Mπορεί να μη φαίνονται με γυμνό μάτι, αλλά τα μικροπλαστικά έχουν αρχίσει να γίνονται ένας αόρατος «καλεσμένος» στο τραπέζι μας. Δεν βρίσκονται μόνο στους ωκεανούς ή στα εμφιαλωμένα νερά, καθώς κρύβονται ακόμη και στην πιο αγαπημένη μας γωνιά του σπιτιού, στην κουζίνα. Από τα πλαστικά τάπερ και τα σουρωτήρια, μέχρι τις μεμβράνες τροφίμων και τα παιδικά μπιμπερό, αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια βρίσκουν τρόπο να μπλέκονται με το φαγητό μας. Το ερώτημα είναι: πόσο σοβαρό είναι και τι μπορούμε να κάνουμε στην πράξη;
Μικροπλαστικά: Τι είναι και γιατί απειλούν την υγεία μας
Μικροπλαστικά ονομάζονται τα σωματίδια πλαστικού με διάμετρο μικρότερη από τα 5 χιλιοστά. Δημιουργούνται είτε από τη διάσπαση μεγαλύτερων πλαστικών αντικειμένων, είτε παράγονται εξαρχής σε αυτή τη μορφή. Έχουν εντοπιστεί σε πλήθος τροφών, από θαλασσινά μέχρι αλάτι και ποτά. Σύμφωνα όμως τόσο με την EFSA, όσο και με τον ΕΦΕΤ, υπάρχει ακόμη ένας δρόμος εισόδου τους στη διατροφή μας και δεν είναι άλλος από τα ίδια τα σκεύη και τις συσκευασίες των τροφίμων.
Πότε τα πλαστικά σκεύη και δοχεία απελευθερώνουν μικροπλαστικά
Η θερμότητα, η φθορά και η επαναλαμβανόμενη χρήση μπορούν να κάνουν τα πλαστικά σκεύη να «σπάσουν» σε μικροπλαστικά. Για παράδειγμα, ένα πλαστικό σουρωτήρι, όταν είναι καινούργιο και σε καλή κατάσταση, δεν απελευθερώνει σημαντικές ποσότητες, ακόμη και αν έρθει σε επαφή με βραστό νερό. Όμως, με τον καιρό, οι χαραγματιές και η καταπόνηση αυξάνουν την πιθανότητα να αφήσει πίσω του μικρά σωματίδια.
Ακόμα πιο ανησυχητική είναι η θέρμανση πλαστικών τάπερ σε φούρνο μικροκυμάτων. Έρευνες δείχνουν ότι μόλις τρία λεπτά θέρμανσης μπορούν να απελευθερωθούν εκατομμύρια μικροπλαστικά και νανοπλαστικά στο φαγητό. Για να φτάσει κανείς σε τέτοιο επίπεδο μόλυνσης σε θερμοκρασία δωματίου, θα χρειαζόταν μήνες αποθήκευσης. Δυστυχώς, όμως, ούτε η κατάψυξη είναι αθώα, καθώς καθιστά το πλαστικό πιο εύθραυστο, αυξάνοντας τον κίνδυνο φθοράς.
Γυάλινα και μεταλλικά σκεύη: Οι πιο ασφαλείς επιλογές αποθήκευσης τροφίμων
Σε αντίθεση με το πλαστικό, το γυαλί είναι αδρανές υλικό, οπότε δεν απελευθερώνει χημικά, αλλά ούτε και μικροπλαστικά. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ειδικοί το προτείνουν ως την πιο ασφαλή επιλογή για την αποθήκευση τροφίμων. Ωστόσο, ακόμα και τα γυάλινα δοχεία συνοδεύονται από καπάκια με πλαστικά ή σιλικονούχα μέρη, τα οποία φθείρονται με τον χρόνο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, σε πρόσφατες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, να εντοπίζονται μικροπλαστικά ακόμη και σε γυάλινες συσκευασίες. Τέλος, ο ανοξείδωτος χάλυβας αποτελεί μια ανθεκτική και υγιεινή λύση, ιδίως για δοχεία και μπουκάλια.
Τι αναφέρουν EFSA και ΕΦΕΤ για τα μικροπλαστικά στα τρόφιμα
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) έχει αναγνωρίσει τα μικροπλαστικά ως αναδυόμενο κίνδυνο, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει καταλήξει σε σαφή όρια ή συμπεράσματα για τον βαθμό επικινδυνότητας. Τα δεδομένα για την τοξικότητα και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις τους στον ανθρώπινο οργανισμό παραμένουν περιορισμένα.
