Στο πλαίσιο του 1ου Cantina Academy στη Λάρισα, ο Δρ. Antonio Jesus Zapata Sierra, Καθηγητής Υδραυλικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο της Almeria, παρουσιάζει μια εντυπωσιακή μελέτη περίπτωσης: πώς η άνυδρη Αλμερία της Ισπανίας κατάφερε να μεταμορφωθεί σε έναν από τους σημαντικότερους αγροδιατροφικούς πυλώνες της Ευρώπης, χάρη στη σωστή διαχείριση υδάτων και τις καινοτόμες πρακτικές στην καλλιέργεια θερμοκηπίων.
Όπως αναλύει ο καθηγητής, η Αλμερία, με ετήσια κάλυψη περίπου 33.000 εκταρίων θερμοκηπίων, παράγει το 60% των λαχανικών που καταναλώνονται στην Ευρώπη κατά τους χειμερινούς μήνες. Το εντυπωσιακό αυτό αποτέλεσμα επιτεύχθηκε σε μια περιοχή όπου το φυσικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από ελάχιστες βροχοπτώσεις και υψηλά ποσοστά εξάτμισης.
Ο λαχανόκηπος της Ευρώπης
Η ανάπτυξη ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950 με την αξιοποίηση της υπόγειας υδροφορίας και τη δημιουργία αρδευτικών υποδομών. Ιδιαίτερη μνεία έγινε στη μέθοδο του «sanding» — μια τεχνική όπου ένα λεπτό στρώμα άμμου καλύπτει το έδαφος, μειώνοντας την εξάτμιση κατά 20-40% και επιτρέποντας τη χρήση νερού με αυξημένη αλατότητα. Το πραγματικό άλμα, όμως, ήρθε με την εισαγωγή του στάγδην συστήματος άρδευσης στις δεκαετίες του ’70 και ’80. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει ο Δρ. Zapata, η μέθοδος αυτή μείωσε κατά το ήμισυ την κατανάλωση νερού σε σύγκριση με τις παραδοσιακές πρακτικές και σήμερα καλύπτει το 100% των θερμοκηπιακών καλλιεργειών της περιοχής.
Προχωρώντας σε πιο σύγχρονες πρακτικές, η Αλμερία υιοθέτησε συστήματα παρακολούθησης της υγρασίας του εδάφους με αισθητήρες και αυτοματισμούς, γεγονός που επιτρέπει την ακριβή και αποδοτική χρήση των υδάτινων πόρων. Επιπλέον, το συλλογικό μοντέλο διαχείρισης νερού μέσα από κοινοπραξίες αγροτών συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό των υποδομών, με κλειστά δίκτυα αγωγών και δεξαμενές που μειώνουν δραστικά τις απώλειες από εξάτμιση.
Αναφερόμενος στις προκλήσεις, ο καθηγητής στάθηκε στη διαρκή υπεράντληση των υπόγειων υδάτων, που οδήγησε την πολιτεία να επενδύσει στη δημιουργία μονάδων αφαλάτωσης. Σήμερα, έξι αφαλατώσεις λειτουργούν στην περιοχή, ενώ η ανακύκλωση νερού μέσω επεξεργασμένων λυμάτων προσφέρει πολύτιμες εναλλακτικές πηγές άρδευσης χωρίς να επηρεάζουν την ποιότητα της παραγωγής.
Επιπλέον, ο Δρ. Zapata σημειώνει ότι η περιοχή έχει προχωρήσει στην ολοκληρωμένη διαχείριση νερού, όπου τα μείγματα από διαφορετικές πηγές (υπόγεια, ανακυκλωμένα, αφαλατωμένα) προσαρμόζονται στις ανάγκες κάθε καλλιέργειας, με έλεγχο αγωγιμότητας για την εξισορρόπηση της θρέψης.
Η στρατηγική αυτή επέτρεψε στην Αλμερία να μετατραπεί σε ένα παγκόσμιο παράδειγμα για την αγροτική παραγωγή με ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αλλά και σημαντική οικονομική αξία: τα θερμοκήπια της περιοχής συμβάλλουν πλέον σε πάνω από το 5% της συνολικής παραγωγής οπωροκηπευτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, τονίζει ότι η επιτυχία αυτή δεν ήρθε χωρίς προκλήσεις: οι πιέσεις στους υδατικούς πόρους συνεχίζουν να υπάρχουν και απαιτούν συνεχή βελτίωση στις υποδομές, στη διακυβέρνηση του νερού και στην ευαισθητοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
«Η Αλμερία διδάσκει ότι ο σεβασμός στους φυσικούς πόρους, η συλλογική δράση και η συνεχής καινοτομία είναι όροι επιβίωσης», κατέληξε ο Δρ. Zapata, στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα και προς την ελληνική γεωργία, που σήμερα αναζητά βιώσιμες λύσεις απέναντι στην κλιματική αλλαγή.
Ποιος είναι ο Antonio Jesús Zapata Sierra
Ο Antonio Jesús Zapata Sierra είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αλμερίας στον τομέα της Μηχανικής Υδραυλικής. Στα 34 χρόνια της ακαδημαϊκής του καριέρας έχει διδάξει στα πτυχία του Τεχνικού Μηχανικού Γεωπονίας και Γεωπόνων Μηχανικών πάντα στον τομέα της Υδρολογίας και Διαχείριση Υδατικών Πόρων ενώ έχει συνεργαστεί με το University for Seniors (Dissemination of Engineering στην Αλμερία).
Έχει συμμετάσχει σε 16 ερευνητικά προγράμματα και 20 ερευνητικές συμβάσεις παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα σε 48 εξειδικευμένα συνέδρια και 40 επιστημονικές δημοσιεύσεις. Έχει εκδώσει 15 βιβλία και έχει συμμετάσχει σε 4 διδακτικά έργα και 6 συνέδρια Διδακτικής καινοτομίας με 8 παρουσιάσεις για διαφορετικές πτυχές της διδασκαλίας στη Μηχανική.
Τέλος, έχει αναλάβει για 8 χρόνια τη θέση του Αναπληρωτή Διευθυντή Σπουδών στο τμήμα Γεωπονίας και Αναπληρωτής Διευθυντής Υποδομών στο Πανεπιστήμιο της Αλμερίας, UAL, για 4 χρόνια.
