Το όνομα της περιοχής μπορεί και να αναφέρεται στους Ψυρήδες, Ψαριανούς κατοίκους μιας από τις πιο παλιές γειτονιές του ιστορικού κέντρου, που ξεκίνησε αρχόντισσα -με ευκλεείς κατοίκους όπως ο ηγεμόνας της Ουγγροβλαχίας Ιωάννης Καρατζάς- και ποιητική αφού εδώ έμειναν ο Λόρδος Βύρωνας και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, για να καταλήξει αλήτισσα και περιθωριακή, άντρο των κουτσαβάκηδων στα τέλη του 19ου αιώνα.
Γειτονιά εμπορική και κέντρο της εποχής που άνθισε η βιοτεχνία για να πλουτίσει μια νέα ανερχόμενη τάξη στη δεκαετία του ’70, του Ψυρρή γνώρισε τη μελαγχολία της κατάρρευσης όταν ο βιοτέχνης λύγισε κάτω από τις ανταγωνιστικές τιμές των κολοσσών του εξωτερικού. Η χαρά της νύχτας στη δεκαετία του ’90 ήρθε να δώσει μια νέα πνοή στα σκελετωμένα, έρημα κτίρια: μπαρ, μεζεδοπωλεία, ταβέρνες, θέατρα και μια νέα εναλλακτική κουλτούρα μόδας ήρθαν να δώσουν μια δεύτερη ευκαιρία στη γειτονιά που ταυτίστηκε με τη διασκέδαση. Σαν θλιβερή ιστορία μιας διάψευσης, η ελληνική αρπαχτή παρέα με την προχειρότητα πέθαναν για μια ακόμη φορά τη γειτονιά, που εγκαταλείφθηκε στα χέρια της εγκληματικότητας. Για να ξαναγεννηθεί σιγά σιγά από τις στάχτες της σε μια τρίτη περίοδο, πιο ασφαλή, που έχει διδαχθεί από τα λάθη των προηγούμενων. Όσοι από τους παλιούς και καλούς άντεξαν ξαναβλέπουν με ενθουσιασμό μια νέα γενιά να κατεβαίνει στα γραφικά σοκάκια, εγκαθιστώντας μέσα σε μια νύχτα οίκους ραπτικής, μπαράκια, παλαιοπωλεία, στούντιο φωτογραφίας, φαγάδικα με άποψη και μια νέα αισθητική, που σιχαίνεται το φθηνό φολκλόρ και θυμίζει τις γραφικότερες στιγμές του Βερολίνου ή του παρισινού Μαρέ. Εμείς έχουμε επιστρέψει. Και σας περιμένουμε στο ολόφρεσκο γλέντι.
Ατλαντικός
Κρυμμένος μέσα στο πιο πολύχρωμο-γκράφιτι στενάκι της γειτονιάς, με τα κίτρινα πολυθρονάκια του ανάμεσα στις γλάστρες και με θέα σε ένα από τα ομορφότερα νεοκλασικά του κέντρου, ο Ατλαντικός δεν είναι μεγάλος σαν τον ωκεανό. Όλα ξετυλίγονται γύρω από το μπαρ-ψησταριά, γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι που αγαπά την ομαδικότητα, και στο πατάρι που αρμενίζει σαν καράβι, κάτω από τις σημαίες όλου του κόσμου, σαν κουπαστή με θέα στεριά. Πρόσφατη άφιξη, και το αγάπησα στην αρχή για το fish & chips ολοζώντανο σάντουιτς, που ψήνεται τη στιγμή της παραγγελίας, λαβράκι ή μπακαλιάρος με αληθινές πατάτες μέσα σε μαλακό ψωμάκι με μια διακριτική σος μαγιονέζας. Αν προτιμήσεις μια γαλήνια χαλάρωση στην παρένθεση της ψυρριώτικης οχλαγωγίας, θα πιεις ωραιότατη ρακή και μάλλον θα παραγγείλεις τα λιγοστά άπαντα ενός λιλιπούτειου μενού που γράφεται με το χέρι σε τεφτεράκι, ανάλογα με την αγορά της ημέρας: ολοζώντανα, ζεστά χόρτα, φάβα, πολίτικη σαλάτα, ψητά λαχανικά, ψητή σαρδέλα, μαρίδα ή σκουμπρί στα κάρβουνα, γόνος και γαριδάκι στην πιο ταπεινή, λιτή και απέριττη ψαροφαγία της γειτονιάς.
