H νέα τάση θέλει τις μεγάλες εταιρίες παραγωγής τροφίμων να επενδύουν εκατομμύρια σε ενισχυμένα προϊόντα με ωμέγα-3 αλλά και «έξυπνο» βούτυρο που υπόσχεται μείωση της χοληστερόλης μας! Τελικά, πού κρύβεται η αλήθεια; Τα προϊόντα αυτά προσφέρουν πράγματι κάτι παραπάνω ή μήπως απλώς καθησυχάζουν τη συνείδησή μας;
Tα τελευταία χρόνια η βιομηχανία παραγωγής τροφίμων έχει στρέψει το ενδιαφέρον της προς τα «λειτουργικά» ή αλλιώς ενισχυμένα προϊόντα,που εξασφαλίζουν τη μακροζωία, θεραπεύουν παθήσεις και οξύνουν το πνεύμα…
Αυτό τουλάχιστον μας υπόσχονται οι παρασκευάστριες εταιρίες! Σε αντίθεση όμως με τα συνηθισμένα υγιεινά τρόφιμα, που σε γενικές γραμμές δεν υπόκεινται σε κάποια επεξεργασία και περιέχουν από τη φύση τους υψηλές ποσότητες βιταμινών, «καλών» λιπαρών και οξέων, οι ενισχυμένες τροφές είναι προϊόντα επεξεργασμένα και εμπλουτισμένα με προσθετικές ουσίες, οι οποίες στοχεύουν στη βελτίωση συγκεκριμένων λειτουργιών του οργανισμού. Σας είπε ο γιατρός σας ότι τα επίπεδα χοληστερόλης σας είναι αυξημένα; Απλώς αλείψτε την ενισχυμένη μαργαρίνη στο ψωμάκι σας και το πρόβλημα θα διορθωθεί! Δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε; Προσθέστε λίγο γάλα εμπλουτισμένο με ωμέγα-3 στο freddo σας και θα δείτε αμέσως διαφορά… Ή μήπως όχι; Πολλοί καταναλωτές προτιμούν τα ενισχυμένα προϊόντα, θεωρώντας ότι έτσι κάνουν την έξυπνη επιλογή. Οι απόψεις των επιστημόνων, όμως, για το κατά πόσο έχουμε ανάγκη αυτά τα περίφημα προϊόντα διίστανται.
Όπως ισχυρίζεται ο Ian Tokelove, εκπρόσωπος του οργανισμού Food Commission της Μ. Βρετανίας, η ανθρώπινη φυλή επιβιώνει χρόνια τώρα και χωρίς αυτά:«Αν γυρίσουμε είκοσι χρόνια πίσω, θα δούμε ότι ένα υγιεινό και ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής ήταν από μόνο του αρκετό… και για τις προηγούμενες γενιές, ενισχυμένη τροφή αποτελούσε, για παράδειγμα, ένα φρέσκο μήλο, που κάνει καλό στην υγεία, αλλά -σε αντίθεση με τα σημερινά ενισχυμένα τρόφιμα- ήταν ταυτόχρονα και φθηνό». Οι εταιρίες παραγωγής των εν λόγω προϊόντων, από την άλλη πλευρά, υποστηρίζουν ότι τα τρόφιμα τους συμβάλλουν σημαντικά στην υγεία και είναι πολύτιμα για τη διατροφή του ανθρώπου.
Σύμφωνα με εκπρόσωπο βρετανικής αλυσίδας σούπερ μάρκετ που πρόσφατα λάνσαρε στην αγορά τη δική της σειρά προϊόντων για μείωση της χοληστερόλης, «Οι καρδιακές παθήσεις αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου στην Ευρώπη και, κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, οφείλονται στην κακή διατροφή… Και εφόσον οι πελάτες ζητούν ενισχυμένα προϊόντα, τους τα προσφέρουμε». Η ενίσχυση των τροφών με τον άλφα ή βήτα τρόπο, βέβαια, στην πραγματικότητα δεν είναι καινούριο φαινόμενο: Το ραφιναρισμένο αλεύρι με πρόσθετη βιταμίνη Β κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη βρετανική αγορά το 1940 (και αυτή τη στιγμή γίνονται συζητήσεις στο εξωτερικό για την πρόσθεση φολικού οξέος στο άσπρο ψωμί, με σκοπό να μειωθούν τα περιστατικά αποβολών)…
Αλλά τέτοιου είδους μέτρα προσφέρουν στη διατροφή μας μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των θρεπτικών στοιχείων που στερούμασταν μέχρι τώρα εξαιτίας της εντατικής καλλιέργειας και της βιομηχανοποιημένης διαδικασίας παραγωγής. Με όλα αυτά που ακούμε κατά καιρούς, πάντως, είναι φυσικό ως καταναλωτές να ανησυχούμε για τη δική μας διατροφή και των παιδιών μας, ενώ είναι εξίσου λογικό για τις εταιρίες παραγωγής να σπεύδουν να καρπωθούν την ανησυχία μας! Μην ξεχνάτε, άλλωστε, ότι όπου υπάρχει ζήτηση υπάρχει και κέρδος… και τα ενισχυμένα προϊόντα αποτελούν πλέον τεράστια πηγή εσόδων για τις εταιρίες που τα παράγουν.
