Ημέρες δόξας ζει εσχάτως το χταπόδι, καθώς η περίπτωσή του αίφνης απασχολεί με ιδιαίτερη ένταση την καθ’ ημάς επικαιρότητα -και δη όχι την τόσο κοινή, αλλά την «επώνυμη» γνώμη.
Το αρχικό έναυσμα ενός νέου εθνικού διχασμού γύρω από το εάν είναι ηθικώς ορθόν να καταναλώνονται σαν φαγώσιμα τα συγκεκριμένα μαλάκια, εδόθη από ένα άρθρο γνώμης στην «Καθημερινή». Το οποίο φέρει την υπογραφή του κ. Θοδωρή Γεωργακόπουλου δημοσιογράφου, συγγραφέα και διευθυντή περιεχομένου στον οργανισμό διαΝΕΟσις. Ο δε τίτλος του κειμένου είναι πλέον ή εύγλωττος: «Γιατί δεν τρώω πια χταπόδια».
Θυμίζοντας αμυδρά ρεφραίν λαϊκού άσματος (Μάκης Χριστοδουλόπουλος, «Δεν κοιμάμαι τώρα πια τα βράδια» κ.λπ), το εν λόγω άρθρο προκάλεσε αναταραχή. Συντείνει, ίσως και η εποχή, καθώς το χταποδάκι είναι κατά παράδοσιν αγαπημένο θερινό έδεσμα. Αλλά το άρθρο της Καθημερινής δεν προσέγγισε το χταπόδι από γαστρονομικής άποψης. Τουναντίον, εισήγαγε τη συνάρτηση της ευφυΐας του εκάστοτε εδώδιμου ζωικού είδους με το ηθικό κριτήριο. Υπεραπλουστεύοντας τη σύνθετη και εμπεριστατωμένη επιχειρηματολογία του κ. Γεωργακόπουλου, η θέση κατά της κατανάλωσης χταποδιών θα μπορούσε να συνοψίζεται στην εξής πρόταση: «Δεν τρώω χταπόδι γιατί είναι έξυπνο».
Γιατί δεν τρώω πια χταπόδια | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ https://t.co/aw7rgvpRws
— Άδωνις Γεωργιάδης (@AdonisGeorgiadi) June 11, 2022
Δικαίωμα του καθενός να μην τρώει ό,τι δεν θέλει, αλλά να ποστάρουμε αντιεπιστημονικές θεωρίες συνωμοσίας πως τα χταπόδια είναι “πιο έξυπνα” ( ; ) από θηλαστικά όπως δελφίνια ή ελέφαντες απλά δείχνει το έλλειμμα του σχολικού προγράμματος σχετικά με την διδασκαλία της Βιολογίας. pic.twitter.com/1kpKZQGVDm
— P.G. Papanikolaou (@PGPapanikolaou) June 11, 2022
Στο δημοσίευμα της Καθημερινής δεν διακρίνεται οποιαδήποτε τάση αξιοποίησης εκ μέρους του αρθρογράφου ενός κάποιου θορύβου που είχε ήδη δημιουργηθεί πριν από μερικές εβδομάδες περί των οκτωπόδων. Εξ όσων μπορεί κάποιος να συμπεράνει ως εξωτερικός παρατηρητής, ο συγγραφέας του κειμένου δεν συσχέτισε την άποψή του με την περιβόητη κόντρα μεταξύ του κ. Παύλου Πολάκη και της εφημερίδας «Αυγή», ειδικά για τα χταπόδια. Εξάλλου, ο κ. Γεωργακόπουλος αναφέρει ότι η έμπνευση για το άρθρο του προήλθε από ρήση του Ελληνο-αμερικανού σκηνοθέτη Alexander Payne περί της άφρονος και απαράδεκτης οκταποδοφαγίας των Ελλήνων.
Παρόλ’ αυτά, το χταπόδι έγινε viral. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διεξήχθη αντιπαράθεση μεταξύ των «οκταποδοφάγων» και των «οκταποδοπροστατών» -αν θα μπορούσε κάποιος να ξεχωρίσει σχηματικά τα δύο αντίπαλα μέρη. Μεταξύ των πλέον διακεκριμένων προσωπικοτήτων οι οποίες τάχθηκαν αμέσως και ανυπερθέτως υπέρ της σωτηρίας των χταποδιών από τη σχάρα, την κατσαρόλα και εν τέλει το πιάτο και το μαχαιροπίρουνο, ήταν η σύζυγος του πρωθυπουργού, κα Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη, ο Υπουργός Ανάπτυξης και Αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας κ. Άδωνις Γεωργιάδης. Με σχετικές αναρτήσεις τους στο Twitter ενστερνίστηκαν ασμένως την άποψη του κ. Γεωργακόπουλου, καθιστώντας γνωστό ότι στηρίζουν το νέο κίνημα #dentroopiahtapodia.
