Περιβάλλεται από ένα θαυμαστό βαθύ μπλε -εξου και το Απέραντο Γαλάζιο, η ταινία που την έκανε διάσημη σε όλο τον κόσμο-, αλλά θαυμαστά είναι και τα γαστρονομικά δρώμενα που συμβαίνουν παντού στην ενδοχώρα της Αμοργού. Έτοιμοι για μια γευστική περιήγηση;
Περίπου 120 τόνοι αμοργιανού ελαιολάδου παράγονται συνολικά στο νησί με ανοιχτό κιτρινοπράσινο χρώμα, χαμηλά οξέα και πλούσια γεύση. Αναζήτησέ το και δεν θα χάσεις. Αρκετές και οι ντόπιες ποικιλίες σταφυλιών που δίνουν το αμοργιανό κρασί. Ξεχωρίζει η Μαντηλαριά, το Στρίχι, το Πατηνιώτικο και το Φωκιανό, ενώ πέρα από τα κλασσικά κρασιά των 12-14 βαθμών, σε πολλά σπίτια κάνουν ακόμα το δυνατό, υψηλόβαθμο λιαστό κόκκινο κρασί.
Άλλο ένα βασικό προϊόν της Αμοργού είναι και το μέλι, με το νησί να παράγει κυρίως θυμαρίσιο και ανθόμελο, από μέλισσες οι οποίες, σύμφωνα με μελέτες που δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί, φαίνεται να ανήκουν σε ντόπια φυλή. Γενικά, στην ποιότητα του μελιού συμβάλλει και το γεγονός ότι η χλωρίδα είναι ανόθευτη, μια και στο νησί δεν γίνονται ψεκασμοί και χρησιμοποιούνται ελάχιστα φυτοφάρμακα και λιπάσματα.
Μεγάλη η παράδοση της Αμοργού και στο παστέλι. Το γλύκισμα αυτό έχει μεγάλη ιστορία στο νησί καθώς είναι το γλυκό που μοιράζουν στους γάμους. Παλιότερα, δε, όταν η οικογένεια είχε παιδί της παντρειάς καλλιεργούσε 1-2 χρόνια πριν τα ο χαρμόσυνο γεγονός σησάμι με το οποίο θα έφτιαχναν τα παστέλια και τα ξεροτήγανα του γάμου. Σημείωσε ότι κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου, του Σωτήρος, γίνεται η επίσημη γιορτή του παστελιού στην κεντρική πλατεία της Χώρας.
Ενώ η σαντορινιά φάβα γεννιέται από το λαθούρι, η αμοργιανή προέρχεται από το κατσούνι, που αποτελεί μια ποικιλία αρακά, γι’ αυτό κι εδώ τη λένε και “κατσούνι” ή “μαγείρεμα”. Πρόκειται για το πιο δυναμικό προϊόν του νησιού με μεγάλη παραγωγή. Όπου υπάρχει πρόσβαση στο χωράφι μπαίνει τρακτέρ, αλλά στα περισσότερα κτήματα του νησιού στα ορεινά καλλιεργείται με άροτρο, μαζεύεται με δρεπάνι, αλωνεύεται με ζώα και λιχνίζεται στον άνεμο. Μια επίπονη, σκληρή και με μεγάλο ρίσκο διαδικασία, καθώς σπέρνεις αλλά μπορεί να μη θερίσεις, αφού το φυτό είναι ευαίσθητο. Όπως λένε στο νησί, πρώιμη την κάνει ο Θεός, έψιμη την κάνει ο καιρός. Και αφού θεριστεί με καλοκαιρινή δροσιά από τις 3 το πρωί μέχρι να βγει ο ήλιος, ύστερα αλωνεύεται με πολλή ζέστη και λιχνίζεται στον κατάλληλο αέρα. Ύστερα να σπάσει στον πετρόμυλο, να καθαριστεί και να μαγειρευτεί με κρεμμύδι, λάδι και λεμόνι όπως λένε τη φάβα την “παντρεμένη”. Αν και η φάβα μιας μέρας, η “ξαναπαντρεμένη” δηλαδή, είναι ακόμα πιο νόστιμη.
