Μια νέα παγκόσμια τάση είναι οι γηγενείς, αυτόχθονες ή αλλιώς ντόπιες, ποικιλίες σταφυλιού, ως αντίδραση στη «μονοτονία» των γνωστών ποικιλιών. Χωρίς αμφιβολία, η καινούρια τάση στην αγορά των κρασιών –εκτός από τις διάφορες εκδοχές ήπιας παρέμβασης, πορτοκαλί, «φυσικά» και τα υπόλοιπα– είναι οι γηγενείς, αυτόχθονες ή ντόπιες, ανάλογα με τις γλωσσικές σας προτιμήσεις, ποικιλίες σταφυλιού. Μια τάση παγκόσμια η οποία εν μέρει αποτυπώνει την κόπωση των καταναλωτών από τη «μονοτονία» των δημοφιλών ποικιλιών –άλλωστε το κίνημα «Anything but Chardonnay» μετρά αρκετά χρόνια– και εν μέρει τη δυναμική μιας νέας γενιάς αμπελουργών που δεν φοβούνται να κοιτάξουν στο παρελθόν.
Η Ελλάδα έχει την τύχη, ως αρχαία αμπελουργική χώρα, αλλά και ως εμπορικό και πολιτισμικό σταυροδρόμι, να διαθέτει τεράστιο πλούτο γηγενών ποικιλιών σταφυλιού, που μπορεί να ξεπερνούν τις 300. Η συστηματική καλλιέργεια των περισσότερων από αυτές εγκαταλείφθηκε τις δεκαετίες που πέρασαν για ποικίλους λόγους, είτε κοινωνικούς (πόλεμοι, εσωτερική μετανάστευση, εγκατάλειψη της υπαίθρου) είτε «τεχνικούς» (φτωχή απόδοση σε καρπό, δυσκολίες στην καλλιέργεια) κ.ο.κ.
Έτσι έμειναν από την καθεμία λίγα πρέμνα, συνήθως διάσπαρτα σε παλιούς αμπελώνες, περιμένοντας, με έναν τρόπο, τους τολμηρούς οινοποιούς που θα ανακαλύψουν τα χαρίσματά τους και θα τους ξαναδώσουν ζωή. Κάτι που συμβαίνει εντατικά την τελευταία δεκαετία ή δεκαπενταετία, αν και για κάποιες η πορεία προς τη δόξα –κυριολεκτικά– ξεκίνησε νωρίτερα, όπως στην περίπτωση της Μαλαγουζιάς ή του Βιδιανού. Χωρίς να διεκδικούμε δάφνες λεπτομερούς ή απόλυτης καταγραφής των ετικετών που κυκλοφορούν στην αγορά και προέρχονται από σταφύλια των «ξεχασμένων» ποικιλιών, δοκιμάσαμε 20 κρασιά αυτής της κατηγορίας και οφείλω να ομολογήσω ότι στην πλειονότητά τους ξεπέρασαν τις προσδοκίες μας. Ανάμεσά τους η Κυδωνίτσα, σε δύο εκδοχές μάλιστα, που έχει υπερβεί εδώ και καιρό τα όρια της Λακωνίας, της γενέθλιας γης της, φτάνοντας μέχρι τη Μακεδονία, αλλά και η Μακρυποδιά, μια ζακυνθινή ποικιλία, η οποία πρόσφατα μετανάστευσε στην Πρέβεζα. Φυσικά, δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι εκπρόσωποι της Κρήτης, που, κατά τη γνώμη μου, μας επιφυλάσσει αρκετές ακόμα ευχάριστες εκπλήξεις. Δαφνί, Θραψαθήρι και Πλυτό συναντούν τον «νεοφερμένο» Ταχτά.
Τα Ιόνια Νησιά, που, λόγω γεωγραφίας και Ιστορίας, κυριολεκτικά μοιάζουν με κιβωτό σπάνιων ποικιλιών, αντιπροσωπεύονται από το Γουστολίδι (για τους Ζακυνθινούς) ή Βοστυλίδι (για τους Κεφαλονίτες), το Σκιαδόπουλο από τη Ζάκυνθο, τον κερκυραϊκό Κακοτρύγη (κακόηχο όνομα, έξοχος χαρακτήρας), το κεφαλονίτικο Ζακυνθινό σε μια ελκυστική οινοποίηση, αλλά και τον ζακυνθινό Παύλο, που υπογράφει το κορυφαίο, πάντα κατά τη γνώμη μου, οινοποιείο του νησιού.
