Σε ένα νησί «γαλατικό» στην άκρη του Αιγαίου, όλα κυλάνε πιο αργά, πιο χαλαρά, πιο χαρούμενα. Οι Ικαριώτες, λοιπόν, ως άλλοι Γαλάτες έχουν δικούς τους νόμους και κανόνες για το 24ωρο, την εργασία, τα πανηγύρια και φυσικά τη γαστρονομία.
Η Ικαρία είναι ένα νησί όμορφο αλλά ιδιαίτερο, απομακρυσμένο, ίσως και λίγο σκληρό. Σχεδόν πάντα φυσάει πολύ, οι περισσότερες παραλίες του έχουν βότσαλο και όχι άμμο, αλλού υπάρχει πυκνή βλάστηση κι αλλού κυριαρχεί ο βράχος και η πέτρα. Έχει όμως τους δικούς του ρυθμούς που κάνουν τη διαφορά, μια χαλαρή ατμόσφαιρα που σε συνεπαίρνει με το που πατάς το πόδι σου στον «κόκκινο βράχο» – όπως το έλεγαν παλιά και ανθρώπους που κάνουν κάθε στιγμή της διαμονής σου στο νησί μοναδική. Για να την ανακαλύψεις και να την απολαύσεις καλύτερα, αφήσου στους ρυθμούς της και να θυμάσαι πως οι άνθρωποι εκεί είναι χαλαροί δεν είναι όμως “χύμα”. Απλώς η Ικαρία δεν είναι για όλους γιατί είναι των άκρων. Μπορεί κάποιοι να θέλουν να φύγουν τη δεύτερη μέρα από το νησί και κάποιοι να την ερωτευτούν για πάντα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα σε αφήσει αδιάφορο.
Τα must do της Ικαρίας
* Το πιο διάσημο χωριό της Ικαρίας είναι ο Χριστός Ραχών, εκεί που «κοιμούνται» τη μέρα και «ζουν» τη νύχτα και εκεί που το πρωί τα μαγαζιά είναι κλειστά και στους φούρνους δεν είναι κανείς μέσα, παίρνεις απλά το ψωμί και αφήνεις λεφτά. Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα βέβαια, αλλά σίγουρα νωρίς το πρωί θα χρειαστείτε λίγη υπομονή παραπάνω.
* Η πιο διάσημη παραλία του νησιού είναι οι Σεϋχέλλες!
* Γενικά, το μεγαλύτερο μέρος του νησιού καλύπτεται από σκίνους, κουμαριές, φρύγανα και θυμάρια. Υπάρχουν επίσης πεύκα και κυπαρίσσια, βελανιδιές, αρεφτιές και μπόλικα πλατάνια. Στο υπόλοιπο νησί κυριαρχεί η πέτρα και ο βράχος.
* Αξίζει μια βόλτα στο πανέμορφο και καταπράσινο φαράγγι Χάλαρη με τις μικρές κλιμακωτές λιμνούλες, τον μίνι καταρράκτη και τα αμέτρητα πλατάνια και τους «γκρούβαλους», όπως λένε τη φυλή των εντελώς ελεύθερων κατασκηνωτών.
* Αξίζει μια βόλτα ως τον Νερόμυλο των Σπανέδων έξω από το Χριστό Ραχών. Eίναι εύκολο να το βρείτε, ρωτήστε και θα σας πουν. Θα διασχίσετε ένα υπέροχο δάσος, ένα ποταμάκι, λίγο ακόμη περπάτημα και φτάσατε.
Όχι για όλους, αλλά αξίζουν πραγματικά:
Ιαματικές πηγές Ικαρίας: Οι πηγές της Ικαρίας, γνωστές από την αρχαιότητα, ανήκουν στις υπέρθερμες ραδιενεργές αλιπηγές και ενδείκνυνται για διάφορες παθήσεις. Από ρευματοπάθειες, αρθριτικά, γυναικολογικά και ρευματικά μέχρι παθήσεις του ουροποιητικού και των νεφρών. Οι ιαματικές πηγές της Ικαρίας είναι αρκετές και αναβλύζουν κυρίως στις ΝΑ και ΒΑ ακτές του νησιού. Αυτές κατατάσσονται γεωγραφικά στις ακόλουθες:
· Αγίου Κηρύκου: Πηγές Μουσταφά-Λίτζα (Ασκληπιός), Κάτω Λουμακιά, και Κλεφτολίμανο.
