Η κλιματική αλλαγή δείχνει τη δύναμή της και οι απότομες εναλλαγές των καιρικών φαινομένων αφήνουν τα σημάδια τους στην καλλιεργημένη γη, στα βοσκοτόπια, στην καθημερινότητά μας.
Θα μείνουμε άπραγοι θεατές;
Σε έναν πλανήτη όπου δισεκατομμύρια άνθρωποι πεινούν, στον ανεπτυγμένο κόσμο σπαταλάμε το 1/3 του συνόλου των παραγόμενων τροφίμων. Από τα φρέσκα λαχανικά που πετιούνται στο οπωροπωλείο μέχρι τα υπολείμματα που ξεχνάμε στις πίσω θέσεις των ψυγείων μας, το παγκόσμιο ζήτημα της σπατάλης τροφίμων δεν είναι απλώς ένα ηθικό δίλημμα, αλλά μια υπαρκτή περιβαλλοντική και οικονομική κρίση. Τα στατιστικά στοιχεία είναι συγκλονιστικά και οι επιπτώσεις τρομακτικές. Η σπατάλη δεν αφορά μόνο τα τρόφιμα που πετάμε, αλλά αντικατοπτρίζει τις προτεραιότητές μας και το μέλλον του πλανήτη. Ζούμε σε έναν ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο, με πολλές σημαντικές εξελίξεις στις επιστήμες και παράλληλα βγαίνουμε από μια επίπονη δοκιμασία, μια περίοδο κατά την οποία κλονίστηκε η υγεία μας. Την ίδια στιγμή, η κλιματική αλλαγή δείχνει τη δύναμή της και οι απότομες εναλλαγές των καιρικών φαινομένων αφήνουν τα σημάδια τους στην καλλιεργημένη γη, στα βοσκοτόπια, στην καθημερινότητά μας. Θα μείνουμε άπραγοι θεατές;
Από τη μία πλευρά παλεύουμε να μειώσουμε την έλλειψη και από την άλλη την υπερβολή
Η σπατάλη τροφίμων ασκεί πίεση στους περιορισμένους φυσικούς πόρους του πλανήτη και έχει σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) του ΟΗΕ βρίσκονται σε εξέλιξη, με τις ηγέτιδες χώρες να δείχνουν συνεχώς τον δρόμο προς τις βιώσιμες πρακτικές. Ο 12ος στόχος, που αφορά τη «διασφάλιση προτύπων βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής», δεσμεύει την Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί και την Ελλάδα, για τη μείωση κατά 50%, των κατά κεφαλήν παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων, σε επίπεδο λιανικού εμπορίου και καταναλωτών, καθώς και για τη μείωση της απώλειας τροφίμων σε όλη την αλυσίδα διατροφής. Ο στόχος αυτός πρέπει να επιτευχθεί έως το 2030.
Είμαστε η 3η πιο σπάταλη χώρα του πλανήτη. Μπορούμε και καλύτερα;
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η ετήσια σπατάλη τροφίμων υπολογίζεται σε σχεδόν 59 εκατομμύρια τόνους. Αυτό ισοδυναμεί με μέσο όρο τα 131 κιλά αποβλήτων ανά άτομο ετησίως με το 56% να προέρχεται από τα νοικοκυριά. Σύμφωνα με τη Μέτρηση των Αποβλήτων ανά Χώρα του World Population Review, για το 2023, η Ελλάδα είναι η 3η πιο σπάταλη χώρα με 142 κιλά/έτος κατά κεφαλή και 1,5 εκατομμύριο στο σύνολο. Την πρωτιά κατέχει η Νιγηρία με 189 κιλά/έτος και τη δεύτερη θέση η Ρουάντα με 164 κιλά/έτος. Η θέση της χώρας μας δεν είναι και τόσο ενθαρρυντική, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι τρίτες χώρες σπαταλούν τρόφιμα επειδή δεν έχουν αποθηκευτικούς χώρους, ψυγεία και καταψύξεις. Ώστόσο, εκεί, το πρόβλημα έχει εντοπιστεί και πρόκειται να λυθεί άμεσα καθώς η πρωτοβουλία Feed The Future χορήγησε 4 εκατ. δολάρια για να επενδυθούν σε καινοτόμες λύσεις.
