Το όμορφο πιάτο. Η λέξη «τέχνη» έχει στον πυρήνα της δύο σημασίες: αυτή της τεχνικής και αυτή της καλλιτεχνίας. Τη μαγειρική, όμως, δεν την αφορούν απαραίτητα και οι δύο.
Τι είναι αυτό που καθορίζει το ωραίο στη γαστρονομία;
Υπάρχουν κανόνες αισθητικής τους οποίους, αν ακολουθήσουμε, θα καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα όμορφο πιάτο ή είναι τελικά το προσωπικό γούστο του καθενός που καθορίζει εντελώς υποκειμενικά τη γαστρονομική καλαισθησία; Δύσκολα ερωτήματα και αν κανείς τα εντάξει μέσα σε ένα ευρύτερο φιλοσοφικό πλαίσιο, θα διαπιστώσει ότι τόνοι μελανιού έχουν χυθεί για το ωραίο, το καλαίσθητο, την αισθητική γενικότερα, μέσα στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης.
Η μαγειρική είναι μια τέχνη. Και η ίδια η λέξη «τέχνη» έχει στον πυρήνα της δύο σημασίες: αυτή της τεχνικής και αυτή της καλλιτεχνίας. Τη μαγειρική δεν την αφορούν απαραίτητα και οι δύο σημασίες. Αν η τέχνη του φαγητού περιορίζεται στο να προσφέρει μια υγιεινή και νόστιμη τροφή για τον άνθρωπο, τότε είναι ίσως αδιάφορος ο αισθητικός χαρακτήρας που κουβαλάει ένα πιάτο φαγητό. Μπορεί να δοκιμάσουμε ένα μαγειρευτό φαγητό που τα υλικά από τα οποία φτιάχτηκε είναι άριστα και ο τρόπος που αυτά μαγειρεύτηκαν τέτοιος,
ώστε να διατηρούν τη θρεπτική τους αξία και να προσφέρουν συγκίνηση μέσω του γευστικού τους βάθους και της νοστιμιάς τους. Γιατί κανείς, λοιπόν, σε μια τέτοια περίπτωση να ασχοληθεί με -την εφήμερη μάλιστα- ομορφιά του πιάτου;
Πίνακας: Dick Goody, 2004
Και εδώ που τα λέμε, αν ξεχειλίζει με νοστιμιά και μας προσφέρει εξαιτίας τούτου συγκίνηση δεν θα μας φαίνεται ίσως και ένα «όμορφο» πιάτο; Έχω την αίσθηση πως για να αξιολογηθεί αισθητικά ένα πιάτο πρέπει ο δημιουργός του να υποδηλώνει με έναν τρόπο την προσπάθειά του να φτιάξει κάτι που, εκτός από νόστιμο, είναι και όμορφο. Που η εικόνα δηλαδή της δημιουργίας προτού κάποιος έρθει σε γευστική επαφή μαζί της τον κάνει να νιώθει μια αισθητική συγκίνηση, τέτοια που κάποιος αισθάνεται όταν αντικρίζει ένα έργο τέχνης μέσα σε μια γκαλερί.
Θυμάμαι έναν καθηγητή μου στο πανεπιστήμιο που σε ένα μεταπτυχιακό σεμινάριο φιλοσοφίας της τέχνης μάς έφερνε το παράδειγμα
μιας ξεχασμένης ανοιχτής ομπρέλας μέσα σε μια γκαλερί μοντέρνας τέχνης από κάποιον επισκέπτη σε μια γωνιά. Κάποιος θεώρησε πως αυτή η ομπρέλα ήταν ένα έκθεμα και σιγά-σιγά άρχισε να μαζεύεται κόσμος γύρω από την ομπρέλα, να σχολιάζει το έργο τέχνης και να αναλύει το μήνυμα που ήθελε να περάσει ο δημιουργός.
Μια απλή ομπρέλα χωρίς να είναι έργο τέχνης μεταμορφώθηκε σε τέτοιο ακριβώς επειδή έτσι έτυχε ή «αποφασίστηκε». Σίγουρα θα έχουν γραφτεί ακαδημαϊκού χαρακτήρα βιβλία για την αισθητική στον χώρο της γαστρονομίας. Και χωρίς να τα έχω μελετήσει, μπορώ να πω πως αν ένα πιάτο καταφέρει να μας δώσει διπλή συγκίνηση, τόσο εξαιτίας της εικόνας του όσο εξαιτίας της νοστιμιάς του, τότε ο μάγειρας είναι αληθινός καλλιτέχνης και, πιστέψτε με, για να το πετύχει δεν χρειάζεται να μεταμορφωθεί σε Πικάσο. Το έχουν άλλωστε αποδείξει περίτρανα και τα λαϊκά, κομψά έργα μαγειρικής τέχνης από τα χέρια των ταπεινών μανάδων μας…