Το λευκό Ποταμίσι από την Τήνο και το ικαριώτικο Μπεγλέρι εκπροσωπούν –με επιτυχία– το Αιγαίο, ενώ ο Πετρουλιανός –παρότι μάλλον κατάγεται από τα Κύθηρα–, το Λαγόρθι, ο πατρινός Σιδερίτης, η Σκλάβα από την Κορινθία και ο Ροκανιάρης, που καλλιεργείται μόνο γύρω από το Κρανίδι, αποτελούν ένα μικρό δείγμα του πλούτου της Πελοποννήσου.
Δοκιμάσαμε 20 κρασιά από γηγενείς ποικιλίες και οφείλω να ομολογήσω ότι στην πλειονότητά τους ξεπέρασαν τις προσδοκίες μας.
Κυδωνίτσα ’24 – Λευκός Ξηρός, Λακωνία ΠΓΕ, Οινοποιητική Μονεμβασιάς
Η οικογένεια Τσιμπίδη οινοποιεί με δεξιοτεχνία την Κυδωνίτσα, που πολλοί θεωρούν γηγενή της Λακωνίας. Λαμπερό ξανθοπράσινο χρώμα και ευχάριστη αρωματική παρουσία όπου πρωταγωνιστούν κυδώνι, μήλο, λεμονανθός και κίτρο σε φόντο μυριστικών βοτάνων. Όγκος και δύναμη, με τη ζωηρή οξύτητα να ισορροπεί το σύνολο, που αφήνει μια λεπτή, στυφή αίσθηση κυδωνιού στο τελείωμα. Τιμή: περίπου 13,50€
Μακρυποδιά – Επιτραπέζιος Λευκός Ξηρός, Δ. Τζάκος
Η σχεδόν εξαφανισμένη ζακυνθινή ποικιλία «μετανάστευσε» στα ορεινά της Πρέβεζας, όπου την καλλιεργεί συστηματικά ο Δ. Τζάκος στον πειραματικό αμπελώνα του. Ανοιχτόξανθο λαμπερό χρώμα, πλούσια αρώματα θυμίζουν αγιόκλημα, ώριμο μήλο και αχλάδι, σε φόντο εσπεριδοειδών και πολύ ενδιαφέρουσα σύνθεση στο στόμα, όπου η λεμονάτη οξύτητα συνδυάζεται με ωραία δομή, υπόσταση, φρούτο και διάρκεια. Τιμή: περίπου 21€
Λαγόρθι 2022 – Λευκός Ξηρός, Πλαγιές Αιγιαλείας ΠΓΕ, Οινοφόρος Α.Ε.
Η οικογένεια Ρούβαλη προτείνει, ίσως, την πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή της ποικιλίας Λαγόρθι. Οι ορεινοί αμπελώνες της Αιγιαλείας δίνουν ένα ελκυστικό κρασί με βαθύ χρυσό χρώμα και σύνθετη μύτη, που θυμίζει ζαχαρωμένα φρούτα, γλυκό λεμόνι, μπριός, ξερό γρασίδι και βότανα. Αίσθηση όγκου και δύναμης στο στόμα, παρά τον χαμηλό αλκοολικό τίτλο, φινέτσα, οξύτητα, φρούτο και μακρύ τελείωμα. Τιμή: περίπου 13€
Δαφνί 2024 «Ψαράδες» – Λευκός Ξηρός, Κρήτη ΠΓΕ, Λυραράκης
Χωρίς αμφιβολία, το Δαφνί συγκαταλέγεται στις ποικιλίες που διέσωσε και ανέδειξε το οινοποιείο Λυραράκη. Από το αμπελοτόπι «Ψαράδες» στην περιοχή των Πεζών, έρχεται αυτή η όμορφη εκδοχή του με το αχυροπράσινο χρώμα και τα κομψά αρώματα εσπεριδοειδών, αχλαδιού, δάφνης και δενδρολίβανου. Ευχάριστα δροσερό στο στόμα, με λεμονάτο φρούτο, καλή δομή και διάρκεια. Τιμή: περίπου 15,50€
Ροκανιάρης – Λευκός Ξηρός, Αργολίδα ΠΓΕ, Κτήμα Κοντοβράκη