Αυλητών 7, τηλ. 213 0330850.
Νικήτας
Στην πιο καυτή περαντζάδα της γειτονιάς, δεν θα στριμωχτείς πια στα πλήθη και τις λουλουδούδες, δεν θα ακούσεις τα ρεμπέτικα να μπερδεύονται με τις μουσικές των πλανόδιων, δεν θα μυρίσεις το γλυκάνισο από τις ουζοποσίες να συναντά την τσίκνα της ψησταριάς και θα βρεις τραπέζι στον Νικήτα, κάτι που παλιότερα δεν θα μπορούσα να σου εγγυηθώ. Μέσα στη νηνεμία της κατάρρευσης, τα γραφικά τραπεζάκια πλάι στην εκκλησία κρατούν πάντα τη γοητεία τους, οι παλιοί της γειτονιάς έρχονται σταθερά εδώ για το ζουμερό, ονομαστό μπιφτέκι του Νικήτα, με τις αληθινές πατάτες. Και για το κοντοσούβλι, που δεν είναι ακριβώς το ρουστίκ που φαντάζεσαι, αλλά ένα σιγομαγειρεμένο χοιρινό στη λαδόκολλα που λιώνει ζουμερό στο στόμα με την ντοματούλα και τις πιπεριές του, πασπαλισμένο με κόκκινο πιπέρι. Παρέα θα παραγγείλεις οπωσδήποτε και τη σπανακοτηγανιά, ένα πιάτο-μεζές και συχώριο, με τη φέτα του, που ζητάει πολλές βούτες από φρέσκο ψωμάκι αλλά και την πλούσια τυρόπιτα ταψιού που δεν τσιγκουνεύεται το τυράκι και έρχεται τραγανή και καυτή από το φούρνο. Αν πετύχεις και τα γεμιστά κολοκυθάκια αβγολέμονο, να τα τιμήσεις, θα σου θυμίσουν τη μαμά σου.
Αγ. Αναργύρων 19, πλατεία, τηλ. 210 3252591.
Αυλή
Ένα αληθινό μουσείο της πόλης, κρυμμένο πίσω από μια στενή είσοδο που αν τη διαβείς, θα περάσεις σαν την Αλίκη στη Χώρα των θαυμάτων, σε κάποια ελληνική ταινία της δεκαετίας του ’60, σε κείνα τα σπίτια-μακρυνάρια, με το χαγιάτι και τα καμαράκια που φιλοξενούσαν πλήθος τις οικογένειες της φτωχολογιάς. Στο στενάρι που φιλοξενούσε το πηγάδι με τη λάτρα των εργατικών ανθρώπων, η Αυλή λειτούργησε σαν καφενείο στην Κατοχή μέχρι να γίνει σπιτικό του χαμογελαστού Τάκη του Αεκτζή, όπως θα στο προδώσουν τα απανταχού έπαθλα, που το κρατά από το 1985. Το μικρό ρετούς δεν έχει καταφέρει να σκοτώσει την αυθεντική αύρα, με τα καρό πλαστικά τραπεζομάντιλα και τα χιλιάδες διακοσμητικά, κι ας μπήκε στο μενού φρέντο και καπουτσίνο πλάι στον ελληνικό. Μόνος σου θα πάρεις την μπίρα από το ψυγείο της αυλής, η παλιά γκαζιέρα θα σου μαγειρέψει τα μεζεδάκια στη στιγμή, στη λογική του ό,τι βρεθεί πρόχειρο: ωραιότατο συκώτι, χοιρινή τηγανιά, ντοματούλα τριαντάφυλλο. Κι αν βρεθείς στη γειτονιά αργά μη διστάσεις: στις 3 το πρωί μαζεύει περισσότερο κόσμο από όλα τα μπαρ του κέντρου κι ίσως όλη αυτή η ανεξιχνίαστη γοητεία να το έκανε εξώφυλλο στο τεύχος που αφιέρωσε στην Αθήνα το βρετανικό Boat.
