Χωρίς να το καταλάβουμε, το φοινικέλαιο, έχει κατακτήσει τα τελευταία χρόνια τη θέση του στο καθημερινό μας τραπέζι. Αν και η αντικατάσταση των επικίνδυνων trans λιπαρών με «φυτικά» έλαια έμοιαζε με θετική εξέλιξη, πρόσφατη έρευνα του ΕΦΕΤ σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αποκάλυψε ότι η πραγματικότητα ίσως να είναι λιγότερο αισιόδοξη.
Παλμιτικό οξύ: Κρυμμένο σε αγαπημένες πίτες
Η μελέτη φέρνει στο φως την αυξανόμενη χρήση φοινικέλαιου σε αλμυρά αρτοσκευάσματα, όπως τυρόπιτες, σπανακόπιτες και λουκανικόπιτες που προμηθευόμαστε καθημερινά από τον φούρνο της γειτονιάς μας. Ανάμεσα στο 2015 και το 2021, τα δείγματα ανέδειξαν αξιοσημείωτη αύξηση του παλμιτικού οξέος, του βασικού κορεσμένου λιπαρού οξέος του φοινικέλαιου. Ενδεικτικά, η περιεκτικότητα σε παλμιτικό οξύ ανέβηκε κατά 66,7% στις λαχανόπιτες, 27,5% στις κουρού τυρόπιτες και 20,2% στις σφολιατοειδείς τυρόπιτες. Στον αντίποδα, στις πίτες με φύλλο κρούστας, όπου κυριαρχεί το ελαιόλαδο, καταγράφηκε μείωση της τάξης του 19,4%.
Πόσο απειλητικό είναι το παλμιτικό οξύ;
Σύμφωνα με δημοσίευση στο European Journal of Nutrition (2025), το παλμιτικό οξύ δεν αποτελεί απλά ένα ακόμη κορεσμένο λίπος. Η επιστημονική κοινότητα το έχει συνδέσει με σοβαρές ασθένειες όπως καρδιοπάθειες, καρκίνο του προστάτη, Αλτσχάιμερ και μεταστάσεις σε μελανώματα. Το ανησυχητικό είναι ότι μέχρι σήμερα δεν έχει οριστεί κάποιο ασφαλές όριο ημερήσιας πρόσληψης.
Η αυξημένη κατανάλωσή του εντοπίζεται κυρίως σε προϊόντα χαμηλού κόστους, γεγονός που επιβεβαιώνει την προτίμηση της βιομηχανίας τροφίμων στο φοινικέλαιο, λόγω της χαμηλής τιμής και της ευκολίας στη χρήση του.
Οι πίτες που «βαραίνουν» την υγεία μας
Οι κατηγορίες πίτας που συμβάλλουν περισσότερο στην πρόσληψη παλμιτικού οξέος είναι:
• Οι σφολιατοειδείς τυρόπιτες
• Οι λουκανικόπιτες και άλλες κρεατόπιτες
• Οι τυρόπιτες κουρού
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δείξουν όσοι έχουν ιστορικό καρδιοαγγειακών παθήσεων, υπέρτασης ή διαταραχών λιπιδίων καθώς, σύμφωνα με τη μελέτη, οι συγκεκριμένες ομάδες τείνουν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες παλμιτικών λιπαρών οξέων, κυρίως μέσω της κατανάλωσης σφολιατοειδών προϊόντων.
Το δίλημμα της βιομηχανίας: Οικονομία ή υγεία;
Η απόσυρση των trans λιπαρών, επιβλήθηκε από την κοινοτική οδηγία 2019/649 και ήταν ένα αναγκαίο βήμα για την προστασία της δημόσια υγείας. Όμως, η αντικατάστασή τους με φοινικέλαιο, δεν έδωσε τη λύση που όλοι περίμεναν. Το φοινικέλαιο προσφέρει χαμηλό κόστος, σταθερότητα στο ψήσιμο και μακρά διάρκεια ζωής, αλλά έχει σημαντικό τίμημα για την υγεία μας.
Το ελαιόλαδο: Ένας θησαυρός στη σκιά
Η ελληνική διατροφική παράδοση έχει ήδη την απάντηση. Το ελαιόλαδο, πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και αντιοξειδωτικά, αποτελεί την πιο ασφαλή και γευστική επιλογή. Δεν είναι τυχαίο πως οι πίτες με φύλλο κρούστας , εκεί δηλαδή όπου κυριαρχεί το ελαιόλαδο, δεν εμφάνισαν αύξηση τη χρήση παλμιτικού οξέος. Η επιστροφή του ελαιόλαδου στις συνταγές δεν είναι απλώς μια νοσταλγική επιλογή, αλλά μια ουσιαστική επένδυση στη δημόσια υγεία.
Υπάρχει λύση;
Χρειάζεται άμεση και συντονισμένη κοινή δράση:
• Οι παραγωγοί να επανεξετάσουν τις πρώτες ύλες τους, υποστηρίζοντας και χρησιμοποιώντας ελληνικά, υγιεινά έλαια.
• Η Πολιτεία να θεσπίσει κίνητρα για πιο υγιεινές επιλογές.
• Οι καταναλωτές να μάθουν να διαβάζουν προσεκτικά τις ετικέτες, ώστε να αναγνωρίζουν το φοινικέλαιο, ακόμη και στα προϊόντα που δεν το αναγράφουν ξεκάθαρα.
Το φοινικέλαιο δεν είναι «εχθρός», αλλά η αλόγιστη χρήση του μπορεί να γίνει. Η στροφή προς ποιοτικότερες λιπαρές ύλες, με κυρίαρχο το ελαιόλαδο, δεν προστατεύει μόνο την υγεία μας, αλλά και την ελληνική διατροφική κληρονομιά μας.
Διαβάστε επίσης:
Σπόροι Chia και κινόα vs ρύζι και μακαρόνια: Ποιες είναι οι πιο θρεπτικές επιλογές