Βεβαίως, κόντρα στην προθυμία της συμμετοχής σε μια συλλογική πρωτοβουλία υπέρ της προστασίας των χταποδιών μόνο και μόνο επειδή διαθέτουν ανώτερη ευφυΐα, υπήρξαν διαφωνούντες με το νεοεισαγόμενο κριτήριο περί χταποδικής εξυπνάδας. Φερ’ ειπείν ο νευροχειρουργός, Δρ. Παναγιώτης Παπανικολάου, ο οποίος, σχολιάζοντας την ανάρτηση του Άδωνη Γεωργιάδη, έγραψε στο Twitter «Δικαίωμα του καθενός να μην τρώει ό,τι δεν θέλει, αλλά να ποστάρουμε αντιεπιστημονικές θεωρίες συνωμοσίας πως τα χταπόδια είναι ‘πιο έξυπνα’ (;) από θηλαστικά όπως δελφίνια ή ελέφαντες, απλά δείχνει το έλλειμμα του σχολικού προγράμματος σχετικά με την διδασκαλία της Βιολογίας».
Η άποψη που αντιτείνει ο Δρ. Παπανικολάου είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, καθώς εστιάζει, όχι στο ηθικό μέρος, αλλά στο αμιγώς επιστημονικό. Εν ολίγοις, ο ίδιος δεν μοιάζει πεπεισμένος από τα επιχειρήματα που παραθέτει στο άρθρο του ο κ. Θοδωρής Γεωργακόπουλος. (Ενδεικτικά: «Αν και συγγενεύουν με τα άλλα κεφαλόποδα -που είναι τα ηλίθια της οικογένειας- τα χταπόδια δεν μοιάζουν με κανένα άλλο είδος ζωής. […] Παραμένουν απαράλλαχτα και έχουν επιβιώσει σε όλες τις πρόσφατες μαζικές εξαφανίσεις που πέρασαν οι διάφορες μορφές ζωής στον πλανήτη μας. Όταν έπεσε ο μετεωρίτης στη χερσόνησο Γιουκατάν 66 εκατ. χρόνια πριν, οι δεινόσαυροι και το 75% των ειδών που ζούσαν στη Γη εξαφανίστηκαν. Τα χταπόδια ήταν εκεί. Και έμειναν εκεί. Και είναι ακόμα εδώ. […] Το αίμα τους είναι μπλε, έχουν τρεις καρδιές και κάθε πλοκάμι τους έχει ξεχωριστό εγκέφαλο. Έχουν το μεγαλύτερο μυαλό από όλα τα ασπόνδυλα (και τα περισσότερα σπονδυλωτά)» κ.λπ
Γενικότερα, όμως, με αφορμή την τρέχουσα συζήτηση περί της εξυπνάδας των χταποδιών, πάντα σε συνάρτηση με το εάν ο άνθρωπος δικαιούται να τα μετατρέπει να τα χτυπάει αλύπητα στα βράχια για να μαλακώσουν, να τα μετατρέπει σε ουζομεζέ κ.ο.κ. μπορεί να παρατηρήσει κάποιος ότι το κριτήριο της ευφυΐας είναι μάλλον προβληματικό.
Με κάθε σεβασμό στο IQ του χταποδιού, η ζωολογία επιμένει ότι υπάρχουν πολλά άλλα ευφυή είδη της πανίδας, τα οποία, ατυχώς για τα ίδια, καταναλώνονται από τον άνθρωπο. Οι χοίροι, επί παραδείγματι, θεωρούνται ως πλάσματα με υψηλή συναισθηματική αντιληπτικότητα, αλλά και πρακτική εξυπνάδα. Σε παρόμοια συμπεράσματα έχουν καταλήξει επιστημονικές μελέτες για τις κότες και τα κοκόρια. Επιπλέον, ας μην λησμονούμε ότι σε άλλα σημεία του πλανήτη όπου οι διατροφικές συνήθειες διαφέρουν από αυτές της Δύσης, πλάσματα της δημιουργίας όπως οι νυχτερίδες θεωρούνται εξωτικός και περιζήτητος μεζές -και οι νυχτερίδες διαθέτουν υψηλή ευφυία επίσης.
Εντούτοις, η παράθεση παραδειγμάτων ένθεν κακείθεν στερείται ουσιαστικής αξίας και δεν οδηγεί πουθενά. Διότι, αν το κριτήριο είναι η ευφυΐα για το ποια είδη ζώων επιτρέπεται να καταναλώνει ο άνθρωπος ως τρόφιμα και ποια όχι, θα πρέπει α) να συμφωνηθεί η μέθοδος μέτρησης αυτής της ευφυΐας, κατά τρόπο ομόφωνο και αδιάβλητο. Και β) να τεθεί το αντίστοιχο όριο: Πόσο έξυπνα και πόσο «χαζά» πρέπει να είναι τα φαγώσιμα είδη; Από ποιο νοητικό πηλίκο και κάτω τρώγονται και από ποιο IQ και πάνω τα σεβόμαστε και τα αντιμετωπίζουμε, όχι πλέον σαν λιχουδιές, αλλά πχ σαν ισότιμους συνομιλητές, συνοδοιπόρους, συμπαίκτες στο σκάκι ενδεχομένως ή σαν προφήτες αποτελεσμάτων αγώνων ποδοσφαίρου;
Είναι προφανές ότι ο άνθρωπος, αν θέλει να λύσει το ηθικό ζήτημα της κρεο- και ζωοφαγίας ευρύτερα, θα πρέπει να επινοήσει κάποιο πιο έξυπνο κριτήριο από αυτό της εξυπνάδας των ζώων.