· Θερμών: Πηγές Σπηλαίου, Παμφίλη, Κράτσα, Απόλλωνα, Αρτέμιδος, Πατερό, Ξενοδοχείου Απόλλων, Χαλασμένων Θερμών.
· Λευκάδας-Ξυλοσύρτη: Πηγές Χλιό-Θερμό, Θερμό και «Αθάνατο Νερό».
· Πηγές Αγίας Κυριακής-Αρμυρίδας.
Εναλλακτικές Διακοπές: Η Κατρίν είναι από τη Γερμανία κι έφτιαξε στην Ικαρία το The Egg έναν ιδιαίτερο χώρο που κάνουν μαθήματα pilates, yoga και χορού (από παραδοσιακούς μέχρι μοντέρνο, λάτιν και οριεντάλ). Αν φέτος έχεις όρεξη για εναλλακτικές διακοπές με χορό, γιόγκα κλπ, τσέκαρε το καλοκαιρινό πρόγραμμα γιατί έχει ολοκληρωμένες προτάσεις που περιλαμβάνουν και διαμονή και διατροφή (www.the-egg-greece.com).
Πεζοπορία: Αν αγαπάς το περπάτημα δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να γνωρίσεις τις φυσικές ομορφιές του νησιού. Μπορείς να έρθεΙς σε επαφή με τον Ορειβατικό Πεζοπορικό Σύλλογο Ικαρίας. Για περισσότερες πληροφορίες: Ξεναγός υπαίθρου Λευτέρης Τρικιριώτης 6974042417.
Οι συνταγές
Σε τοπικές συνταγές με ονομασία προέλευσης δε βρίσκεις πολλά. Αξίζει όμως να δοκιμάσεις το σουφικό, που θυμίζει τουρλού κατσαρόλας και περιέχει όλα τα καλοκαιρινά λαχανικά μαγειρεμένα σε μια σύβραση με λευκό (ενίοτε και κόκκινο κρασί), εκτός από τις πατάτες που τηγανίζονται χωριστά και προσθέτονται στο τέλος του μαγειρέματος με τα υπόλοιπα λαχανικά. Αντίστοιχα υπάρχει και το μαγειριό που περιέχει φασολάκια, κρεμμύδια, πατάτες, φρέσκια ντομάτα και ολόκληρα καλαμπόκια στην κατσαρόλα. Σε όλο το νησί βρίσκεις και διάφορες γεμοστόπιτες με φύλλο ελαιόλαδου, παραγεμισμένες με ό,τι έχει εκείνη την εποχή σπανάκια, χόρτα, ταμπουρά (γλυκιά κολοκύθα), καθούρα κ.λπ. και η αντίστοιχη μίνι τηγανητή εκδοχή που είναι τα πιταράκια. Αξέχαστη γεύση του νησιού το κοκκινιστό βεργάδι με μακαρόνια και το ρυζόγαλο με κατσικίσιο γάλα.
Τα προϊόντα
Η καθημερινή ζωή στην Ικαρία δεν ήταν ποτέ εύκολη και το κάθε νοικοκυριό έπρεπε να παράγει όσα περισσότερα μπορούσε. Λίγες και δύσκολες οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις αλλά θαυματουργά τα χώματα που δίνουν νοστιμιά σε ό,τι καλό φυτρώσει στο νησί. Κηπευτικά, εσπεριδοειδή, βερικοκιές ή καϊσιές, δαμάσκηνα, κούμαρα, βατόμουρα, λίγες ελιές, μπόλικες χαρουπιές, καστανιές, καρυδιές και μετά τις βροχές αμανίτες στις πλαγιές του Αθέρα. Εννοείται, βέβαια, πως υπάρχει στη διατροφή και άφθονο ψάρι, κατσικίσιο κρέας και γαλακτοκομικά και συχνά πυκνά σαλιάταγκες, όπως λένε τα σαλιγκάρια.
