H μελόπιτα είναι από τα πιο διάσημα πασχαλινά γλυκά των Κυκλάδων και κάθε νησί έχει τη δική του συνταγή. Στη Μύκονο η μελόπιτα γίνεται με φρέσκια τυροβολιά κλεισμένη μέσα σε δύο φύλλα ζύμης, που περιχύνονται με θυμαρίσιο μέλι. Στη Σίφνο γίνεται με γλυκιά μυζήθρα και ζύμη μόνο στη βάση, στην Κίμωλο δεν έχει καθόλου φύλλο όπως και στη Σύρο, ενώ στην Κάλυμνο και στην Κάσο οι πίτες με ζυμάρι ανεβατό, γεμιστές με φρέσκια αρωματική μυζήθρα, λέγονται τούρτες του Πάσχα.
Λίγη ιστορία
Η μελόπιτα έχει βυζαντινές βάσεις όπως και σχεδόν όλα τα γλυκά με τυρί. Ο λόγος που τη συναντούμε κυρίως στη νησιωτική Ελλάδα είναι ίσως το γεγονός ότι τα βυζαντινά εδέσματα επιβίωναν μέχρι τον 19ο και τον 20ό αιώνα σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως η Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, η Κύπρος, αλλά και οι περιοχές της βόρειας Ελλάδας, που διατηρούσαν ένα κλειστό σύστημα και οι όποιες αλλαγές γίνονταν πολύ αργά.
Με τον τρόπο αυτό διασώθηκε ένα μεγάλο κομμάτι της παραδοσιακής γαστρονομίας και πλέον οι σύγχρονοι αρτοποιοί όλης της χώρας φουρνίζουν και ξεφουρνίζουν μελόπιτες, λυχναράκια, τσιμπητά και μελιτίνια που γίνονται ανάρπαστα. Όπως έκαναν κάποτε οι πλακουντοποιοί της αρχαίας Αθήνας με τις δικές του γλυκές τυρόπιτες που έφτιαχναν με φρέσκο μαλακό τυρί και το διάσημο αττικό μέλι, στις μεγάλες γιορτές.
Τα βασικά υλικά
Το τυρί
Υπάρχουν αρκετά γνωστά ανοιξιάτικα τυριά που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αντί για την τυροβολιά: το ανεβατό, το γαλοτύρι, το κατίκι, το μανούρι, το ξύγαλο, η μυζήθρα, αλλά και όλες οι ξινομυζήθρες των Κυκλάδων. Είναι τυριά που τυροκομούνται με τον πιο απλό τρόπο, με μεγάλο ποσοστό υγρασίας και χωρίς να περάσουν από το στάδιο της ωρίμασης. Με αυτά και μια απλή ζύμη γίνονται οι γλυκές πίτες των ημερών.
Το μέλι
Το μέλι παίζει και αυτό σημαντικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα του γλυκού. Ιδανικά θέλουμε κάποιο με πλούσια γεύση και πυκνή υφή όπως είναι το θυμαρίσιο. Με έντονα χαρακτηριστικά είναι επίσης και αυτό του πεύκου, του ελάτου, αλλά και της καστανιάς, που θα δώσουν μια ιδιαίτερη νότα στην πίτα.
Η ζύμη
Για τη ζύμη δεν θέλουμε πολλά υλικά, είναι απλή. Αντί για φαρίνα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αλεύρι για όλες τις χρήσεις προσθέτοντας λίγο μπέικιν και αντί για βούτυρο, λάδι. Το τελευταίο θα μας δώσει μια πιο ελαστική ζύμη που την προτιμούμε αν θέλουμε η μελόπιτα να έχει φύλλο μόνο κάτω.
Κάθε νησί των Κυκλάδων έχει τη δική του συνταγή. Στη Μύκονο, πίσω από τη διακόσμησή της, κρύβεται μια ολόκληρη τέχνη.
Η συνταγή
1 ώρα και 20′ | Μέτρια εύκολο | Συνταγή για 8-10 άτομα
Συνταγή: Νικολέττα Δελατόλα-Φώσκολου
Υλικά
Για τη γέμιση
1 κιλό τυροβολιά ή μείγμα από μανούρι και ανθότυρο ή φρέσκια γλυκιά μυζήθρα
2 φλιτζ. μέλι θυμαρίσιο
3 αυγά
2 κουτ. σούπας κανέλα
Για το ζυμάρι
250 γρ. φαρίνα
1 αυγό
2 κουτ. σούπας έ.π. ελαιόλαδο
½ φλιτζ. νερό (περίπου)
½ φλιτζ. βούτυρο για το ψήσιμο
Διαδικασία
Ζυμάρι: Κοσκινίζουμε το αλεύρι και κάνουμε μια λακκουβίτσα στο κέντρο. Προσθέτουμε το αυγό, το ελαιόλαδο και το νερό λίγο-λίγο, ώσπου να πετύχουμε μια ζύμη ελαστική.