H Αμοργός είναι γνωστή και για την ψημένη ρακή, που θα σε κεράσουν στο Μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας, αλλά και σε πολλά νοικοκυριά για το καλωσόρισμα. Η ιστορία της ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν όταν οι γυναίκες της Αμοργού έψαχναν έναν τρόπο να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή του νησιού, χωρίς όμως να πίνουν τη δυνατή ρακή που έπιναν οι άντρες. Έτσι έφτιαξαν μια ρακή λικέρ με προσθήκη μελιού και διαφόρων αρωματικών βοτάνων και μπαχαρικών. Λέγεται “ψημένη” μάλιστα για δύο λόγους, επειδή η καραμέλα του μελιού ψήνεται σιγά σιγά και επειδή το ίδιο το ποτό “ψήνεται” με την πάροδο του χρόνου. Όσο το αφήνεις τόσο καλύτερο γίνεται!
Αμοργιανές συνταγές
* Το πιο γνωστό, παραδοσιακό πιάτο της Αμοργού, αυτό που σερβίρεται στα πανηγύρια αλλά και σε μεγάλα οικογενειακά τραπέζια, είναι το πατατάτο. Αιγοπρόβειο κρέας, σε συνδυασμό κάποιες φορές με μοσχάρι, σιγομαγειρεύεται στην κατσαρόλα με ντοματοπελτέ, φρέσκια ντομάτα, κανέλα, γαρίφαλο, μπαχάρι και πατατούλες.
* Με τα εντόσθια των αιγοπροβάτων κάνουν και το ξιδάτο, ένα είδος πατσά με μπόλικο ξίδι, που επίσης σερβίρεται στα πανηγύρια που περιλαμβάνουν ολονυκτίες.
* Προς τιμήν του Αγίου Παύλου φτιάχνουν ένα ψωμί ανήμερα της γιορτής από σταρένιο και κριθαρένιο αλεύρι το οποίο στη συνέχεια κάνουν παξιμάδια γνωστά ως “παύλους”.
* Στο νησί δοκιμάζεις και μεγάλη ποικιλία από χορτοπιτάκια με τραγανό φύλλο και γέμιση από σέσκουλα, κρεμμυδάκια, μάραθο και δυόσμο αλλά, αν τύχει, δοκίμασε και την ντόπια χταποδόπιτα.
* Εδώ δοκιμάζεις λιαστές, ψητές μένουλες, ένα πεντανόστιμο ψαράκι, ξαδελφάκι της γόπας.
* Πολύ νόστιμα και τα ξεροτήγανα του νησιού -τα πιο ωραία φτιάχνει η κυρία Γαβαλά στη Λαγκάδα- με ζύμη χωρίς αβγό, πραγματικά αρωματικά και αέρινα, περίτεχνα διπλωμένα σαν ανθισμένα λουλούδια, ραντισμένα με αμοργιανό μέλι και πασπαλισμένα με καβουρδισμένο σουσάμι.
Που θα δοκιμάσεις αμοργιανές σπεσιαλιτέ
Ο Πάρβας
Ξεκινάμε από τη Χώρα και το ιστορικό, παραδοσιακό καφενείο Πάρβας, όπου απολαμβάνεις τον καφέ σου ανάμεσα σε ντόπιους και επισκέπτες του νησιού, μαζί και διάφορα μεζεδάκια από υπέροχα μυρωδάτα κεφτεδάκια και αληθινές τηγανητές πατάτες, αβγά τηγανητά, σάντουιτς και ολόφρεσκες σαλάτες. Χώρα, τηλ. 22850 71242.
Λιοτρίβι
Στο Λιοτρίβι, που είναι περισσότερο εστιατόριο δοκίμασε πουγκιά φύλλου με αρνάκι και λαχανικά, κατσικάκι στη λαδόκολλα με ντομάτα και τον “καλόγερο” από μοσχάρι, μελιτζάνα, ντομάτα και τυριά. Χώρα, τηλ. 22850 71700.
Γιασεμί
Μια όαση δροσιάς μετά την περιπλάνηση στα στενά της Χώρας είναι το Γιασεμί. All day cafe-bar στο οποίο δοκιμάζεις πρωινό με ομελέτα, ξινομυζήθρα, σπιτικές μαρμελάδες, παξιμάδι, ελιές, χουρμάδες, ταχίνι και μέλι, στη συνέχεια σάντουιτς, τοστ ή σαλάτα, γιαούρτι με φρούτα και μούσλι ή κάποιο υγιεινό smoothie. Χώρα, τηλ. 22850 74017.
Το Μουράγιο
Φρέσκα ψάρια και θαλασσινά εδώ και 35 χρόνια, από τον κύριο Δημήτρη, τη σύζυγό του Ευαγγελία και τις κόρες τους απολαμβάνεις στο Μουράγιο στα Κατάπολα. Ολόφρεσκα ψάρια από δικούς τους ψαράδες, κακαβιά με συμπυκνωμένη γεύση, μακαρονάδα με αστακό ή κωλοχτύπα, ψητές σουπιές, τηγανητό γαριδάκι Αμοργού και πολλά λαδερά και μαγειρευτά τους καλοκαιρινούς μήνες! Κατάπολα, τηλ. 22850 71011.
