσεων σε διάφορους πληθυσμούς.
Φωτογραφία: Buon Compleanno Dieta Mediterranea / Facebook
Δεν είναι τυχαίο ότι η Pollica αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως μία από τις Εμβληματικές Κοινότητες της Μεσογειακής Διατροφής. Πλέον η πόλη λειτουργεί ως «ζωντανό εργαστήριο» (Living Lab) και κάθε χρόνο εξελίσσεται σε σημείο συνάντησης επιστημόνων, φορέων και παραγωγών. Φέτος, για τα 15 χρόνια από την αναγνώριση του 2010, η γιορτή απλώθηκε σε ένα τριήμερο δράσεων στις περιοχές Pollica, Pioppi και Acciaroli, με συνέδρια, εργαστήρια, συλλογικά γεύματα και μια μεγάλη ανοιχτή «tavolata» (ένα ενιαίο τραπέζι 650 θέσεων), αφιερωμένη στη σχέση ανάμεσα στο φαγητό, την κοινότητα και το τοπικό οικοσύστημα.
Η Ελληνίδα που συνέβαλε όσο λίγοι στη διεθνή κατανόηση της Μεσογειακής Διατροφής
Η παρουσία της Ελληνίδας ακαδημαϊκού, επιδημιολόγο της διατροφής, Αντωνίας Τριχοπούλου στη φετινή γιορτή είχε ιδιαίτερο βάρος. Ως πρόεδρος του Hellenic Health Foundation και διευθύντρια του WHO Collaborating Centre for Nutrition, έχει χαρτογραφήσει την ελληνική διατροφή σε όλο το εύρος της: από τα όσπρια και τα άγρια χόρτα μέχρι τις τοπικές ποικιλίες, τη μικροκλίμακα και φυσικά την ελιά και το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Η ερευνητική της ομάδα υπήρξε από τις πρώτες που συνέδεσαν την ποιότητα του ε.π.ελαιολάδου με δείκτες υγείας και βιολογικής γήρανσης, ενώ μεγάλο μέρος του έργου της έχει δημοσιευθεί σε κορυφαία διεθνή επιστημονικά περιοδικά όπως το The Lancet.
Φωτογραφία: Buon Compleanno Dieta Mediterranea / Facebook
Σε όσα μας είπε στη συζήτησή μας, η κ.Τριχοπούλου ανέδειξε ένα σημείο που συχνά χάνεται μέσα στον δημόσιο διάλογο: «Η Μεσογειακή Διατροφή ξεχώρισε επειδή είναι βιώσιμη για τον πλανήτη, χάρη στην εποχικότητα, την εντοπιότητα και την ισορροπία της με το περιβάλλον». Τονίζει επίσης την ουσία της μεσογειακής φιλοσοφίας: «Είναι μια διατροφή του μέτρου. Δεν λέει σε τίποτα «όχι», αρκεί να υπάρχει ισορροπία».
Περισσότερο όμως την ανησυχεί το μέλλον και η σταδιακή απομάκρυνση των νέων στην Ελλάδα από τις γεύσεις και τις πρακτικές που συνθέτουν αυτό το διατροφικό μοντέλο. «Αν η νέα γενιά δεν αποκτήσει γευστική εμπειρία, δεν θα υπάρξει επόμενη γενιά, τουλάχιστον όχι μεσογειακή», λέει χαρακτηριστικά. Η γεύση χτίζεται με επαφή και επανάληψη. Χωρίς αυτή, η διατροφή χάνει το πολιτισμικό της περιεχόμενο και περιορίζεται.
Την ίδια στιγμή, το παράδοξο είναι πως στο εξωτερικό η Μεσογειακή Διατροφή θεωρείται υπόδειγμα για τα σύγχρονα συστήματα διατροφής και συνεχίζει να μελετάται ως μοντέλο που μπορεί να απαντήσει στις προκλήσεις της δημόσιας υγείας και της κλιματικής κρίσης.
Φωτογραφία: Buon Compleanno Dieta Mediterranea / Facebook
Οι άλλοι τρεις πρεσβευτές της Μεσογειακής Διατροφής
Μαζί με την Αντωνία Τριχοπούλου τιμήθηκαν ο Peppe Guida, σεφ με αστέρι Michelin από το Vico Equense, ο Domenico Galzerano, καρδιολόγος και επιστημονικός επικοινωνητής, και ο Alessio Fasano, ερευνητής στο Harvard με έργο στον τομέα του μικροβιώματος και της ανοσολογίας.
Φωτογραφία: Buon Compleanno Dieta Mediterranea / Facebook
Δύο επιθυμίες για το μέλλον της Μεσογειακής Διατροφής
Κλείνοντας τη συζήτησή μας, η κ.Αντωνία Τριχοπούλου μοιράστηκε δύο πολύ συγκεκριμένες επιθυμίες της για το πώς θα μπορούσε η Ελλάδα να ξαναβρεί τη σύνδεσή της με τη δική της διατροφική κληρονομιά.
Η πρώτη αφορά στο κέντρο της Αθήνας. «Δεν χρειάζεται να κάνουμε δύσκολα ή μεγαλεπήβολα πράγματα. Εκεί όπου υπάρχουν τόσα ανεκμετάλλευτα κτίρια, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, ας δημιουργηθεί “Το καφενείο η Ελλάς”». Ένας χώρος όπου ο επισκέπτης θα μπορεί να πιει σιδερίτη ή φασκόμηλο, να δοκιμάσει πίτα με δικά μας χόρτα ή έναν απλό τραχανά. «Να εκτεθεί ο άνθρωπος στο πραγματικό, παραδοσιακό τρόφιμο. Αυτή είναι η καλύτερη διαφήμιση που μπορούμε να κάνουμε προς τα έξω».
Η δεύτερη, πιο εφικτή, αφορά στον θεσμό της λαϊκής αγοράς. Για την κ.Τριχοπούλου, η λαϊκή θα έπρεπε να είναι «η ζωντανή γνώση της ελληνικής διατροφής», στηριγμένη αποκλειστικά σε τοπικά προϊόντα και παραγωγούς. «Δεν είναι δυνατόν να βρίσκουμε στους πάγκους της λαϊκής αγοράς προϊόντα υπερατλαντικών χωρών. Πρέπει να υπάρχει δυνατή σχέση καταναλωτή και παραγωγού, να ξέρει ο καθένας από πού έρχεται το τρόφιμό του και, ιδανικά, να μπορεί να επισκεφθεί το χωράφι με τα παιδιά του».
Φωτογραφία ανοίγματος: Σίσσυ Μόρφη
Διαβάστε επίσης
