Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί ολοκληρώνονται οι εργασίες που έχουν απομείνει από τις προηγούμενες ημέρες. Υπόλοιπα ζυμώματα, βάψιμο αυγών, ψησίματα, για να έχουν χρόνο μετά ώστε να αποσυρθούν και να ξεκουραστούν μέχρι την ώρα που θα σημάνουν οι καμπάνες για τη θεία λειτουργία της Ανάστασης. Το πρωί, πολύ νωρίς, παραλαμβάνουν το ζώο που προορίζεται για το πασχαλινό τραπέζι, ο Λαμπριάτης ή Πασχάτης, και γίνονται οι υπόλοιπες ετοιμασίες για την ημέρα του Πάσχα. Συνήθως ήταν αρνί ή κατσίκι (ερίφιο, ρίφι), διαλεγμένο από τα οικόσιτα ή το κοπάδι ή ένα αγορασμένο ζωντανό.
Του φορούσαν μια κόκκινη κορδέλα ή το έβαφαν με κόκκινη μπογιά από τα αβγά. Την εποχή αυτή τόσο τα κοπάδια όσο και τα μικρά οικόσιτα ποίμνια έχουν πολλά μικρά. Η άποψη ότι συμβολίζει τη θυσία του Χριστού ως του «αμνού του Θεού του αίροντος τας αμαρτίας του κόσμου», είναι μάλλον ερμηνεία η οποία σχετίζεται με την εικόνα της μητέρας Παναγίας από τα «Εγκώμια» ως «αμνάδος», η οποία «ηλάλαζεν» καθώς έβλεπε τον Χριστό, «τον άρνα, εν σφαγή».
Τραπέζι αγάπης στον Ταΰγετο
Οι Κορφιάτικοι Μπότηδες
Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 11:00 το πρωί, οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό -τους μπότηδες- από τα μπαλκόνια τους. Οι μπότηδες είναι τα πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δύο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους. Τα μπαλκόνια είναι στολισμένα και οι κάτοικοι δένουν στους μπότηδες κόκκινες κορδέλες. Το έθιμο με το σπάσιμο των κανατιών το Πάσχα στην Κέρκυρα έχει μακρά ιστορία που χάνεται στην εποχή της Ενετοκρατίας, ωστόσο υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες για το πώς ξεκίνησε. Και επειδή βρισκόμαστε στην Ελλάδα όπου ο Χριστιανισμός και το Δωδεκάθεο συχνά αλληλομπλέκονται, οι θεωρίες έχουν τις αναφορές τους στις δύο αυτές θρησκείες. Αν βρεθείτε στην Κέρκυρα, μην παραλείψετε να πάρετε μαζί σας και ένα κομματάκι από μπότη και να το κρατήσετε όλο τον χρόνο, καθώς οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι φέρνει καλή τύχη.
Το τσούγκρισμα των αυγών
Κατά την Αναστάσιμη Λειτουργία αφού βγούνε όλοι έξω από την εκκλησία και ψαλεί το Χριστός Ανέστη, κατά την επιστροφή στην εκκλησία κάνουν το σημείο του σταυρού με το κόκκινο αυγό και το σπάζουν στην πόρτα της εκκλησίας, ενώ ανταλλάσσουν ευχές. Σε άλλες περιοχές, αντί για το σπάσιμο, τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά, ανταλλάσσοντας ευχές. Μετά το τέλος της Λειτουργίας επιστρέφουν στο σπίτι με το Άγιο Φως, με το οποίο καψαλίζουν τις ουρές των ζώων (Δαμασκηνιά Βοΐου). Στη συνέχεια τρώνε τη μαγειρίτσα, τον τσορβά, όπως τον έλεγαν σε πολλά μέρη. Η σούπα με τα χορταρικά (ψιλά κρεμμυδάκια φρέσκα, μαϊντανό, άνηθο), το ρύζι και τα λίγα εντόσθια, αυγοκομμένη συχνά, είναι το πρώτο ελαφρύ φαγητό μετά τη νύχτα της Ανάστασης. Το στομάχι πρέπει να αφομοιώσει, μετά τη μακρόχρονη νηστεία, ζωικής προέλευσης τροφές. Στο Μανιάκι, μαζί με τη μαγειρίτσα κατανάλωναν τυρί, γαλόπιτα και συκώτι τηγανητό, ενώ φύλαγαν τα αυγά για τους επισκέπτες της επόμενης ημέρας.
