Το Πάσχα δεν είναι πια και τόσο μακριά. Οι πρώτες μέρες όμως που μας φέρνουν ακόμη πιο κοντά στην ίδια τη γιορτή και τα έθιμά της – γαστρονομικά και μη- είναι το Σάββατο του Λαζάρου και η Κυριακή των Βαΐων.

Μαθαίνουμε τα έθιμα και τις γαστρονομικές παραδόσεις, που κάνουν ακόμη πιο κατανυκτική την ατμόσφαιρα αυτών των ημερών και τηρούνται ευλαβικά εδώ και γενιές σε τόσες διαφορετικές γωνιές της Ελλάδας.

Σάββατο του Λαζάρου

Οι Λαζαρίνες, τα κάλαντα και τα στολισμένα καλαθάκια με τα λαζαράκια

Είναι η ημέρα που οι Έλληνες γιορτάζουν την «πρώτη ανάσταση», την έγερση του φίλου του Χριστού, του «αγέλαστου» Λάζαρου, που ο Χριστός νίκησε τον θάνατο. Το Σάββατο του Λαζάρου θεωρείται η ημέρα του θανάτου και της ζωής. Σε κάποια χωριά οι αγρότες δεν μαζεύουν εκείνη τη μέρα τη σοδειά τους, γιατί φοβούνται ότι οι καρποί της γης φέρνουν τον θάνατο μέσα τους.

Σχεδόν πανελλαδικά, με το έθιμο των λαζαροκούλουρων οι ζώντες τιμούν, μαρτυρούν και ανακαλούν μνήμες των ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή. Οι γυναίκες με τα παιδιά ζυμώνουν ανθρωπόμορφα ψωμάκια, που παίρνουν μαζί τους σε καλαθάκια για να ψάλλουν τα κάλαντα του Λαζάρου. Σε μερικές περιοχές, όπως στα ορεινά του Ρεθύμνου, οι γυναίκες ζυμώνουν μικρές και μεγαλύτερες κουλούρες τις οποίες πλουμίζουν με σταυρούς, στέφανα και άνθη. Τις τοποθετούν στον ναό, διαβάζονται κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας και στη συνέχεια κόβονται σε κομμάτια, από τα οποία ένα κρατά η οικογένεια του νεκρού. Τα υπόλοιπα μοιράζονται σε δίσκους και πανέρια και τα μοιράζει
ο ιερέας στην πλατεία του χωριού, στα καφενεία και στα καταστήματα.

Σε πολλές περιοχές, την παραμονή της γιορτής οι Λαζαρίνες, μικρά και νεαρά κορίτσια, μαζεύουν λουλούδια από τους αγρούς και στολίζουν το καλαθάκι τους. Την επομένη, ντυμένες με τοπικές ενδυμασίες, γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας τον Λάζαρο και εισπράττοντας ένα μικρό φιλοδώρημα, χρήματα, αυγά, φρούτα ή άλλα φαγώσιμα.

Κυριακή των Βαΐων

Τα «βαγιοχτυπήματα», το ψάρι και η σημασία του

Η Κυριακή της Μεγάλης Εβδομάδας ονομάζεται έτσι, γιατί «μετά βαΐων και κλάδων» έγινε η υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Χαρακτηριστικό έθιμο της ημέρας είναι ο στολισμός των εκκλησιών με βάγια, ενώ μετά τη λειτουργία ο παπάς ευλογεί και δίνει στους πιστούς σταυρούς από βάγια, τους οποίους βάζουν στα εικονίσματα ή όπου αλλού χρειάζονται προστασία. Εκτός από βάγια -κλαριά από φοίνικες δηλαδή- χρησιμοποιούνται και άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς. Η Εκκλησία μας καθιέρωσε ήδη από τον 9ο αιώνα το έθιμο αυτό, μια και, όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, «όχλος πολύς… έλαβον τα βαΐα των φοινίκων και εξήλθον εις υπάντησιν αυτώ». Τα πρώτα χριστιανικά χρόνια στα Ιεροσόλυμα ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επί πώλου όνου» αναπαριστώντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντινά γινόταν «ο περίπατος του αυτοκράτορα» από το Παλάτι
προς τη Μεγάλη Εκκλησία.

Οι προτάσεις μας για τα μαγειρέματα της Κυριακής των Βαΐων
Μπακαλιάρος πρασοσέλινο
Κολιοί στον φούρνο
Χταπόδι σοφρίτο
Θράψαλα με πατάτες στον φούρνο

Διαβάστε περισσότερα και δείτε αναλυτικά τις συνταγές στο συλλεκτικό νέο τεύχους του Cantina, αυτή την Κυριακή 30/4, με το Πρώτο Θέμα.