Από την άλλη πλευρά, στην Ελλάδα το πρόβλημα εστιάζεται στην έλλειψη ενημέρωσης, προγραμματισμού και ενσυναίσθησης. Τα περισσότερα από τα τρόφιμα που πετάμε θα μπορούσαν να είχαν καταναλωθεί αν γινόταν καλύτερη διαχείριση. Σπατάλη τροφίμων θεωρείται και η μη αξιοποίηση υλικών όπως είναι κάποια «δύσμορφα» λαχανικά ή κομμάτια κρέατος που κάποιοι επιλέγουν να μην καταναλώσουν ενώ μπορούν να μαγειρευτούν με έξυπνους και δημιουργικούς τρόπους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και η καλύτερη παρακολούθηση της σπατάλης των τροφίμων είναι πλέον επιτακτική ανάγκη.
Το 53% της σπατάλης τών τροφίμων προέρχεται από τα νοικοκυριά
Σύμφωνα με την απογραφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023, τα νοικοκυριά συγκεντρώνουν το 53% των απορριμμάτων τροφίμων, ενώ τα εστιατόρια και τα καταστήματα εστίασης, οι χονδρέμποροι, τα σούπερ μάρκετ και οι λαϊκές αγορές -όλα μαζί αντιπροσωπεύουν το υπόλοιπο 47% του συνόλου των τροφίμων που καταλήγει στα απορρίμματα. Όσον αφορά στις επιπτώσεις στο περιβάλλον, τα τρόφιμα που καταλήγουν στα σκουπίδια προκαλούν το 16% των συνολικών εκπομπών αερίου. Στην οικονομία, έως και 132 δισ. ευρώ χάνονται κάθε χρόνο λόγω της σπατάλης, τη στιγμή που στην κοινωνία σχεδόν 33 εκατομμύρια πολίτες της Ε.Ε. δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα πλήρες γεύμα κάθε δεύτερη μέρα.
Είναι νόστιμα. Γιατί να τα πετάμε;
Ένας λόγος που το φαγητό καταλήγει στα σκουπίδια είναι επειδή, απλά, δεν έχουμε όρεξη να το φάμε. Σε πρόσφατη μελέτη, το 38% ανέφερε ότι πέταξε «καλό» φαγητό γι’ αυτόν το λόγο. Επιπλέον, το 19% των ερωτηθέντων παραδέχτηκε ότι υπερεκτίμησε την ποσότητα φαγητού που χρειαζόταν όταν ψώνιζε, ενώ 1 στους 4 ανέφερε ότι μαγειρεύει περισσότερο φαγητό απ’ όσο χρειάζεται. Το 83% απάντησε ότι μαγείρεψε φαγητό για τις επόμενες ημέρες, όμως περίσσεψε αρκετό και κατέληξε στον κάδο απορριμμάτων παρότι δεν είχε αλλοιωθεί.
Μια άλλη έρευνα δείχνει ότι καταλήγουν στον κάδο απορριμμάτων και τα τρόφιμα που απλώς δεν μας αρέσουν ή δεν θέλουμε να τα βλέπουμε γιατί είναι «άσχημα» ή γιατί μας προκαλούν αρνητικά συναισθήματα. Πολλά φρούτα και λαχανικά σπαταλώνται απλώς και μόνο επειδή έχουν ένα ή δύο σημάδια. Άλλα πετιούνται γιατί δεν γνωρίζουμε τι να τα κάνουμε και πώς να τα μαγειρέψουμε. Για παράδειγμα, οι φλούδες των λεμονιών μπορούν να αρωματίζουν ένα δροσερό νερό ή να γίνουν μαρμελάδα, όμως μετά το στύψιμο του χυμού καταλήγουν στον κάδο, όπως και τα κοτσάνια των μυρωδικών που θα μπορούσαν να δώσουν ωραίους ζωμούς και αρωματισμένα λάδια. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τα ζωικά υποπροϊόντα, όπως το συκώτι ή το δέρμα. Γνωρίζουμε ότι είναι θρεπτικά και νόστιμα, όμως είτε δεν τα επιλέγουμε, είτε, εφόσον αγοραστούν, καταλήγουν και αυτά στον κάδο απορριμμάτων.