Αγ. Δημητρίου 12, τηλ. 210 3217642.
Αναψυκτήριο
Μια εντελώς κιτς ταμπέλα «Αναψυκτήριο», από κάτω ζωγραφισμένοι φραπέδες, τοστ, χυμοί και μπέργκερ, πιο κάτω μια άλλη «καπνοπωλείο», στριμώχνεσαι στα λιγοστά τετραγωνικά ενός μαγαζιού που τα έχει όλα, περιοδικά, τσιγάρα, ψιλικά και παγωτά και μια χνουδάτη μαϊμού κολλημένη στο τζάμι. Στο βάθος μια πλαστική κουρτίνα από το εξοχικό της μαμάς σου και πίσω της, ω, ναι! το λιγοστά τραπεζάκια με τα καρό τραπεζομάντιλα του μαγεριού του Γιώργου και της Ρίτσας Αναστασίου, που είναι αδέλφια και εκ γενετής Ψυρριώτες. Μια τηλεόραση με θέα στο μαγαζί, ένας πίνακας με κυνηγετικό θέμα από τα παλιά, σπιτικό φαγητό, σήμερα έχουμε κοκκινιστό, αύριο κοτόπουλο στο φούρνο με πατάτες, το κλασικό τους «καυτερό» αβγά με καυτερές πιπεριές, ντομάτα και φέτα, ομελέτα όπως σου αρέσει, σάντουιτς να τα πάρεις μαζί σου, την Τετάρτη όσπρια και λαδερά, την Παρασκευή μικρό ψαράκι ή καλαμαράκια, μακαρόνια με κιμά, δυο τρία πράγματα στην πιο οικογενειακή, σπιτική, κρυφή καντίνα του κέντρου. Αυτή που ταΐζει σταθερά και για χρόνια πελάτες μόνους, που έρχονται από κάθε γωνιά της Αθήνας να νιώσουν μια νοικοκυρά να τους μαγειρεύει.
Σαρρή 22, τηλ. 210 3217635.
Νόννα
Στη νέα σχολή που καθιέρωσαν ο Κυματοθραύστης, το Ριφιφί και το Φασόλι στα Εξάρχεια, η γεύση μαγειρεύεται σπιτίσια, ακόμη και με την πιο άτεχνη, την πιο ακατέργαστη σημασία της λέξης. Νέα παιδιά που δεν διάλεξαν τη μαγειρική για τις σπουδές τους αλλά της δόθηκαν από αγάπη, μαγειρεύουν εμπειρικά τις ανησυχίες μιας κουζίνας που αγαπά το αγνό, το βιολογικό, το αλάδωτο διαιτητικό, το ελαφρύ με λίγες θερμίδες, το μακροβιοτικό, το όσπριο και το λαχανικό. Σαν καντίνα της κάθε μέρας, το μικρό μενού ψωνίζει καθημερινά μετρημένες μερίδες από την αγορά της ημέρας, όταν δεν θυμάται μια συνταγή παίρνει τηλέφωνο τη μαμά για βοήθεια, σερβίρει σε πιάτα παράταιρα, ξεχασμένα στους μπουφέδες μιας άλλης εποχής, αδιαφορεί για το ντιζάιν και φτιάχνει μια άλλη post-μνημονιακή αισθητική.
