Τι είναι αυτό που κάνει το Μανταρίνι Χίου με την προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη τόσο ξεχωριστό; «Δεν είναι απλά ένα μανταρίνι. Έχει πάνω από 150 χρόνια ιστορία. Έχει πλεονεκτήματα που τα έχουμε ξεχάσει και πρέπει να τα θυμίσουμε στον κόσμο», αφηγείται στο Cantina η απόγονος ενός από τα παλαιότερα κτήματα στον Κάμπο. Όμως, ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Το Μανταρίνι Χίου έχει ιστορία 150 ετών

Στον Κάμπο της Χίου, ανάμεσα στα πετρόκτιστα αρχοντικά και τις ψηλές μάντρες με τα παραθυράκια για τον φρουρό, ο χρόνος μοιάζει να κυλάει διαφορετικά. Εδώ, η ιστορία δεν φυλάσσεται μόνο στα μουσεία. Ζει στα περιβόλια, στις στέρνες και φυσικά στο άρωμα του Χιώτικου μανταρινιού.

Το μανταρίνι αυτό δεν είναι σαν τα άλλα. Δεν έχει απλώς πιο έντονο άρωμα ή πιο βαθιά γεύση. Έχει ρίζες. Ρίζες που φτάνουν πίσω στον 14ο αιώνα, όταν οι Γενοβέζοι κατακτητές έφεραν τα πρώτα εσπεριδοειδή στο νησί, αν και η ιστορική τεκμηρίωση παραμένει ασαφής. Αντιθέτως, πιο ασφαλείς είναι οι μαρτυρίες για την είσοδο της μανταρινιάς στον Κάμπο της Χίου μετά τον μεγάλο παγετό του 1850. Ήταν τότε που ο Γιάννης Χωρέμης φέρνει ένα νέο, πιο ανθεκτικό είδος από την Ασία. Το είδος αυτό, που εμβολιάστηκε σε νεραντζιές (Citrus aurantium), θα αποτελέσει την απαρχή της καλλιέργειας της ποικιλίας που σήμερα γνωρίζουμε ως Κοινό Χιώτικο Μανταρίνι.

Ο Κάμπος της Χίου από ψηλά / Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Σοφικίτης

Όπως περιγράφεται στο έργο GoCitrus που ερευνά τα εσπεριδοειδή της Ελλάδας: πρόκειται για ένα μανταρίνι μικρού ως μέσου μεγέθους, με έντονο πορτοκαλοκίτρινο χρώμα και χαρακτηριστικό, διαπεραστικό άρωμα. Έχει αρκετούς σπόρους, ωριμάζει τον Νοέμβριο, και είναι ιδανικό τόσο για φρέσκια κατανάλωση όσο και για επεξεργασία. Από τα φύλλα και τον καρπό του παράγονται εξαιρετικής ποιότητας αιθέρια έλαια. Οι μανταρινιές του Κάμπου, μικρής έως μέτριας ανάπτυξης, ευδοκιμούν στα ηλιόλουστα, θερμά μικροκλίματα του νησιού, στα ελαφρά στραγγιστά εδάφη με πλούσια οργανική ουσία.

Ο καρπός που έκανε ξακουστή τη Χίο ως «Μυροβόλο»

Η καλλιέργεια του Χιώτικου μανταρινιού έφερε σημαντική ευημερία στο νησί, με τις εξαγωγές να φτάνουν σε Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια και άλλες πόλεις με ισχυρές ελληνικές κοινότητες. Όμως η ιστορία δεν ήταν πάντα γλυκιά και αρωματική. Το 1822, η σφαγή της Χίου από τους Οθωμανούς θα βάλει απότομα φρένο στο εμπόριο. Ό,τι είχε χτιστεί μέχρι τότε, χάθηκε σε λίγες ημέρες. Και σαν να μην έφτανε αυτό, λίγες δεκαετίες αργότερα, ένας καταστροφικός παγετός ξεραίνει τα περιβόλια. Ο Κάμπος σωπαίνει.

