Η ελιά και τα παράγωγά της είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ελληνική γαστρονομία και παράδοση. Για να μάθεις τα πάντα για τον ευλογημένο καρπό αρκεί μια επίσκεψη σε 2 υπέροχα ελληνικά μουσεία.
Ο λόγος για το Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη και το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, έργα και τα δύο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς που στοχεύει στη διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, με έμφαση στη βιοτεχνική και βιομηχανική τεχνολογία και προωθεί τη σύνδεση του πολιτισμού με το περιβάλλον.
Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού
Θέλεις να δεις σπάνια απολιθωμένα φύλλα ελιάς από τη Σαντορίνη, 50.000-60.000 ετών (τα παλαιότερα ευρήματα που αποδεικνύουν την παρουσία ελαιόδεντρου στην Ελλάδα), καθώς και πινακίδες Γραμμικής Β του 14ου αιώνα π.Χ. (ακριβή αντίγραφα) με τις πρώτες γραπτές μαρτυρίες για την ελιά και το λάδι; Πήγαινε στο Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού στην πρωτεύουσα του Νομού Λακωνίας.
Πέρα από τις πρώτες μαρτυρίες για την παρουσία της ελιάς και την παραγωγή λαδιού, μέσα από τα εκθέματα του μουσείου διαπιστώνεις τη διαχρονική συμβολή τους στην οικονομία και την καθημερινή ζωή: διατροφή, φροντίδα του σώματος και ξεχασμένες χρήσεις όπως ο φωτισμός. Επιπλέον, μπορείς να δεις τη συμβολική διάσταση της ελιάς στη μυθολογία, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα, καθώς και τη θέση της στην τέχνη ή αλλιώς πώς υπήρξε και παραμένει πηγή έμπνευσης για Έλληνες καλλιτέχνες.
Εδώ παρακολουθείς επίσης την εξέλιξη της τεχνολογίας παραγωγής του ελαιολάδου, από την αρχαιότητα έως την πρωτοβιομηχανική περίοδο μέσα από ακριβή αντίγραφα από προϊστορικό, ελληνιστικό και βυζαντινό ελαιοτριβείο, το εντυπωσιακό ξύλινο διπλό πιεστήριο με βαρούλκο, ελαιοτριβείο από τη Λευκάδα που τεκμηριώνει την επιβίωση της ζωοκίνησης τον 20ο αιώνα, αλλά και μακέτες που αναπαριστούν τη λειτουργία μηχανοκίνητων ελαιοτριβείων. Δε λείπει και μια ενότητα αφιερωμένη στη σαπωνοποιία, οικιακή και βιομηχανική, ενώ στο τέλος της επίσκεψης χάρτες και έντυπα σε κατευθύνουν σε αρχαιολογικούς χώρους παραγωγής λαδιού και επισκέψιμα παραδοσιακά ελαιοτριβεία στην Πελοπόννησο και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Όσο για τους λιλιπούτειους επισκέπτες, το μουσείο οργανώνει και εκπαιδευτικά προγράμματα με παιχνίδια και δραστηριότητες για σχολεία και ομαδικές επισκέψεις, όπως το πρόγραμμα “Μια μέρα στο ελληνιστικό ελαιοτριβείο” όπου οι μαθητές βγάζουν λάδι με τον αρχαίο τρόπο.
info
Όθωνος-Αμαλίας 129, Σπάρτη, τηλ. 27310 89315. Ώρες λειτουργίας: 1 Μαρτίου – 15 Οκτωβρίου, καθημερινά εκτός Τρίτης 10:00-18:00 & 16 Οκτωβρίου – 28 Φεβρουαρίου, καθημερινά εκτός Τρίτης 10:00-17:00.
Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου
Με σχετική θεματολογία, το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου παρουσιάζει τη βιομηχανική φάση της ελαιουργίας στην Ελλάδα. Στο δεύτερο αφιερωμένο στον περίφημο καρπό της ελιάς μουσείο, που στεγάζεται στο παλαιό κοινοτικό ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής Λέσβου, τα κτήρια του οποίου καθώς και ο μηχανολογικός εξοπλισμός έχουν αποκατασταθεί υποδειγματικά, έχεις την ευκαιρία να δεις πώς λειτουργεί ο εξοπλισμός και πώς εξελίχθηκε το εργοστάσιο από την ατμοκίνηση στην πετρελαιοκίνηση.