Μαρουσώ
Στην Κάτω Μεριά αξίζει μια στάση στη Μαρουσώ στην Αρκεσίνη. Μια παραδοσιακή ταβέρνα την οποία δουλεύει η μαμά Μαρουσώ με την οικογένεια και στην οποία σερβίρουν συνταγές της θάλασσας και του βουνού. Πατατάτο με γίδα, κατσικάκι γεμιστό με ρύζι και συκωταριά, το διάσημο λεμονάτο κατσικάκι, αλλά και καλαμάρι γεμιστό με ξινομυζήθρα, φαβο-ντοματο-κολοκυθοκεφτέδες και πολλά άλλα. Αρκεσίνη, τηλ. 22850 72331.
Γεωργαλίνης
Δυνατό όνομα στο καλό φαγητό του νησιού και ο Γεωργαλίνης, στον Βρούτση. Εξαιρετικός ψήστης (χοιρινή μπριζόλα λουκούμι και ονειρεμένα ζουμερά παϊδάκια), δουλεύει τέλεια με τα ντόπια κρέατα (αρνάκι φούρνου και κατσικάκι λεμονάτο), ενώ φημολογείται πως κάνει ένα από τα καλύτερα πατατάτα του νησιού. Δικό του κρασί Σαββατιανό και Ροδίτης, ζυμωτό κριθαρένιο ψωμί στον ξυλόφουρνο και δικά του τυριά. Βρούτση, τηλ. 22850 74290.
Το Λιμάνι της κυρα-Κατίνας
Δίπλα στο λιμάνι της Αιγιάλης βρίσκεται και το Λιμάνι της κυρα-Κατίνας με ελληνική κουζίνα και πολλές ντόπιες συνταγές. Εξαιρετικό πατατάτο, καλόγερος, φάβα με καραμελωμένο κρεμμύδι και κάππαρη, αφράτοι φαβοκεφτέδες, μαυρομάτικα φασόλια με σπανάκι, ρεβίθια φούρνου, καλαμάρι με πέστο, μπαρμπούνια ή γόπες σαβόρο, πελώρια πεντανόστιμη αστακομακαρονάδα και η παραδοσιακή χταποδόπιτα με ελιές και ξερό κόλιανδρο. Και το μεγάλο μυστικό είναι ότι αυτή η σούπερ τίμια παραδοσιακή ταβέρνα κάθε Παρασκευή σερβίρει 3-4 πιάτα αυθεντικής ταϊλανδικής κουζίνας! Αιγιάλη, τηλ. 22850 73269.
Ασκάς
Τίμια επιλογή και ο Ασκάς στην Αιγιάλη, σερβίρει παραδοσιακά πιάτα με δικά του κρέατα και λαχανικά, ενώ είναι διάσημος για τις μουσικές βραδιές που οργανώνει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Όρμος Αιγιάλης, τηλ. 22850 73133.
Θαλασσινό Όνειρο
Στα Θολάρια και με θέα θάλασσα βρίσκεται το Θαλασσινό όνειρο, μια οικογενειακή ταβέρνα με σπιτικά μαγειρεμένα φαγητά και χαρούμενους, εγκάρδιους ιδιοκτήτες. Θολάρια, τηλ. 22850 73345.
Πανόραμα
Λίγο πιο δίπλα η χασαποταβέρνα Πανόραμα είναι το ιδανικό μέρος για όσους αγαπούν το καλό κρέας και τα κάρβουνα με πολλές, εξίσου ποιοτικές, επιλογές μαγειρευτών. Θολάρια, τηλ. 22850 73349.
Ταβέρνα του Νίκου
Η Λαγκάδα είναι ένα όμορφο χωριό απλωμένο σε λοφοπλαγιές με τα πάνω του και τα κάτω του, όμορφη θέα, γραφικά στενάκια και πολλά μυστικά γεύσης. Εκεί βρίσκεται η ταβέρνα του Νίκου που λειτουργεί από το 1950. Αφεντικό ο Νίκος Βασσάλος, που φροντίζει να γεμίζει το μενού με φρέσκα προϊόντα που καλλιεργεί στην οικογενειακή φάρμα. Ελληνική παραδοσιακή κουζίνα, ωραία μαγειρευτά και όμορφη θέα. Λαγκάδα, τηλ. 22850 73600.