Με τη νέα ποικιλία από την Ασία, ξεκινά σταδιακά η αναστήλωση του Κάμπου. Η μανταρινιά που φυτεύεται εδώ μετά το 1850 γίνεται κυρίαρχη. Στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, το Χιώτικο μανταρίνι φτάνει στο απόγειό του. Το κάθε φρούτο τυλίγεται μεμονωμένα με χαρτί και τη σφραγίδα του παραγωγού, για να ταξιδέψει στις διεθνείς αγορές.

Η Αννέζα Κλούβα αφηγείται την ιστορία του Χιώτικου μανταρινιού ΠΓΕ / Φωτογραφία: Φορέας Τουρισμού Χίου

Η Αννέζα Κλούβα, βέρα Καμπούσαινα, αφηγείται με πάθος την προσωπική της διαδρομή, άρρηκτα δεμένη με τη μοίρα του καρπού. Το 1914, ο προπάππους της, Μικές Κλούβας, αγοράζει ένα κτήμα στον Κάμπο και καλλιεργεί εντατικά το μανταρίνι. Το μεταβιβάζει στον γιο του, μετά στον πατέρα της και τελικά φτάνει στα χέρια της ίδιας. Σπουδασμένη στην Αθήνα, αποφασίζει να επιστρέψει, να στηριχθεί στην ιστορία και να επενδύσει στο μέλλον. «Δεν είναι απλά ένα μανταρίνι», λέει. «Έχει πάνω από 150 χρόνια ιστορία. Έχει πλεονεκτήματα που τα έχουμε ξεχάσει και πρέπει να τα θυμίσουμε στον κόσμο».

Έτσι γεννιέται το brand «το Αρχοντικό της Χίου», η οικογενειακή επιχείρηση που φιλοδοξεί να φέρει ξανά το μανταρίνι του Κάμπου στο προσκήνιο. Το 2012, το μανταρίνι Χίου αναγνωρίζεται επίσημα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.), και κατατάσσεται ανάμεσα στα τρία ελληνικά εσπεριδοειδή που φέρουν αυτόν τον τίτλο. Έκτοτε διατίθεται με την επίσημη ένδειξη «Μανταρίνι Χίου ΠΓΕ», όπως ήταν γνωστό εδώ και δεκαετίες στις ελληνικές και ξένες αγορές.

Η Αννέζα ήταν η πρώτη αγρότισσα του κάμπου που διεκδίκησε και κατοχύρωσε τον τίτλο. «Πλέον έχουν ακολουθήσει το παράδειγμά μας και άλλοι. Όμως χρειαζόμαστε περισσότερους και μας ενδιαφέρει να συνεχίσουν κι άλλοι, γιατί ο Κάμπος παρακμάζει. Κι αν δεν τον κρατήσουμε ζωντανό, χάνουμε πολλά περισσότερα από ένα φρούτο. Γιατί το Χιώτικο μανταρίνι είναι ολόκληρος ο Κάμπος. Είναι το αρχοντικό, το περιβόλι, η στέρνα, ο μάγκανος. Είναι οι γενιές που περνούν από χέρι σε χέρι το ίδιο άρωμα. Είναι ένα κομμάτι της Χίου που αξίζει να ανήκει και στο μέλλον».

Για την καρποφορία της φετινής χρονιάς είναι αρκετά ευχαριστημένη καθώς κατάφερε να συγκεντρώσει περίπου 100 τόνους σε μανταρίνι Χίου και όπως μας αναφέρει «όλα συσκευάστηκαν σε δίχτυ του ενός κιλού και πωλήθηκαν επώνυμα με τη σήμανση ΠΓΕ σε μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ της Αθήνας».

Ευχαριστίες
Η επίσκεψη στον Κάμπο της Χίου πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των γευστικών περιπάτων που διοργάνωσε ο Φορέας Τουρισμούς Χίου – www.cto.gr

Δείτε επίσης

Οι άγνωστοι καρποί της Χίου: το τσίκουδο και το καρπόσκινο

«Του τσοπάνη»: η 6η γενιά της φάρμας Γεωργούλη τυροκομεί στα βοσκοτόπια της Χίου