Η Ικαρία έχει ένα σύστημα ελεύθερης κτηνοτροφίας στο οποίο κυριαρχεί το ρασκό κατσικάκι που σκαρφαλώνει ακόμα και σε δέντρα για να φάει και έχει πεντανόστιμο κρέας. Οι περισσότεροι βοσκοί εκτρέφουν τα κατσίκια για το κρέας τους και το λιγοστό γάλα μαζεύεται από το μοναδικό τυροκομείο του νησιού της Μαρίας Τσακωνίτη στα Κοσσοίκια (τηλ. 6979 033873), με το οποίο παρασκευάζει κυρίως το ντόπιο τυρί που λέγεται καθούρα. Είναι ένα παραδοσιακό μαλακό τυράκι άλμης που παράγεται στο νησί σύμφωνα με αναφορές περίπου από τον 17ο αιώνα, αποκλειστικά από κατσικίσιο γάλα. Πιο σπάνια βρίσκεις κοπανιστή ή τουλουμοτύρι και ακόμα πιο σπάνια την πεντανόστιμη “τριφτή”, ένα αλοιφώδες τυρί με απαλή γεύση που θυμίζει περισσότερο μασκαρπόνε.
Μεγάλη είναι η παράδοση της Ικαρίας στο κρασί, μια και σύμφωνα με τη μυθολογία το νησί είναι η γενέτειρα του θεού Διονύσου που δίδαξε την τέχνη της οινοποίησης και της καλλιέργειας του σταφυλιού. Ποικιλίες που συναντάς στο νησί είναι το Φωκιανό, το Μπεγλέρι, το Κούντουρο (Μανδηλαριά) και το Ρετενό. Στην Ικαρία λειτουργούν τρία επισκέψιμα οινοποιεία των οικογενειών Αφιανέ (Προφήτης Ηλίας Ραχών, τηλ. 22750 40008), Τσαντίρη (Προεσπέρα, Ράχες, τηλ. 22750 22710) και Καρίμαλη. Πρόσφατα ξαναβγήκε στην κυκλοφορία μετά από ένα μικρό διάλειμμα το πολύ δημοφιλές, αρωματικό, απαλό και γλυκόπιοτο ικαριώτικο ούζο Δολύχι. Πολύ ανεπτυγμένη είναι και η μελισσοκομία του νησιού με πιο εκλεκτό προϊόν το ρεικόμελο ή αναματόμελο ή άναμα όπως το λέμε στην Ικαρία. Ένα υπέροχο μέλι, πηχτό, θολό, με υφή καραμέλας και πλούσιο άρωμα.
Εδώ τρώμε και πίνουμε καλά
Μary – Mary: Ο Νίκος Πολίτης είναι σεφ και ιδιοκτήτης του εστιατορίου. Εδώ αξίζει να δοκιμάσεις τα πιταράκια με χόρτα και μυρωδικά, την καθούρα – το τοπικό τυρί της Ικαρίας – με σιρόπι κυκεώνα (κόκκινο κρασί με μέλι και βότανα), την κοπανιστή μείγμα από καθούρα, λάδι και θρούμπι, τα χρωματιστά τζατζίκια του, το Μαγεριό και το Σοφικό -δυο ικαριώτικες εκδοχές του μπριάμ- το κατσικάκι γάστρας και το σαγανάκι φλαμπέ στο μαντέμι. Αρμενιστής, τηλ. 2275071595, 69763103708.
Άργιος: Ο Γιώργος Καρούτσος άφησε την Αθήνα και το μπαρ που διατηρούσε και γύρισε στο νησί του, παντρεύτηκε, νοικοκυρεύτηκε κι έφτιαξε στο χωριό του μια πανέμορφη ταβέρνα με ψητά κρεατικά. Δοκίμασε τα χοιρινά παϊδάκια αλλά και κάποια μαγειρευτά, όπως τα γεμιστά κολοκύθια και το σοφικό. Προφήτης Ηλίας Ραχών, τηλ.2275041564, 6973669492.