Γέμιση: Βάζουμε την τυροβολιά σε λεκάνη, το μέλι, τα αυγά και την κανέλα και αναμειγνύουμε. Βουτυρώνουμε ένα στρογγυλό ταψί διαμέτρου περίπου 25-27 εκ. Ανοίγουμε το φύλλο ώστε να είναι λεπτό. Το απλώνουμε σε βουτυρωμένο ταψί, βάζουμε τη γέμιση, λίγο βούτυρο και κλείνουμε με το δεύτερο φύλλο σχηματίζοντας λεπτό κόθρο γύρω-γύρω.
Αν κάνουμε σχέδια στην επιφάνεια, κάνουμε και τρύπες για να εξατμίζεται η υγρασία, διαφορετικά χαράζουμε μπακλαβαδωτά.
Βουτυρώνουμε με το υπόλοιπο βούτυρο, λιωμένο. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180°C, στις αντιστάσεις, για περίπου 45′-55′ ή μέχρι να ροδοκοκκινίσει η ζύμη. Λιώνουμε σε ένα φλιτζανάκι του καφέ με βραστό νερό 2 κουταλιές μέλι και περιχύνουμε με το καυτό σιρόπι τη μελόπιτα μόλις βγει από τον φούρνο.
Μαγειρεύουμε
Η μελόπιτα είναι ένα εύκολο και γευστικό γλυκό που δεν έχει ιδιαίτερες παρασκευές. Βασικό είναι να έχουμε όλα τα υλικά σε θερμοκρασία δωματίου. Ιδίως το βούτυρο, το τυρί, τα αυγά.
Η μελόπιτα δεν πρέπει να είναι πολύ παχιά, ούτε η γέμιση, άλλα ούτε και το ζυμάρι της. Μην την ψήσετε πολύ. Όταν αρχίσει να ξεκολλάει από τα τοιχώματα και έχει φουσκώσει, η μελόπιτα είναι έτοιμη.
Όταν κρυώσει, σταθεροποιείται και παραμένει αφράτη.
Τρία tips για φάγωμα
Μίξερ και χέρι: Ο εύκολος τρόπος για να φτιάξουμε το ζυμάρι είναι να βάλουμε όλα τα υλικά στο μίξερ και αυτό να αναλάβει τη σκληρή δουλειά. Δεν πρέπει να κάνουμε όμως το ίδιο και με τη γέμιση. Λιώνουμε πολύ καλά το τυρί με τα χέρια μας ώστε να σπάσουν όλα τα κομπάκια του. Ένα κρεμώδες και λείο μείγμα θα μας δώσει μια πολύ ωραία υφή.
Σερβίρισμα: Όταν κρυώσει και σταθεροποιηθεί η μελόπιτα μπορούμε να την πασπαλίσουμε με έξτρα μέλι και κανέλα. Αν την έχουμε φτιάξει με ένα μόνο φύλλο, κάτω, μπορούμε να της προσθέσουμε και ξηρούς καρπούς όπως καρύδια ή φιστίκια Αιγίνης για να τη διακοσμήσουμε.
Τα μπαχαρικά: Συνήθως προτιμούμε την κανέλα, όμως αν θέλουμε να δώσουμε μια πιο μπαχαρένια και ζεστή νότα, μπορούμε να φτιάξουμε ένα μείγμα από μπαχαρικά συνδυάζοντας γαρίφαλο, μοσχοκάρυδο, μπαχάρι, βανίλια και κουρκουμά.
Styling: Κ.Λυκουρέση | Food Styling: Μάκης Γεωργιάδης | Φωτογραφίες: Lambros Mentzos Photography
Διαβάστε επίσης:
Πασχαλινό ημερολόγιο 2025: Έθιμα και παραδόσεις της Κυριακής του Πάσχα
Κουλούρα της Λαμπρής: Τα ζυμώματα, οι πλεξούδες και το στόλισμα
Τούρτα Χανίων: Mία διαφορετική πασχαλινή πίτα
Το τέλειο αρνάκι γεμιστό για το τραπέζι της Λαμπρής