Ετοιμασία μαγειρίτσας
Το κάψιμο του Ιούδα
Ένα από τα έθιμα που μένουν ζωντανά μέχρι τις μέρες μας είναι το «κάψιμο του Ιούδα», με διαφορετικά συχνά -ανάλογα με τον τόπο- ονόματα. Σε πολλές περιοχές, οι νέοι κάθε χωριού από τις Απόκριες και μετά αρχίζουν να μαζεύουν κορμούς δέντρων και ξερά κλαδιά, τα οποία το Σάββατο της Αναστάσεως στοιβάζουν στην πλατεία ή στην άκρη του χωριού. Στην κορυφή της κουκούρας, όπως ονομάζεται ο σωρός με τα ξύλα στη Λέσβο, στήνουν τον Ιούδα (ένα ανθρώπινο ομοίωμα φτιαγμένο με παλιά ρούχα παραγεμισμένα με στάχυα) και βάζουν φωτιά. Το κάψιμο του Ιούδα συμβολίζει την τιμωρία του για την προδοσία και οι φλόγες της φωτιάς που καίνε μέχρι το πρωί, συμβολίζουν τον εξαγνισμό των πιστών από τις κακές πράξεις και σκέψεις τους. Το συγκεκριμένο αποτελεί ένα έθιμο, το οποίο αναβιώνεται κάθε χρόνο πηγαίνοντας την παράδοση από πατέρα σε γιο και προσελκύει πολλούς θεατές.
Τα γλυκά των Αρραβωνιασμένων
Η μνηστή, στη Λέσβο, ζυμώνει την κουλούρα του μνηστήρα της και την πάει στο πατρικό του σπίτι με ένα μπουκάλι κρασί δεμένο με κόκκινο μαντίλι, αυγά, και, αν έχει η οικογένειά της κοπάδι, κορφή γάλακτος (ανθόγαλο) περιχυμένη με μέλι και τρία τυριά φρέσκα για να φτιάξουν πίτα. Ο αρραβωνιαστικός τής προσφέρει άσπρη λαμπάδα στολισμένη με φιόγκο από μαβιά ή άσπρη κορδέλα και άλλα πασχαλινά δώρα: ρούχα, παπούτσια αλλά και λεβάντα, πούδρα, κοκκινάδια και, βέβαια, το αρνί που φέρει κόκκινο σταυρό στο μέτωπο. Οι συνοδοί των μνηστήρων κατά την επίδοση των δώρων πρέπει, σύμφωνα με την παράδοση, να είναι τρεις (Λέσβος).
Ανάσταση στο Βροντάδο της Χίου
Τα αρώματα της γιορτής
Σε κάποια χωριά της Θράκης, μετά την Ανάσταση στην εκκλησία, οι μυρωδιές από τους φούρνους μέσα στους οποίους σιγοψήνονταν τα πασχαλιάτικα αρνιά, δεν άφηναν ασυγκίνητους τους κατοίκους, όπως διαβάζουμε σε παλαιά καταγραφή: «Διερχόμενοι δε διά των κλιβάνων, εν οις ωπτήθησαν την νύχτα οι πασχάλιοι αμνοί, αισθάνονται την κνίσσαν αυτών, «ουρανόν επομένην και ελισσομένην περί καπνώ» διωκομένην δε υπό τας αύρας να κνίζη τους λαιμαργούντας οσφρηντήρας των διελθόντων τεσσαρακονθήμερον το της νηστείας πέλαγος» (Α. Οικονομίδης, Αρχείον Θρακικού Θησαυρού, τομ. Γ΄ (1936-1937), σ. 114). Σε πολλά χωριά, και ειδικά όπου δεν υπήρχε πολλή ξυλεία για να φτιαχτούν κάρβουνα, έψηναν στους φούρνους πολλά ταψιά μαζί από το βράδυ του Μ. Σαββάτου. Τους έκλειναν με τούβλα και λάσπη και τους άνοιγαν μετά τη δεύτερη Ανάσταση το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα.
Φλεγόμενα αερόστατα
Τα φλεγόμενα αερόστατα
Περισσότερα από 1.000 αερόστατα ελευθερώνονται στον ουρανό του Λεωνιδίου, την πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, το βράδυ της Ανάστασης, προσφέροντας ένα φαντασμαγορικό θέαμα. Πρόκειται για ένα έθιμο που λέγεται ότι έφεραν οι ντόπιοι ναυτικοί από τα ταξίδια τους στην Ανατολή. Η κατασκευή τους ξεκινά από τον Φεβρουάριο, με το κόψιμο των καλαμιών που θα χρησιμοποιηθούν. Κατόπιν θα πρέπει να κολληθούν με προσοχή οι 16 κόλλες χαρτί -κόκκινες και πορτοκαλί κατά κανόνα- που το απαρτίζουν. Χρειάζεται αρκετή δεξιοτεχνία, ωστόσο στο Λεωνίδιο μαθαίνουν να τα φτιάχνουν από παιδιά και έχουν πείρα.
Φωτογραφίες: Μάρω Κουρή
Διαβάστε επίσης
Πασχαλινό ημερολόγιο 2025: Έθιμα και παραδόσεις της Μεγάλης Πέμπτης
Πασχαλινό ημερολόγιο 2025: Έθιμα και 3 συνταγές για τη Μεγάλη Τετάρτη