Το 2005, η ζήτηση προϊόντων για τη μείωση της χοληστερόλης στη Μ. Βρετανία αυξήθηκε κατά σχεδόν 25%, εκτοξεύοντας αυτό τον τομέα της αγοράς στα 32 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Πολυεθνικές εταιρίες όπως η Nestle και η Unilever έσπευσαν να επενδύσουν ανάλογα, ενώ φαρμακευτικές εταιρίες όπως η GlaxoSmithKline και Johnson & Johnson αφιερώνουν πλέον υπέρογκα ποσά στην παρασκευή παρόμοιων τροφίμων «υψηλής τεχνολογίας». Τα όρια που διαχωρίζουν τις εταιρίες παραγωγής τροφίμων από τις φαρμακευτικές είναι στις μέρες μας ασαφή, όπως μπορεί να καταλάβει κανείς από τη φαρμακευτική ορολογία που χρησιμοποιείται για την προώθηση των ενισχυμένων τροφών.
Όπως παρατηρεί ο Tokelove, «Συχνά ακούμε στις διαφημίσεις ότι πρέπει να τρώμε ή να πίνουμε ένα την ημέρα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτοί που μας το λένε είναι οι εταιρίες παραγωγής τροφίμων και όχι ο γιατρός μας».«Ακόμη χειρότερα», συνεχίζει, «δεν είναι λίγες οι φορές που οι ισχυρισμοί για τα εν λόγω τρόφιμα είναι αναληθείς και παραπλανητικοί». Ευτυχώς, τέτοιοι αναπόδεικτοι και παραπλανητικοί ισχυρισμοί ενδέχεται να απαγορευτούν σύντομα και επισήμως. Αν η σχετική προτεινόμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία τεθεί σε εφαρμογή, τότε οι εταιρίες παραγωγής τροφίμων θαείναι πλέον υποχρεωμένες να στηρίξουν τους ισχυρισμούς τους με αδιάσειστες επιστημονικές αποδείξεις… Κι έτσι οι καταναλωτές θα είναι σε θέση να κρίνουν αν αξίζει να πληρώσουν κάτι παραπάνω γι’ αυτά τα προϊόντα ή αν τελικά προτιμούν το… φρέσκο μήλο!
Μέχρι τότε, όμως, ας δούμε από κοντά δύο από τις βασικές κατηγορίες ενισχυμένων τροφίμων που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην αγορά: Τρόφιμα για τη μείωση της χοληστερόλης.Πρόκειται για «ενισχυμένους» τύπους μαργαρίνης ή γιαουρτιού με φυτικές στανόλες και στερόλες, που στοχεύουν στη μείωση της χοληστερόλης (η οποία, όταν είναι αυξημένη, μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα υγείας, από καρδιακές παθήσεις μέχρι εγκεφαλικό). Σύμφωνα με το Βρετανικό Οργανισμό Καρδιακών Παθήσεων, αυτού του είδους τα προϊόντα μπορούν πραγματικά να μειώσουν τα επίπεδα της ολικής και της «κακής» LDL χοληστερόλης. Παρ’ όλα αυτά, καθώς μια ενισχυμένη μαργαρίνη είναι συνήθως πιο ακριβή από τη συνηθισμένη, δεν είναι ιδιαίτερα προσιτή στους… λιγότερο ευκατάστατους καταναλωτές. Επιπροσθέτως, για να έχει αποτελέσματα θα πρέπει να καταναλώνεται σε τακτική βάση και όχι μια στο τόσο…
Σύμφωνα μάλιστα με το βρετανό διατροφολόγο Ian Marber, από μόνη της δεν είναι αρκετή: «Για να μειώσει κανείς τα επίπεδα χοληστερόλης, θα πρέπει να πίνει λιγότερο αλκοόλ, να καταναλώνει περισσότερα δημητριακά με βρώμη και μπανάνες, και λιγότερη ζάχαρη και κορεσμένα λίπη». Η Ursula Arens, εκπρόσωπος του Βρετανικού Συμβουλίου Διαιτολογίας, συμπληρώνει: «Το πιο ανησυχητικό είναι ότι πολλοί πιστεύουν πως τρώγοντας «ενισχυμένη» μαργαρίνη, δεν χρειάζεται να προσέξουν στους υπόλοιπους τομείς της διατροφής τους. Αυτό, όμως, είναι μια ψευδαίσθηση. Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει ένα υγιεινό διαιτολόγιο»… Και στην περίπτωση που τα επίπεδα χοληστερόλης στον οργανισμό μας είναι φυσιολογικά, τότε πραγματικά δεν υπάρχει λόγος να καταφεύγουμε στα εν λόγω προϊόντα. Εκτός αυτού, οι στερόλες που περιέχουν έχει αποδειχθεί ότι εμποδίζουν την απορρόφηση σημαντικών θρεπτικών στοιχείων όπως είναι η αντιοξειδωτική β-καροτίνη… σε μικρό ποσοστό μεν αλλά, αν δεν υπάρχει λόγος να μειώσουμε τη χοληστερόλη μας, γιατί να στερηθούμε έστω και λίγες από τις πολύτιμες αντιοξειδωτικές ουσίες;
Υπέρ: Τα τρόφιμα που μειώνουν τη χοληστερόλη είναι ωφέλιμα αν ανήκετε στις ομάδες υψηλού κινδύνου (αν δηλαδή ο γιατρός σας σας έχει συμβουλεύσει να μειώσετε τα επίπεδα της χοληστερόλη σας).