Ο Ροκανιάρης, παλιά ποικιλία από το Κρανίδι που χρωστάει το όνομά της στον σκληρό και τραγανό φλοιό της, επανήλθε στο προσκήνιο χάρη στον Γιάννη Κοντοβράκη. Ξανθοπράσινο λαμπερό χρώμα και διακριτικά ανθικά αρώματα που θυμίζουν ακακία και χαμομήλι, αλλά και λευκόσαρκα φρούτα στη μύτη, ενώ στο στόμα εμφανίζεται ευγενικό και ισορροπημένο, με δροσερή οξύτητα και λεμονάτη επίγευση. Τιμή: περίπου 11€
Τα Δώρα του Διονύσου ’24 – Λευκός Ξηρός, Αχαΐα ΠΓΕ, Παρπαρούση
Ο Σιδερίτης, η παλιά ερυθρωπή ποικιλία της Αχαΐας, χρωστά την επιβίωσή της στον πρωτοπόρο Θανάση Παρπαρούση, το έργο του οποίου συνεχίζουν οι κόρες του. Λαμπερό αχυροπράσινο χρώμα και ντελικάτα αρώματα πράσινου μήλου, αχλαδιού και εσπεριδοειδών, σε λεπτό φυτικό φόντο, με μια αύρα ορυκτών. Αρμονικό και φιλικό στο στόμα, με ευχάριστη οξύτητα και λεμονάτο τελείωμα. Τιμή: περίπου 11,50€
Ocean Θραψαθήρι – Λευκός Ξηρός, Κρήτη ΠΓΕ, Ιδαία
Ο Β. Λαδερός και η Καλλιόπη Βολιτάκη, από τους πρώτους οινοποιούς της Κρήτης που πίστεψαν στο Θραψαθήρι και τις δυνατότητές του, προτείνουν μία από τις κορυφαίες εκφράσεις του. Κιτρινοπράσινο χρώμα και ελκυστική μύτη, με περάσματα κίτρου, περγαμόντου, ανανά και μάνγκο, σε φόντο βρεγμένης πέτρας. Καλή δομή και υπόσταση στο στόμα, με ζωηρή οξύτητα, φρούτο και επίμονο τελείωμα. Τιμή: περίπου 12,50€
Κυδωνίτσα «Διάσελο» ’24 – Ποικιλιακός Λευκός Ξηρός, Κτήμα Παλυβού
Μια διαφορετική εκδοχή της Κυδωνίτσας, με διακριτικό άγγιγμα δρυός. Λαμπερό χρυσόξανθο χρώμα και εκφραστική μύτη, σε τόνους νυχτολούλουδου, περγαμόντου, ροδάκινου, ζαχαρωμένων φρούτων αλλά και λεπτών μπαχαρικών. Στο στόμα συνδυάζει όγκο, δύναμη και πλούτο, με ζωηρή οξύτητα, ευγένεια και άφθονο φρούτο, σε ένα σύνολο με κομψότητα και πολύ μακρύ τελείωμα. Τιμή: περίπου 21€
Hariton 2024 – Λευκός Ξηρός, Πλαγιές του Αίνου ΠΓΕ, Κτήμα Χαριτάτου
Η οικογένεια Χαριτάτου αναδεικνύει το μέχρι πρόσφατα παραγνωρισμένο κεφαλονίτικο Βοστυλίδι σε ρόλο πρωταγωνιστή. Χρυσοκίτρινο λαμπερό χρώμα και σύνθετη αρωματική παρουσία, με μνήμες από γιασεμί, κίτρο, ζουμερό ροδάκινο, δυόσμο και κερήθρα, σε υπόστρωμα ορυκτών. Γεμάτο, πλούσιο και σφριγηλό στο στόμα, με τραγανή οξύτητα, πυκνό φρούτο και μακρά, ελαφρά θερμή, επίγευση. Τιμή: περίπου 17€
Ταχτάς 2024 – Ποικιλιακός Οίνος Λευκός Ξηρός, Ν. Δουλουφάκης
Ο Νίκος Δουλουφάκης εστιάζει σε μία ακόμα «ξεχασμένη» κρητική ποικιλία, με πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Η σοδειά του 2024, τρίτη ή τέταρτη εμφιάλωση του πρωτοπόρου οινοποιού από τις Δαφνές, έρχεται με χρυσοπράσινο λαμπερό χρώμα και πυκνά αρώματα γλυκού πορτοκάλι, ροδάκινου, γιασεμιού και ώριμου αχλαδιού. Μεσαίου όγκου στο στόμα, ισορροπημένο, με γαργαλιστική οξύτητα, ωραίο φρούτο και επίμονο τελείωμα. Τιμή: περίπου 11,50€
