Δεν θα το περίμενε κανείς ότι τούτο το μικρό νησάκι, το αρκετά αξιοποιημένο τουριστικά, θα έκρυβε ένα τέτοιο γευστικό θησαυρό, που προέρχεται από τα γιδοπρόβατα, που βόσκουν ελεύθερα πάνω στο νησί.
Πρωτοταξίδεψα στην Ίο πριν πολλά χρόνια με μοναδικό σκοπό να εξερευνήσω τα τυριά που παράγονται στις μικρές στάνες και τα αυτοσχέδια τυροκομεία, τα οποία λόγω του νόμου τότε δεν μπορούσαν να πουληθούν πουθενά παρά μόνο ν’ αξιοποιηθούν στις ταβέρνες και στα μπακάλικα του νησιού. Ανέβηκα σε στάνες, γνώρισα ελληνίδες και γερμανίδες… κατσίκες με ονοματεπώνυμο, τυροκόμησα μαζί με απλούς ανθρώπους και δοκίμασα εξαιρετικά τυριά οικιακής τυροκόμησης, με κορυφαίο το σκοτύρι, δηλαδή τυρί που ωριμάζει στον ασκό. Πικάντικο, κρεμώδες, ξινούτσικο, πασπαλισμένο με θρούμπι, εξαιρετικός μεζές για να συνοδεύσει κανείς τη σούμα, το τσίπουρο ή το ούζο του.
Συνοδός μου σε όλο αυτό το ταξίδι ήταν ο Γιώργος Χατζηγιαννάκης, ιδρυτής του κινήματος Slow Food στην Ελλάδα. Ο σύνδεσμός μας στην Ίο ήταν ο τότε δήμαρχος Γιώργος Πουσσαίος. Ο Χατζηγιαννάκης το είχε σκεφτεί καλά: «Τέτοια τυριά από αγνό γάλα ντόπιων κατσικιών δεν βρίσκονται εύκολα στις μέρες μας… Θα οργανωθώ και θα κάνω τα νιώτικα τυριά οχυρό γεύσης του Slow Food…» μου είχε πει. Μέσα από χιλιάδες αμφισβητήσεις, αντιξοότητες και πολλά σαμποτάζ τελικά το έκανε. Ο Πουσσαίος, όμως, τότε τον στήριξε και τον υποστήριξε.
Μέσα στα χρόνια που πέρασαν η Ίος απόκτησε ένα μικρό –πλην τέλειο– τυροκομείο, που κατασκευάστηκε από το δήμο Ιητών και ξεκίνησε να δουλεύει το 2007. Έτσι, λοιπόν, σήμερα μπορεί πια να παράγει και να πουλά σε όλη την Ελλάδα τα λίγα –πλην εκλεκτά– τυριά της: το νιώτικο κεφαλοτύρι –το πλέον ξεχωριστό από όλα τα νιώτικα τυριά– που φτιάχνεται από αιγοπρόβειο και αγελαδινό γάλα. Προέρχεται από χιλιόχρονη συνταγή, παραγόταν από καιρό σε καιρό στο νησί και με το πέρασμα των χρόνων εξελίχθηκε και σταθεροποιήθηκε από τους ντόπιους λαϊκούς τυροκόμους.
Η γραβιέρα της Ίου παρασκευάζεται από αγελαδινό γάλα, έχει ήπια αρώματα, πλούσια γεύση και βουτυράτη υφή. Το ξινοτύρι, όμως, σκίζει! Βαριά, ξινή γεύση, η υφή του θυμίζει αλοιφή, ταιριάζει πολύ με την ντόπια ντοματοσαλάτα, γαρνιρισμένη με κάπαρη και κριθαρένιο παξιμάδι. Παράγεται από αιγοπρόβειο και αγελαδινό γάλα, από ζώα που εκτρέφονται αποκλειστικά στο νησί.
Το σκοτύρι έχει και αυτό υφή αλοιφής, με πικάντικη και πιπεράτη γεύση, ελαφρώς υπόξινο και αρτυμένο με θρούμπι που φυτρώνει στο νησί. Η μυζήθρα, γεμάτη γεύση και άρωμα, ένα ακόμη εξαιρετικό τυρί που κλείνει τη λίστα των προϊόντων του μικρού τυροκομείου.