Βαρύς
Λίγο πιο δίπλα ο περίφημος Βαρύς, δουλεύει αποκλειστικά με ντόπιες πρώτες ύλες στο μικρό ταβερνάκι με τη ζεστή ατμόσφαιρα. Πιάσε θέση στην ταράτσα και δοκίμασε μερικά από τα πιο νόστιμα κρέατα του νησιού, όλα δικής του παραγωγής. Αρνάκι και κατσικάκι κοκκινιστό και λεμονάτο, υπέροχες ζουμερές μπριζόλες και παϊδάκια, καλό κρασί και σχεδόν βουνίσιο αεράκι να σας συντροφεύει. Πίτες με σπιτικό φύλλο, σαλάτες με ολόφρεσκα λαχανικά από το μποστάνι, μακαρονάδα με μυζήθρα και φασκόμηλο, μοσχαράκι με λιαστές ντομάτες και σπιτικό γλυκό του κουταλιού για τον αποχαιρετισμό. Λαγκάδα, Καμινάκι, τηλ. 6988 559447.
Τρατάρισμα
Ένα καφέ, ζαχαροπλαστείο που περιβάλλεται από έναν υπέροχο κήπο με χρωματιστά λουλούδια και μυρωδικά και ζει σε μια μεγάλη αγκαλιά από ευκάλυπτους, ρίχνοντας ταυτόχρονα κλεφτές ματιές ανάμεσά τους σε μια απεριόριστη θέα στο απέραντο γαλάζιο του νησιού. Στο εργαστήρι τα πάντα περνάνε από τα μαγικά χέρια του Αντώνη Γαβαλά: σοκολατένια ταρτάκια με γέμιση λεμονιού και μαρέγκα, αέρινη μους γιαουρτιού με σιρόπι μελιού και καραμελωμένα καρύδια, ανεπανάληπτη σοκολατόπιτα -το best seller του μαγαζιού-, τάρτα με τραγανό μπισκότο βουτύρου, κρέμα και ολόφρεσκα φρούτα, σουφλέ που κόβεις κουταλιά και ξεχύνεται ορμητική σοκολατένια λάβα από τον πυρήνα του και μια από τις πιο νόστιμες μηλόπιτες που έχεις δοκιμάσει ποτέ. Και τούρτες, και πάστες, και σιροπιαστά, και βουτήματα και πλέον πλούσιο, ελληνικό παραδοσιακό πρωινό για να απολαύσεις πριν ξεχυθείς στις παραλίες της Αμοργού. Λαγκάδα, τηλ. 22850 73192.
Και για ποτάκι;
Αν πάλι είσαι νυχτερινός τύπος, αγαπημένο μαγαζί στη Χώρα είναι το Τζιτζίκι. Ένα πανέμορφο wine & cocktail bar, στο οποίο μπορείς να βρεις από οινογνωσίες και ελληνικά κρασιά μικρών παραγωγών με συνοδεία πλατό τυριών από Αμοργό και λοιπές Κυκλάδες μέχρι και κοκτέιλ βασισμένα σε ελληνικά ποτά όπως το λικέρ μαστίχα, το κίτρο Νάξου και το παλαιωμένο τσίπουρο. Ανοιχτά από το απόγευμα και μετά. Χώρα, τηλ. 22850 72080.
Γεύση Αμοργού για το σπίτι
Κατώγι
Για να πάρεις μαζί σου μια γεύση του νησιού πρέπει να επισκεφτείς το Κατώγι και να προμηθευτείς ντόπιες μαρμελάδες (μοναδική η μαρμελάδα μούσμουλο που βγαίνει μόνο μία φορά το χρόνο σε πολύ περιορισμένη ποσότητα), γλυκά του κουταλιού, ντόπιο ελαιόλαδο, φάβα, πελτέ, ντοματοχυμό, βότανα και μυρωδικά και κατά παραγγελία φρέσκα τυριά. Πλατύστενο Χώρας, τηλ. 22850 71290
Φούρνος Γιαννακός
Αν πάλι θέλεις φρέσκο ψωμί, παξιμάδια, παύλους και λοιπά αρτοσκευάσματα πέρασε από τον Φούρνο Γιαννακός και θα βρεις τα πάντα. Χώρα, τηλ. 22850 74239.
* Το κείμενο γράφτηκε μετά από μια πολύωρη συζήτηση με τον κύριο Γιώργο Βασσάλο, μελισσοκόμο, αγρότη και μέγα γνώστη της γαστρονομίας του νησιού (Γιώργος Βασσάλος: Σηληνάρι, Αιγιάλη, τηλ. 22850 73250).