Η ζουμερή Ιλιάνκα με το λαμπερό κατακόκκινο κραγιόν και ο Λεωνίδας μεταφέρουν την τάση στο νέο Ψυρρή, σε ένα χώρο όπου κάθε τραπέζι διηγείται και μια διαφορετική ιστορία ελληνικής διακοσμητικής: περάστε στον καναπέ του σαλονιού μας ή στο φερ-φορζέ της βεράντας, εκτός κι αν προτιμάτε τον παλιό καφενέ ή το μοναστηριακό τραπέζι του εξοχικού μας. Όλα με τα σεμεδάκια, τα ψεύτικα λουλούδια, τα φο-πορσελάνινα σκυλογατάκια. Ζεστή σαν παρηγοριά βελουτέ με όλα τα αρώματα των λαχανικών του χειμώνα, ένα γουρουνάκι με φασκόμηλο που λιώνει μελωμένο στο φούρνο, με τις πατάτες να γίνονται λουκούμι από το λιπάκι του, λαχανόρυζο σαν της μαμάς, κοκκινιστά ζουμερά κεφτεδάκια με την πιο ντοματένια σάλτσα, ρεβίθια με λαχανικά κι ένα απόλυτα ισορροπημένο άρωμα από κάρι, τρυφερό κοκκινιστό μοσχαράκι με κρασί και τόση δα κανέλα, κοτόπουλο με δυνατή γεύση από πιπεριά και λιαστή ντομάτα, τσίλι κον κάρνε και μους σοκολάτα με τσίλι πριν την καληνύχτα.
Κακουργιοδικείου 6, τηλ. 213 0320321.
Το κουδουνάκι
Οι ολόφτυστες δίδυμες αδελφές Σία και Γωγώ Ξινού είναι κομμάτι ζωντανό της ιστορίας της γειτονιάς, εδώ μεγάλωσαν, εδώ έζησαν την ακμή και την παρακμή επιμένοντας να μαγειρεύουν σπιτικό, πεντανόστιμο φαγητό στα λιγοστά τετραγωνικά τους, που θυμίζουν σπιτική τραπεζαρία. Ακόμη κι όταν η αρπαχτή της γειτονιάς μαγείρευε παντού την ανοστιά της προχειρότητας, αυτές επέμεναν. Να ψωνίζουν μόνες τους κάθε πρωί το φρεσκότερο από την αγορά, να σου το μαγειρεύουν ολόφρεσκο, σαν μαμάδες που χάνονται στην κουζίνα ολοταχώς μόλις ξεκλειδώσει την πόρτα το πεινασμένο βλαστάρι τους. Μαμάδες προοδευτικές και με ανησυχίες, θα σου σερβίρουν τον πιο έκρηξη φρέσκων μυρωδικών λαχανοντολμά, χωρίς καθόλου λάδι, να φας όλη την κατσαρόλα και να θες κι άλλο, διπλής όψης ζεστή φάβα, η μισή πράσινη από αρακά η άλλη μισή κανονική με κύμινο και με όλο το άρωμα του δικού τους ελαιόλαδου, μια σαλάτα με τα άπαντα της μακροζωίας, λάχανο, καρότο, μαρούλι, ντοματούλα, μαυρομάτικα, λιναρόσπορο, μαυροκούκι και σουσάμι, φέτα βουτυράτη που λιώνει καυτερή με μπούκοβο στο αλουμινόχαρτο. Μέχρι να φτάσεις στο κυρίως θα έχουν παρεμβληθεί πολλές ιστορίες της γειτονιάς, μνήμες από τα παλιά και φρέσκα νέα, με τα κορίτσια να εναλλάσσονται στην κουζίνα: για να σου φέρουν κανελάτα κρεμμύδια γεμιστά με κιμά, το θεϊκό τους συκώτι, σπιτίσια κεφτεδάκια και τον πιο υπέροχο, τραγανό μπακαλιάρο με δυνατή σκορδαλιά.
Ήβης 15, τηλ. 210 3236909.