Κατά: Είναι αρκετά ακριβά και, για να έχουν αποτέλεσμα, θα πρέπει να τα καταναλώνετε σε τακτική βάση. Τρόφιμα ενισχυμένα με ωμέγα-3. Τα λιπαρά οξέα ωμέγα-3 είναι σημαντικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου ενώ συμβάλλουν και στην πρόληψη καρδιακών παθήσεων. Συνήθως τα βρίσκουμε σε λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός και η ρέγκα. Στις μέρες μας, όμως, χάρη στα ενισχυμένα προϊόντα που μας προσφέρονται, συναντάμε τα ωμέγα-3 και σε άλλες κατηγορίες τροφών, όπως τα αβγά, το γιαούρτι, το γάλα κ.λπ.
Οι εταιρίες παραγωγής τους βλέποντας τη δημοτικότητα των ενισχυμένων προϊόντων, προβληματίζονται για τον τρόπο με τον οποίο θα κατορθώσουν να επικοινωνήσουν τα πλεονεκτήματα της νέας αυτής γενιάς τροφών με ωμέγα-3 και θα πείσουν τους καταναλωτές ότι ενισχύουν τις πνευματικές ικανότητες. Ορισμένοι παραγωγοί προωθούν τα ενισχυμένα με ωμέγα-3 αβγά τους ως «αβγά υψηλής νοημοσύνης» (τα εν λόγω αβγά προέρχονται από κότες που ταΐζονται με λάδι σολομού ή λάδι τόνου), ενώ άλλοι διατείνονται ότι τα προϊόντα τους διευκολύνουν τη συγκέντρωση. Σύμφωνα με την Ursula Arens όμως, «Τα ωμέγα-3 μπορεί να κάνουν καλό στην καρδιά, αλλά δεν έχουμε ακόμα χειροπιαστές αποδείξεις που να συνδέουν την πρόσληψή τους με την ενίσχυση των πνευματικών ικανοτήτων. Αν και τα έμβρυα χρειάζονται ωμέγα-3 για την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους, παρ’ όλα αυτά δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι μας βοηθούν στη συγκέντρωση». Ακόμα και αν δεχτούμε όμως ότι βοηθούν, δεν είναι ξεκάθαρο πόση ποσότητα ενισχυμένων τροφίμων πρέπει να καταναλώσουμε μέχρι να δούμε πραγματικά αποτελέσματα…
Υπέρ: Αν δεν τρώτε ψάρια, τότε οι ενισχυμένες τροφές με ωμέγα-3 αποτελούν μια καλή εναλλακτική λύση.
Κατά: Οι επιστήμονες διατηρούν τις επιφυλάξεις τους για το κατά πόσο αυτές οι τροφές μπορούν να βοηθήσουν στη μάθηση και τη συγκέντρωση.
Φαντάζεστε μια λαχταριστή τούρτα, μια σοκολάτα ή ένα παγωτό που μειώνει τη χοληστερόλη; ‘Οχι, δεν πρόκειται για προϊόν επιστημονικής φαντασίας… Η εταιρία Mars έχει ήδη λανσάρει στην Αμερική τη σοκολάτα CocoaVia, που υπόσχεται τη μείωση της χοληστερόλης, συμβουλεύοντας τους καταναλωτές να τρώνε από δύο τέτοιες σοκολάτες την ημέρα προκειμένου να έχουν αποτελέσματα!
