Ο Ιανουάριος είναι ο μήνας αφιερωμένος στις βασιλόπιτες και όλοι ψάχνουν να βρουν το φλουρί που πιστεύεται ότι σου δίνει τύχη για όλον τον χρόνο ενώ μερικές φορές κρύβει μικρότερα ή μεγαλύτερα δώρα. Ωστόσο, στη Γαλλία, τα Θεοφάνεια -και γενικώς όλον τον μήνα- είθισται να κόβεται μια διαφορετική βασιλόπιτα, α λα γαλλικά, που ονομάζεται galette des rois (γκαλετ ντε ρουά).
Στα Θεοφάνεια οι ορθόδοξοι γιορτάζουν τη βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό. Είναι η μέρα που μοιράζεται Αγιασμός στην εκκλησία και γι’ αυτό και η προηγούμενη μέρα των Φώτων είναι νηστεία, ώστε να μπορέσουν οι πιστοί να πιούν τον Αγιασμό, που συνδέεται με τον αγιασμό των υδάτων του Ιορδάνη. Μάλιστα, είναι η μέρα που πολύς κόσμος βουτά να πιάσει τον Σταυρό που ρίχνει σε θάλασσες και ποταμούς ο ιερέας. Όποιος καταφέρει να τον πιάσει, έχει την ευλογία του Χριστού, σύμφωνα με την ορθόδοξη πίστη.
Οι καθολικοί από την άλλη, τα Θεοφάνεια γιορτάζουν άλλο πράγμα. Φτιάχνουν -ή αγοράζουν- τη galette des rois, μια γλυκιά πίτα, κάτι ανάλογο με τη δική μας βασιλόπιτα. Η πίτα αυτή συμβολίζει τα δώρα που προσέφεραν οι τρεις μάγοι στον νεογέννητο Χριστό και μάλιστα συνοδεύεται από ένα στέμμα, που συμβολίζει τη… βασιλική υπόσταση του Ιησού. Ωστόσο, το έθιμο αυτό -όπως και το αντίστοιχο δικό μας της βασιλόπιτας- δεν έχει χριστιανική καταγωγή αλλά υπάρχει από πολύ παλιότερα, τουλάχιστον από τη ρωμαϊκή εποχή. Πρόκειται για τα ρωμαικά Σατουρνάλια, τη γιορτή που ήταν αφιερωμένη στο Δία (Saturn), τον Θεό του Χρόνου και γιορτάζονταν τέλη Δεκεμβρίου- αρχές Ιανουαρίου. Τότε έφτιαχναν τη γλυκιά πίτα και μέσα έβαζαν έναν καρπό από κάποιο όσπριο. Όποιος έβρισκε τον σπόρο, γινόταν ο Πρίγκιπας των Σατουρναλίων και ουσιαστικά μεταμορφωνόταν σε βασιλιά για μια μέρα! Επειδή όμως οι σπόροι μπορεί να χανόντουσαν μέσα στην πίτα (ή κάποιος να τους έτρωγε κατά λάθος), σύντομα αντικαταστήθηκαν με μικρά πορσελάνινα αγαλματίδια, έθιμο που έχει επικρατήσει μέχρι και τώρα. Μάλιστα, κάποιοι κάνουν συλλογή από αυτά τα αγαλματίδια.
Τι συμβολίζει το στέμμα
Το στέμμα ουσιαστικά κάνει μνεία στο παλιό παγανιστικό έθιμο που ο νικητής γινόταν βασιλιάς για μια μέρα (και επομένως φορά το στέμμα) αλλά και στη συμβολική βασιλική ιδιότητα του Ιησού (Βασιλεύς των Ιουδαίων).
Frangipane ή αλλιώς κρέμα αμυγδάλου
Τι είναι η gallette des rois; Μια γλυκιά πίτα με σφολιάτα, γεμισμένη με frangipane (κρέμα αμυγδάλου). To frangipane, που είναι χαρακτηριστικό της συνταγής μέχρι και σήμερα, είναι αρκετά μεταγενέστερο και προέρχεται από τον κόμη Cesare Frangipani που έδωσε τη συνταγή του -που φέρει το όνομά του- στην Αικατερίνη των Μεδίκων.
Αν βρεθείτε στη Γαλλία αυτό το διάστημα, θα τη βρείτε να την πουλάνε παντού! Ωστόσο, εδώ στην Ελλάδα θα τη βρείτε σε επιλεγμένα pastry shops.