Σκλάβα 2024 – Ποικιλιακός Λευκός Ξηρός, Οινοποιείο Ζαχαρία
Η Σκλάβα, η καλλιέργεια της οποίας ξεκινά πιθανόν τον 12ο ή 13ο αιώνα, αναβίωσε και μας ξανασυστήθηκε χάρη στον Ηλία Ζαχαριά. Λαμπερό αχυροπράσινο χρώμα, φρέσκα αρώματα στη μύτη, που θυμίζουν πράσινο μήλο, περγαμόντο, μοσχολέμονο και ζουμπούλια, σε διακριτικά βοτανικό φόντο. Στο στόμα ισορροπεί ανάμεσα στη δύναμη και τη φινέτσα, με λογισμένη οξύτητα, φρούτο και ελαφρά θερμό τελείωμα. Τιμή: περίπου 13€
Ποταμίσι 2023 – Λευκός Ξηρός, Κυκλάδες ΠΓΕ, Οινοποιείο Βαπτιστής
Το λευκό Ποταμίσι από παλιούς αμπελώνες της Τήνου, ηλικίας άνω των 50 ετών, με τη φροντίδα του Γιάννη-Βαπτιστή Μωραΐτη, δίνει ένα κρασί με χρυσαφένιο χρώμα και αρώματα ακακίας, χαμομηλιού, κίτρου, αχλαδιού και βοτάνων, μαζί με μια θαλασσινή αύρα. Γεμάτο, σχεδόν λιπαρό στο στόμα, με τονισμένη οξύτητα, που αντισταθμίζει το 14% της αλκοόλης, λεμονάτο φρούτο και πολύ μακρά επίγευση. Τιμή: περίπου 24€
Σκιαδόπουλο 2024 – Ποικιλιακός Λευκός Ξηρός, Αμπελώνες Αντωνόπουλου
Η εταιρεία, που ανήκει πλέον στην Αχαΐα Κλάους, έχει δημιουργήσει μια σειρά κρασιών από λιγότερο γνωστές ποικιλίες σταφυλιού. Το Σκιαδόπουλο, από τη Ζάκυνθο, ξεχωρίζει για το χρυσόξανθο χρώμα και την εκφραστική μύτη, όπου περνούν αγιόκλημα, ώριμο ροδάκινο, μάνγκο και βότανα, ενώ στο στόμα παρουσιάζεται γεμάτο, ισορροπημένο, με διακριτική οξύτητα, φρούτο και διάρκεια. Τιμή: περίπου 21€
Begleri 2024 – Λευκός Ξηρός, Ικαρία ΠΓΕ, Κ. Τσαντίρης
Το μάλλον μεσανατολίτικης καταγωγής Μπεγλέρι βρήκε στις ξερικές πεζούλες της δυτικής Ικαρίας έναν τόπο ιδανικό. Λαμπερό χρυσοκίτρινο χρώμα και εξωστρεφής παρουσία στη μύτη, με περάσματα εσπεριδοειδών, μαρμελάδας βερίκοκο, ζουμερού ροδάκινου, χαμομηλιού και βοτάνων. Γεμάτο στο στόμα, με μια ελαφρά τανική αίσθηση, καλό φρούτο, δροσερή οξύτητα και ωραίο «αλμυρό» τελείωμα. Τιμή: περίπου 14€
Πλυτό 2023 – Λευκός Ξηρός, Κρήτη ΠΓΕ, Θ{έρως} Wine Collectiva
Παλιά ποικιλία με την υπογραφή και τη ματιά ενός νέου οινοποιού. Ο Κωνσταντίνος Μανουράς διαλέγει παλιούς ορεινούς αμπελώνες της Κρήτης για να δημιουργήσει ένα κρασί με λεμονοκίτρινο λαμπερό χρώμα και αρώματα που κινούνται ανάμεσα στα λουλούδια και τα εσπεριδοειδή, με πολύ διακριτική παρουσία ορυκτών, κυρίως με νότες petrol. Δύναμη, όγκος και θέρμη στο στόμα, που ξεχειλίζει από φρεσκάδα. Τιμή: περίπου 19€