Περγιαλίδι: Είναι γνωστό ως πέρασμα, το μονοπάτι, δηλαδή, που χρησιμοποιούσαν οι ορεινοί Ικαριώτες και γενικά οι νησιώτες για να περνούν τα ζώα τους για βοσκή. Αν περάσεις κι εσύ μια βόλτα από εκεί θα δοκιμάσεις σαλάτα με καθούρα, αρωματικά πιταράκια και σουφικό, τηγανητούς κολοκυθοανθούς και πολλές άλλες σπιτικές μαγειριές. Μικρό Λιβάδι, τηλ. 6978 831503.
Καφενείο στου Τσάρου: Είναι ό,τι πρέπει για πρωινό, ουζάκι ή κρασάκι με μεζέ και χαλαρό σπιτικό φαγητό όλες τις ώρες της μέρας. Αρέθουσα Ευδήλου, τηλ. 22750 61375.
Ταβέρνα Άρτεμις: Με μια νοικοκυρεμένη πολύχρωμη αυλή και μαγευτική θέα στην παραλία του Να -ίσως την καλύτερη του χωριού- είναι τοπ επιλογή. Εδώ θα απολαύσεις το θεαματικό ηλιοβασίλεμα και την υπέροχη κουζίνα της Αφροδίτης Μελή. Όπως λέμε φάβα σκέτο μέλι, λούπινα, κατσικάκι ονειρεμένο, κολοκυθόπιτα με χερίσιο χοντρό φύλλο κι ένα σωρό μεζεδάκια. Η μουσική είναι πολύ καλή κι αν η Αφροδίτη βρει λίγο χρόνο θα χορέψει κι έναν ικαριώτικο με τους φίλους της. Νας, τηλ. 22750 71475.
Ταβέρνα Άννα: Τη βρίσκεις πάνω ακριβώς από το ποτάμι του Να και με θέα το ηλιοβασίλεμα από το απέραντο γαλάζιο του Ικάριου πελάγους, απολαμβάνεις φρέσκο ψητό ή τηγανητό ψαράκι, αστακομακαρονάδα και ντόπιο κατσικάκι με όλους τους τρόπους. Νας, τηλ. 22750 71489.
Στο γυαλό κάνει φουρτούνα: Καθημερινά, από τις 10 το πρωί μέχρι όσο πάει με ξεχωριστές jazz, funky, soul και εναλλακτικές μουσικές επιλογές και θέα το απέραντο μπλε. Για καφέ, ουζάκι, ποτό και βραδινό, για σνακ, μεζέδες αλλά και μαγειρευτό φαγητό. Διάσημο για τα αυγουστιάτικα Full Moon Party. Λιμανάκι Μαγγανίτη, τηλ. 22750 32636.
Κληματαριά: Μια από τις πιο παλιές και αγαπημένες ταβέρνες στον Άγιο Κήρυκο, χωμένη στα στενάκια με την όμορφη κληματαριά να πρασινίζει το περιβάλλον. Εδώ βρίσκεις παραδοσιακή κουζίνα με ολόφρεσκα υλικά, σπιτικά μαγειρευτά, καλοψημένα κρέατα και τις απόλυτες τηγανητές πατάτες! Άγιος Κήρυκος, τηλ. 22750 22686.
Αρτοπανήγυρις: Ο Νικόλας ήρθε από το Αμέρικα και πήρε τον παραδοσιακό ξυλόφουρνο του Αγίου Κήρυκου και τον πήγε ένα βήμα παραπέρα. Εκτός από μυρωδάτο ψωμί εδώ θα βρεις μια σειρά από παραδοσιακές πίτες ψημένες στον ξυλόφουρνο, αλλά και μια υπέροχη ποικιλία αμερικάνικων γεύσεων όπως cinammon rolls, μάφιν και μπράουνις σε ένα δημιουργικό μπέρδεμα ψημένα στα ξύλα με την απαραίτητη «καπνιστή» επίγευση. Άγιος Κήρυκος, τηλ. 22750 22708.