Ο ΕΦΕΤ, από την πλευρά του, εκδίδει οδηγίες για την ασφαλή χρήση σκευών κουζίνας και παρακολουθεί τις επιστημονικές εξελίξεις. Στις οδηγίες του, δίνεται έμφαση στην αποφυγή χρήσης φθαρμένων ή ακατάλληλων σκευών και στην τήρηση των ενδείξεων που συνοδεύουν κάθε προϊόν.
Οδηγίες ΕΦΕΤ: Ποια υλικά είναι κατάλληλα για επαφή με τρόφιμα
Σύμφωνα με τον ΕΦΕΤ, τα υλικά και αντικείμενα που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα (Υ.Α.Ε.Τ.) περιλαμβάνουν σκεύη μαγειρικής, ποτήρια, πιάτα, αποθηκευτικά δοχεία, παιδικά μπιμπερό και πολλές άλλες κατηγορίες. Όλα αυτά υπόκεινται σε ειδική νομοθεσία, η οποία απαιτεί να είναι αδρανή και ασφαλή για χρήση.
Ωστόσο, πέρα από τους ελέγχους που γίνονται κατά την παραγωγή και την πώληση, η ασφάλεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ορθή χρήση τους από τον καταναλωτή. Για παράδειγμα, ο ΕΦΕΤ προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να επαναχρησιμοποιούνται προϊόντα μίας χρήσης, όπως πλαστικά μπουκάλια νερού ή κεσεδάκια γιαουρτιού, ως δοχεία αποθήκευσης. Αυτή η πρακτική, αν και συχνή, είναι λανθασμένη και μπορεί να οδηγήσει σε μεταφορά ουσιών από το υλικό στο τρόφιμο.
Επίσης, σκεύη με εμφανείς αλλοιώσεις, χαραγματιές, αποκολλήσεις επιστρώσεων, ή αλλαγές χρώματος, πρέπει να αποσύρονται αμέσως, καθώς αποτελούν εστίες επιμόλυνσης. Αντίστοιχα, πρέπει να τηρούνται οι οδηγίες χρήσης που συνοδεύουν κάθε προϊόν. Για παράδειγμα, εάν ένα σκεύος δεν είναι κατάλληλο για μικροκύματα ή για επαφή με όξινα τρόφιμα, η παράβαση αυτής της ένδειξης μπορεί να το καταστήσει επικίνδυνο.
Πανικός ή πρόληψη; Τι μπορείτε να κάνετε για να περιορίσετε τα μικροπλαστικά
Μπροστά σε όλα αυτά, είναι εύκολο να μας κυριεύσει ανησυχία. Όμως, η λύση δεν είναι να πετάξουμε όλα τα πλαστικά μας ή να φοβόμαστε κάθε κούπα. Αντίθετα, χρειάζεται ενημέρωση, μέτρο και απλές πρακτικές. Αντικαθιστούμε ό,τι φθείρεται, αποφεύγουμε να ζεσταίνουμε φαγητό σε πλαστικό, προτιμούμε γυαλί ή μέταλλο όπου είναι εφικτό. Μικρές συνήθειες, που μειώνουν τον κίνδυνο χωρίς να μας στερούν την άνεση της καθημερινότητας. Διαλέγουμε δοχεία που να φέρουν σαφή σήμανση, όπως η φράση «για επαφή με τρόφιμα» ή το αντίστοιχο σύμβολο, και διαβάζουμε προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης, αλλά και του καθαρισμού.
Το μέλλον της κουζίνας και η μάχη κατά των μικροπλαστικών
Η επιστήμη συνεχίζει να ερευνά τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην υγεία. Είναι πιθανό τα επόμενα χρόνια να υπάρξουν πιο συγκεκριμένοι κανονισμοί και καινοτόμα υλικά, που θα περιορίσουν δραστικά το πρόβλημα. Μέχρι τότε, η καλύτερη μας άμυνα είναι η γνώση. Μόνο έτσι μπορούμε να εντοπίζουμε πού κρύβονται τα μικροπλαστικά, ώστε να τα κρατήσουμε μακριά από το πιάτο μας.
Δείτε επίσης
7 απλοί τρόποι για να μειώσετε τη χρήση πλαστικού στην κουζίνα
