Εκεί που νομίζαμε ότι ξέραμε να ξεχωρίζουμε τα πολυακόρεστα λίπη από τα κορεσμένα, προέκυψε ένας νέος εχθρός που πρέπει να λάβουμε υπόψη: τα τρανς λιπαρά.
Τι είναι ακριβώς τα τρανς λιπαρά;
Τα τρανς λιπαρά ή τρανς λιπαρά οξέα υπάρχουν σε μικρές ποσότητες στο κρέας και τα γαλακτοκομικά, αλλά μπορούν να παραχθούν και τεχνητά μέσω μιας χημικής διαδικασίας που ονομάζεται μερική υδρογόνωση. Η διαδικασία αυτή αλλάζει τη δομή του λίπους, κάνοντάς το συμπαγές, αντί για ρευστό, σε θερμοκρασία δωματίου.
Ακούγεται κάπως πολύπλοκο…
Το σημαντικό που πρέπει να θυμάται κανείς είναι ότι αν και από χημικής άποψης τα τρανς λιπαρά είναι ακόρεστα, όταν μπουν στον οργανισμό, συμπεριφέρονται σαν κορεσμένα. Αυτό σημαίνει ότι αυξάνουν τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) στο αίμα.
Αυτό δεν ακούγεται καλό. Γιατί λοιπόν υπάρχουν στα τρόφιμα μας;
Τα τρανς λιπαρά είναι χρήσιμα για τις βιομηχανίες τροφίμων επειδή αυξάνουν τη διάρκεια ζωής ενός τροφίμου στο ράφι των καταστημάτων και μειώνουν την ανάγκη για διατήρησή του στο ψυγείο.
Οπότε, πόσο επικίνδυνα είναι για τον καταναλωτή αυτά τα λιπαρά;
Σύμφωνα με το Βρετανικό Φορέα Φαρμάκων και Τροφίμων, τα τρανς λιπαρά έχουν την ίδια επίδραση στη χοληστερόλη μας όπως και τα κορεσμένα λιπαρά, αφού αυξάνουν στο αίμα τον τύπο της χοληστερόλης που μεγιστοποιεί τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Υπάρχουν επίσης στοιχεία που δείχνουν ότι τα τρανς λιπαρά μπορεί να είναι χειρότερα για την υγεία μας σε σύγκριση με τα κορεσμένα λίπη επειδή επιτίθενται στην καλή χοληστερόλη. Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών, που συμβουλεύει τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Καναδά σε θέματα υγείας, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Τα τρανς λιπαρά οξέα δεν είναι απαραίτητα, αφού δεν παρέχουν αναγνωρίσιμα οφέλη στην ανθρώπινη υγεία και δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης τους». Άλλες μελέτες καταλήγουν σε πολύ πιο ξεκάθαρα συμπεράσματα. Μια από αυτές υποστηρίζει ότι η κατανάλωση τρανς λιπαρών άνω των 5 γρ. ημερησίως, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακής πάθησης κατά 25%. Όσο για τις πιο πρόσφατες μελέτες, αυτές αφήνουν να εννοηθεί ότι τα τρανς λιπαρά κάνουν αναδιανομή του λίπους στο σώμα μας και συγκεντρώνουν τα αποθέματά του στην περιοχή της μέσης. Η κεντρική παχυσαρκία ή αλλιώς η σιλουέτα «μήλο», θεωρείται πιο επιβλαβής για την υγεία σε σχέση με άλλες περιπτώσεις όπου το λίπος συγκεντρώνεται σε άλλα μέρη του σώματος.
Ποια τρόφιμα πρέπει λοιπόν να αποφεύγουμε;
Οι βασικές πηγές τρανς λιπαρών είναι τα επεξεργασμένα τρόφιμα όπως τα μπισκότα, τα κέικ, τα γλυκίσματα, οι έτοιμες πίτες, τα αλλαντικά, τα παγωτά και οι σοκολάτες. Επειδή τα τρανς λιπαρά είναι λιγότερο πιθανό να ταγκίσουν, στα fast food προτιμούνται τα υδρογονωμένα έλαια, τα οποία μπορούν να τηγανιστούν και να ξανατηγανιστούν με μικρή επίδραση στη γεύση. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε για τη Βρετανική Ένωση Καταναλωτών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα φαστ φουντ είναι οι μεγαλύτεροι ένοχοι, αλλά όχι οι μόνοι. Τα τρανς λιπαρά κρύβονται ακόμα και σε φαινομενικά υγιεινές τροφές, όπως τα αποξηραμένα φρούτα, τα γεύματα για χορτοφάγους, τις μπάρες μούσλι και τα έτοιμα σάντουιτς.