Στο κεντρικό κτήριο του μουσείου γνωρίζεις τα βασικά στάδια της ελαιοπαραγωγής (σύνθλιψη του καρπού, συμπίεση του ελαιοπολτού και διαχωρισμός του λαδιού από το νερό) και βλέπεις τον αλευρόμυλο που λειτουργούσε συμπληρωματικά τους θερινούς μήνες όταν δεν λειτουργούσε το ελαιοτριβείο. Παράλληλα, στις παλαιές αποθήκες ελαιοκάρπου μπορείς να δεις τον κύκλο των εργασιών που συνδέονται με την ελαιοπαραγωγή, από την καλλιέργεια και τη φροντίδα της ελιάς, μέχρι την παραγωγή υποπροϊόντων (πυρηνόξυλο, πυρηνέλαιο, σαπούνι), την εμπορία και διακίνηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό και τα επαγγέλματα που σχετίζονται με την ελαιοπαραγωγή.
Τέλος, μέσα από την ιστορία της “Μηχανής του Κοινού”, του κοινοτικού ελαιοτριβείου της Αγίας Παρασκευής διαπιστώνεις πόσο πρωτοποριακή για την εποχή ήταν η διαδικασία της κοινοτικής ιδιοκτησίας και ποιος ήταν ο αντίκτυπος της στον κοινωνικό ιστό και τις οικονομικές δομές της περιοχής.
Οι δραστηριότητες για τα παιδιά δε λείπουν ούτε από το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας. Οι μικροί επισκέπτες ακούν να σφυρίζει η μπουρού του εργοστασίου καλώντας τους εργάτες στη δουλειά, παρακολουθούν τα μηχανήματα σε λειτουργία, βρίσκουν ψηφιακές παραγωγές που δείχνουν τα στάδια παραγωγής του λαδιού, παίζουν με την πολυμεσική εφαρμογή “Του Κοινού η Μηχανή” μαθαίνοντας για τη λειτουργία των μηχανημάτων του ελαιουργείου, ενώ κάνουν και πειράματα οξυμέτρησης για να καταλάβουν πώς ελέγχεται η ποιότητα του λαδιού. Επιπλέον, το μουσείο οργανώνει και εκπαιδευτικά προγράμματα με παιχνίδια και δραστηριότητες, για σχολεία και ομαδικές επισκέψεις, όπως το πρόγραμμα “Από την ελιά στο λάδι” όπου τα παιδιά κατανοούν τη διαδικασία παραγωγής λαδιού στο εργοστάσιο.
info
Αγία Παρασκευή, Λέσβος, τηλ. 22530 32300. Ώρες λειτουργίας: 1 Μαρτίου – 15 Οκτωβρίου, καθημερινά εκτός Τρίτης 10:00-18:00 & 16 Οκτωβρίου – 28 Φεβρουαρίου, καθημερινά εκτός Τρίτης 10:00-17:00.
Έρχεται το Μουσείο Μαστίχας Χίου
Εντός του έτους αναμένεται να λειτουργήσει και το τρίτο σχετικό με τη γαστρονομία μουσείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Ο λόγος για το Μουσείο Μαστίχας Χίου το οποίο βρίσκεται στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, στη νότια Χίο. Η μόνιμη έκθεση του μουσείου θα πραγματεύεται τη μαστίχα Χίου ως μοναδικό προϊόν και στόχο έχει να αποτυπώσει την τεχνική της παραδοσιακής καλλιέργειας, να παρουσιάσει την ιστορία του προϊόντος, την εξέλιξη της προβιομηχανικής και βιομηχανικής τεχνολογίας για την παραγωγή, εκμετάλλευση και διάθεση της μαστίχας και βέβαια, να αναδείξει τις ποικίλες της χρήσεις.
info
www.piop.gr
