Ένα λαογραφικό και γαστρονομικό ημερολόγιο από το Μεγάλο Σάββατο μέχρι και τη Δευτέρα του Πάσχα
Το Μεγάλο Σάββατο ξεκινούν και ολοκληρώνονται προετοιμασίες για την κορύφωση των εορτασμών του Πάσχα. Όμως, τα έθιμα από το Μεγάλο Σάββατο μέχρι και τη Δευτέρα του Πάσχα δεν αρχίζουν και τελειώνουν στις καμπάνες της Ανάστασης, τσούγκρισμα των αυγών και τον οβελία.
Τα έθιμα και οι παραδόσεις διέπουν με τον θρησκευτικό τους χαρακτήρα τις μέρες αυτές σε όλη τους τη διάρκεια, και κάθε τόπος ξεχωρίζει με τον τρόπο που τιμά και γιορτάζει κάθε χρόνο την Ανάσταση, το Πάσχα, τη Λαμπρή.
Μαθαίνουμε τα ξεχωριστά έθιμα του ελληνικού Πάσχα, αλλά και συνταγές για κάθε μέρα από το Μεγάλο Σάββατο μέχρι και τη Δευτέρα του Πάσχα.
Μεγάλο Σάββατο
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί ολοκληρώνονται οι εργασίες που έχουν απομείνει από τις προηγούμενες ημέρες. Υπόλοιπα ζυμώματα, βάψιμο αυγών, ψησίματα, για να έχουν χρόνο μετά ώστε να αποσυρθούν και να ξεκουραστούν μέχρι την ώρα που θα σημάνουν οι καμπάνες για τη θεία λειτουργία της Ανάστασης. Το πρωί, πολύ νωρίς, παραλαμβάνουν το ζώο που προορίζεται για το πασχαλινό τραπέζι, ο Λαμπριάτης ή Πασχάτης, και γίνονται οι υπόλοιπες ετοιμασίες για την ημέρα του Πάσχα. Συνήθως ήταν αρνί ή κατσίκι (ερίφιο, ρίφι), διαλεγμένο από τα οικόσιτα ή το κοπάδι ή ένα αγορασμένο ζωντανό. Του φορούσαν μια κόκκινη κορδέλα ή το έβαφαν με κόκκινη μπογιά από τα αβγά. Την εποχή αυτή τόσο τα κοπάδια όσο και τα μικρά οικόσιτα ποίμνια έχουν πολλά μικρά. Η άποψη ότι συμβολίζει τη θυσία του Χριστού ως του «αμνού του Θεού του αίροντος τας αμαρτίας του κόσμου», είναι μάλλον ερμηνεία η οποία σχετίζεται με την εικόνα της μητέρας Παναγίας από τα «Εγκώμια» ως «αμνάδος», η οποία «ηλάλαζεν» καθώς έβλεπε τον Χριστό, «τον άρνα, εν σφαγή».
Συνταγές
Μαγειρίτσα σούπα αυγολέμονο
Αρνί σούπα
Γαρδουμπάκια κατσαρόλας
Τσιλίχουρδα
Μαγειρίτσα κοκκινιστή
Τυρόπιτα ζαφοριστή
Κυριακή του Πάσχα
Η περιγραφή του πασχαλιάτικου τραπεζιού των χωρικών της «Εξοχικής Λαμπρής» του Α. Παπαδιαμάντη είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτική: «Περί την μεσημβρίαν, μετά την Β΄ Ανάστασιν, … το έστρωσαν υπό τας πλατάνους, παρά την δροσεράν πηγήν. Ως τάπητας είχον την χλόην και τα χαμολούλουδα, ως τράπεζαν πτέριδας και κλάδους σχοίνων. Η δροσερά αύρα εκίνει μετά θρου τους κλώνας των δένδρων, και ο Φταμηνίτης με την λύραν του αντέδιδε φθόγγους λιγυρούς. Κρέας, συνήθως αρνί, βοδινό. […] Δεξιόθεν του ιερέως εκάθητο ο μπαρμπα-Μηλιός, προεστώς άμα και πρόθυμος θεράπων της κοινότητος, ηξεύρων να ψήνη ως ουδείς άλλος το αρνί, λιανίζων μεθοδικότατα δι’ όλους, και τρώγων άμα και προπίνων. Εις τας προπόσεις μάλιστα δεν είχεν εφάμιλλον. Μετά την σύντομον και τυπικήν του ιερέως πρόποσιν, εγερθείς ο μπαρμπα-Μηλιός, κρατών την τσότραν την επταόκαδον, ήρχισε να χαιρετίζη τους πάντας και ένα έκαστον ως εξής:
– Χριστός Ανέστη! αληθινός ο Κύριος! Ζη και βασιλεύει εις πάντας τους αιώνας! Είτα μετά το προοίμιον, εισήλθεν εις την ουσίαν:
– Γεια μας! καλή γεια! διάφορο! καλή καρδιά! Παπά μ’, να χαίρεσαι το πετραχήλι σ’!»
Συνταγές
Κοκορέτσι στη σούβλα
Γεμιστό αρνάκι
Τούρτα Χανίων
Κουλούρα
Μελόπιτα Μυκόνου
Ταψούδι της Πασχαλιάς
Αρνί κοντοσούβλι με μπαχαρικά, τυλιγμένο σε μπόλια
Ρουμελιώτικη αυγόπιτα
Δευτέρα του Πάσχα
Στον Ταΰγετο, τούτη η μέρα ονομάζεται Δευτέρα της Συγχώρησης. Σύγκλινο, κουραμπιέδες, τυριά, τζατζίκι, κατσικάκι σούβλας και πολλά άλλα παραδοσιακά εδέσματα που έχουν απομείνει από το πασχαλινό τραπέζι, καθώς και πολλά γλυκά και ποτά, προσφέρονται μετά το νεκροταφείο, καθώς η λιτανεία της Συγχώρησης πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι. Όλοι οι ακόλουθοι της λιτανείας είναι ευπρόσδεκτοι στο τραπέζι με τα καλούδια, ενώ η λιτανεία το μεσημέρι καταλήγει στην πλατεία του χωριού, όπου γίνεται ο κύκλος της συγχώρησης με αγκαλιά και φιλί ένας προς έναν, για να γίνει η κάθαρση από τις βεντέτες του παρελθόντος. Σε χωριά όπου κατοικούν Πόντιοι, οι κάτοικοι, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, τιμούν τους νεκρούς τους. Τελούν τρισάγιο και φέρνουν φαγητό και κεράσματα στα μνήματα. Τηρούν το ταφικό έθιμο που το έφεραν οι πρόγονοί τους από τον Πόντο και έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Και σε άλλες περιοχές της χώρας όμως, ορχήστρες με κλαρίνα ηχούν στα κοιμητήρια και μοιράζεται φαγητό.
Συνταγές
Τρίμμα Ζαγορίου
Αγκιναρόπιτα Τήνου χωρίς φύλλα
Ομελέτα με συκωταριά από αρνί ή κατσίκι
Ζυγούρι με ταλιατέλες
Διαβάστε περισσότερα και δείτε αναλυτικά τις συνταγές στο συλλεκτικό νέο τεύχους του Cantina, αυτή την Κυριακή 30/3, με το Πρώτο Θέμα.
Δείτε περισσότερα για το νέο τεύχος
Δείτε επίσης:
Μεγάλη Εβδομάδα: Όλα τα έθιμα και ιδέες για νηστίσιμες συνταγές