Novita Goustolidi ’24 – Λευκός Ξηρός, Ζάκυνθος ΠΓΕ, Γράμψα
Το Γουστολίδι, ή Βοστυλίδι, παλιά ποικιλία των Ιόνιων Νησιών, με τη φροντίδα των αδελφών Γράμψα αποκαλύπτει την ελκυστική του προσωπικότητα. Αχυροπράσινο λαμπερό στο χρώμα, με ντελικάτη μύτη όπου επικρατούν τα αρώματα γιασεμιού και λεμονανθών, αλλά και γλυκού περγαμόντο, κερδίζει πόντους στο στόμα χάρη στην ισορροπία ανάμεσα στο νεύρο και το πάχος, στο φρούτο και τη διάρκεια. Τιμή: περίπου 14€
Κακοτρύγης Bianco d’ Oro 2024 – Λευκός Ξηρός, Κέρκυρα ΠΓΕ, Γραμμένος
Η παλιά κερκυραϊκή ποικιλία Κακοτρύγης μάς επιφυλάσσει μια ευχάριστη έκπληξη σε αυτή την εκδοχή. Λαμπερό χρυσόξανθο χρώμα με λίγες πρασινωπές ανταύγειες και εκδηλωτική μύτη, που θυμίζει γλυκό πορτοκάλι, αγιόκλημα, κίτρο και ξύσμα λεμονιού. Μαλακό και ισορροπημένο στόμα, μεσαίου –και λίγο παραπάνω– όγκου, με άφθονο φρούτο, φρεσκάδα και διάρκεια. Τιμή: περίπου 13€
Gold Zakynthino 24 – Λευκός Ξηρός, Πλ. Αίνου ΠΓΕ, Ν. Πετρακόπουλος
Ζακυνθινό, που μετανάστευσε στην Κεφαλονιά πριν από αιώνες, από προφυλλοξηρικούς αμπελώνες στα νότια του νησιού, μετατρέπεται σε ένα γοητευτικό κρασί ήπιας παρέμβασης. Βαθύ χρυσό χρώμα και ελκυστική μύτη με περάσματα λεμονανθών, κίτρου, καραμέλας λεμονιού και μήλου, σε λεπτό υπόστρωμα ορυκτών. Δύναμη και πλούτος στο στόμα, με αιχμηρή οξύτητα, γενναίες δόσεις φρούτου και μακρύ λεμονάτο τελείωμα. Τιμή: περίπου 24€
Του Παύλου 2024 – Λευκός Ξηρός, Ζάκυνθος ΠΓΕ, Οινοποιείο Γράμψα
Οι αδελφοί Γράμψα ανέσυραν από την αφάνεια άλλη μία ενδιαφέρουσα ποικιλία του ζακυνθινού αμπελώνα. Ο Παύλος ή Του Παύλου έρχεται στο ποτήρι μας με αχνόξανθο λαμπερό χρώμα με πρασινωπές αντανακλάσεις και περάσματα muguet, μήλου, αχλαδιού, γλυκού περγαμόντο και ανανά. Στο στόμα ισορροπεί όμορφα ανάμεσα στην κομψότητα και την ένταση, με δροσιστική οξύτητα, φρούτο και μακρά επίγευση. Τιμή: περίπου 16,50€
Πετρουλιανός 2023 – Λευκός Ξηρός, Λακωνία ΠΓΕ, Οινοποιείο Βατίστας
Στην άκρη της Πελοποννήσου, το οινοποιείο Βατίστα είναι το πρώτο που δούλεψε με τον Πετρουλιανό, αυτή τη σπάνια ποικιλία, με καταγωγή μάλλον από το κοντινό νησί των Κυθήρων. Λαμπερό ξανθοπράσινο χρώμα και λεπτά αρώματα στη μύτη που παραπέμπουν σε αχλάδι, βερίκοκο, ξύσμα λεμονιού και αμυγδαλωτό, ενώ στο στόμα εμφανίζεται ήπιο, ισορροπημένο, με διακριτική οξύτητα και καλό φρούτο. Τιμή: περίπου 13€
Δείτε επίσης
Το μοσχοφίλερο – Η παλιά ποικιλία της Αρκαδίας σε 20 κρασιά που ξεχωρίσαμε
Ξινόμαυρο: Το οινικό αστέρι του βορρά σε 20 κρασιά που ξεχωρίσαμε