Πώς μπορεί να καταλάβει ο καταναλωτής ποιες μάρκες ή ποια προϊόντα περιέχουν τρανς λιπαρά;
Δυστυχώς, σε αυτό το σημείο τα πράγματα είναι μπερδεμένα. Οι κανόνες που διέπουν το περιεχόμενο και τη συσκευασία των τροφίμων ορίζονται από την ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα, η οποία μέχρι στιγμής, δεν καθορίζει την αναφορά των τρανς λιπαρών στις ετικέτες των τροφίμων. Αυτοί οι κανόνες πάντως αναμένεται να αναθεωρηθούν μέσα στο 2007 και οι οργανώσεις καταναλωτών πιέζουν, ώστε οι αναθεωρημένοι κανονισμοί να προβλέπουν την ξεκάθαρη αναγραφή των τρανς λιπαρών στις ετικέτες. Εν τω μεταξύ, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που θα πρέπει να αναζητούμε. Αν ένα προϊόν αναφέρει «υδρογονωμένα λίπη» ή «μερικώς υδρογονωμένα φυτικά έλαια», μπορεί κανείς να συμπεράνει εύλογα ότι περιέχει.
Και όσο πιο ψηλά αναφέρονται αυτά τα συστατικά στην ετικέτα, τόσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα τους.
Ναι. Πολλοί ιδιοκτήτες καταστημάτων αλλά και βιομηχανίες τροφίμων με δική τους πρωτοβουλία μειώνουν ήδη ή εξαλείφουν ολοκληρωτικά τα τρανς λιπαρά από τα προϊόντα τους.
Τα καλά… τα κακά…. και τα ασχημα!
Τα καλά
* Πολυακόρεστα λίπη. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες: 1. Τα Ωμέγα – 6 λιπαρά που βρίσκονται στις μαργαρίνες και τα φυτικά έλαια όπως το ηλιέλαιο, το καρδαμέλαιο, το καλαμποκέλαιο και το σογιέλαιο. Αυτά τα λιπαρά βοηθούν στη μείωση της κακής χοληστερόλης (LDL) στο αίμα, αλλά η κατανάλωση σε μεγάλες ποσότητες, μειώνει και τα επίπεδα της καλής χοληστερόλης (HDL). 2. Τα Ωμέγα – 3 λιπαρά υπάρχουν σε αφθονία στα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, ο φρέσκος τόνος, το σκουμπρί, οι σαρδέλες αλλά και στο λιναρόσπορο και στην ελαιοκράμβη. Αυτά τα λιπαρά συντελούν στη μείωση του κινδύνου καρδιακών παθήσεων, μειώνοντας τις πιθανότητες θρομβώσεων.
* Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα. Συναντώνται κυρίως στις ελιές, στα καρύδια, την ελαιοκράμβη, τους ξηρούς καρπούς και τα αβοκάντο. Μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, ρίχνοντας τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης.
Τα κακά
Κορεσμένα λίπη: Τα κορεσμένα ή ζωικά λίπη βρίσκονται στα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, στο ζωικό λίπος, τα λιπαρά κρέατα, τα αλλαντικά, αλλά και στα χάμπουργκερ, τα γλυκά, τα μπισκότα, τα καρυδέλαια και φοινικέλαια. Μια διατροφή υψηλή σε κορεσμένα λίπη μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης στο αίμα, που έχει ως συνέπεια τη στένωση των αρτηριών και την αύξηση του κινδύνου καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικών επεισοδίων.
Τα ασχημα
Τρανς λιπαρά: Αυτά τα λιπαρά βρίσκονται κυρίως στα μπισκότα, τα γλυκά, τις έτοιμες πίτες, τα αλλαντικά και τα φαστ φουντ. Τα τρανς λιπαρά αυξάνουν τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης στο αίμα και υπάρχουν στοιχεία που αφήνουν να εννοηθεί ότι επιτίθενται και στην κακή χοληστερόλη.