Μπαϊντό: Ο ορισμός της τίμιας ταβερνούλας με ολόφρεσκα θαλασσινά πάντα τέλεια ψημένα ή τηγανισμένα, σαλάτες με αληθινή γεύση καλοκαιριού και θέα στον Αρμενιστή. Αρμενιστής, τηλ. 6982 331539.
Αρόδου: Ένα μπαλκόνι με θέα θάλασσα, μια μικρή πεντακάθαρη κουζίνα με όλα τα καλά παραδοσιακά πιάτα. Ζουμεροί κολοκυθοκεφτέδες, λαχταριστό σουφικό, αρωματικό κοκκινιστό με χοντρό μακαρόνι. Ξυλοσύρτης, τηλ. 22750 22700.
Filoti Pizza: Μια αξία διαχρονική για τους Αγιώτες και η πιο αγαπημένη πίτσα που δοκίμασα ποτέ. Φρέσκο ζυμάρι, σπιτική σαλτσούλα, λίγα υλικά και σταθερή γεύση από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Άγιος Κήρυκος, τηλ. 22750 23088.
Κτήμα Οικογένειας Καρίμαλη: Εναλλακτικές διακοπές και αγροτουρισμός σε μια υποδειγματική οικογενειακή επιχείρηση με οινοποιείο, παραδοσιακά σπιτάκια και ένα κτήμα 50 στρεμμάτων διαθέσιμο για καλλιέργεια και αγροτικές δουλειές. Στα κρασιά ο Γιώργος, στην κουζίνα η γλυκύτατη κυρία Ελένη. Καλλιεργούν βιολογικά φρούτα, λαχανικά, ελιές, λάδι, αρωματικά φυτά, φτιάχνουν δικό τους ψωμί και καθούρα, κάνουν σεμινάρια μαγειρικής και παραγωγής προϊόντων σε φιλοξενούμενους και επισκέπτες και προσφέρουν απλόχερα συμβουλές και χαμόγελα. Πηγή Ευδήλου, τηλ. 22750 31151.
Carte Postale: Το αγαπημένο μου μαγαζί στο νησί με το πιο όμορφο μπαλκόνι, την καλύτερη θέα και την πιο χαλαρή ατμόσφαιρα. “Διάβασε” ένα Μεθυσμένο ραβασάκι από καθούρα τυλιγμένη σε φύλλο με σος ρακόμελο, ένα μπέργκερ με οφτές πατάτες, δροσερές ικαριώτικες μπρουσκέτες, ομελέτες ή γιαουρτάκι για πρωινό, βάφλες, κορμό γεμάτο νοσταλγία και τραγανές γλυκές τάρτες για επιδόρπιο. Μπόνους το ηλιοβασίλεμα πίνοντας ένα Cartpostalito με βάση το τζιν και το σύκο, ένα Μαστίχα Sunrise και το πλέον δημιουργικό Daiquiri Καϊσάδα με αμαρέτο, ρούμι και ικαριώτικη καΐσα. Αρμενιστής, τηλ. 22750 71031.
Οι συνταγές της γιαγιάς: Ο κύριος Λεωνίδας Κιουλανής μαζί με την Ιωάννα, τη γυναίκα του, στον Αρμενιστή Ικαρίας φτιάχνουν φοβερό παγωτό από φρέσκο κατσικίσιο γάλα. Φτιάχνουν επίσης ωραίες πίτες και παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, λικέρ αλλά και γλυκά ταψιού, εκμέκ, φοινίκια κ.α. Αρμενιστής Ραχών, τηλ. 22750 71150.
Γυναικείος Συνεταιρισμός Ραχών Ικαρίας “Γεύσεις Ικαρίας”: Αν βρεθείς στις Ράχες πέρνα οπωσδήποτε από εκεί, έστω και για έναν καφέ. Εδώ τα κορίτσια φτιάχνουν πράγματα και θάματα. Εκτός από παραδοσιακά γλυκά κουταλιού, μαρμελάδες και λικέρ -όχι τα πιο συνηθισμένα που ξέρεις- φτιάχνουν πίτες χειροποίητες, καθώς και μικρά και μεγάλα γλυκά ευρωπαϊκού τύπου όπως μπλάκ φόρεστ, τσιζκέικ, ρολάκια με κανέλα και αμύγδαλο, μηλόπιτα, γαλατόπιτα και τόσα άλλα. Είναι ο πρώτος γυναικείος συνεταιρισμός στο νησί και αποτελείται από 11 δραστήριες, νέες γυναίκες από την περιοχή Ραχών Ικαρίας και η πρόεδρος Γκαμπριέλα Φιλίππα είναι Ιταλίδα που έχει παντρευτεί Ικαριώτη. Πλατεία Χριστός Ραχών τηλ. 6978214515, 2130429604.
Ιkariastore: Ένα ηλεκτρονικό κατάστημα, που λειτουργεί μέσα από το site Ikariamag, φέρνει στην πόρτα σου τα καλύτερα προϊόντα του νησιού: κρασιά, γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες και λουκούμια, λικέρ από τον γυναικείο συνεταιρισμό Ραχών, ντόπιο τραχανά, βολβούς και γαλατσίδες τουρσί. Πέρα από τα τρόφιμα, από το Ikariastore μπορείς να προμηθευτείς φυτικά καλλυντικά, χειροτεχνίες, DVDs και βιβλία για το νησί. Ξεχωρίζει το μοναδικό βιβλίο ικαριώτικης μαγειρικής “Ούλα είναι φάδια της κοιλιάς”, το οποίο συγκεντρώνει πάνω από 100 συνταγές του χθες και του σήμερα, μαζί με πολλά ενδιαφέροντα λαογραφικά στοιχεία, σε πρόλογο του Ηλία Μαμαλάκη (www.ikariamag.gr/ikariastore).
Ήξερες ότι…
* Η Ικαρία είναι μια από τις τέσσερις «μπλε ζώνες» παγκοσμίως, δηλαδή ένα από τα τέσσερα μέρη του πλανήτη όπου ο μέσος όρος ζωής είναι αισθητά αυξημένος, με πάνω από το 10% του πληθυσμού να ξεπερνάει τα 90. Το φαινόμενο δεν έχει εξηγηθεί 100% επιστημονικά, αλλά θεωρητικά πρόκειται για έναν συνδυασμό διατροφής, υγιεινής ζωής, μηδενικού άγχους, γέλιου και ατμόσφαιρας. Τα υπόλοιπα μέρη είναι η Οκινάουα (Ιαπωνία), η Σαρδηνία (Ιταλία) και η Νικόγια (Κόστα Ρίκα).
* Έχει υπάρξει ανεξάρτητο κράτος για 5 μήνες. Όλα ξεκίνησαν σχεδόν έναν αιώνα πριν όταν στις 17 Ιουλίου του 1912 ξεκίνησε η ένοπλη επανάσταση των κατοίκων της Ικαρίας κατά του τουρκικού ζυγού. Η Ικαρία ελευθερώθηκε, αλλά οι διεθνείς συνθήκες δεν επέτρεπαν την ένωσή της με την Ελλάδα και έτσι έμεινε ανεξάρτητο κράτος ως Ελευθέρα Πολιτεία της Ικαρίας με δικό της σύνταγμα, χαρτονόμισμα και γραμματόσημο, παρακαλώ, μέχρι τις 4 Νοεμβρίου 1912, όταν πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή της ένωσής της με την Ελλάδα.
* Ο μόνιμος φόβος των πειρατών που είχαν ορμητήριο τους γειτονικούς Φούρνους, έκανε τους ντόπιους να καμουφλάρουν τα σπίτια για να μη φαίνεται κατοικημένο το νησί. Πολλά σπίτια έχουν στέγη από σχιστόλιθους ή πλάκες γρανίτη, συνήθως κεκλιμένες, εντάσσοντας αρμονικά τα οικήματα στο βραχώδες περιβάλλον. Δεν είχαν καμινάδες ούτε μεγάλα παράθυρα, για να μη φαίνεται το φως, και εννοείται πως δεν τα ασβέστωναν ποτέ.
