Χωρίς αμφιβολία, το Ξινόμαυρο είναι η σημαντικότερη, με διαφορά, ερυθρή ποικιλία σταφυλιού του βορειοελλαδίτικου αμπελώνα. Συγχρόνως όμως αποτελεί ένα ακόμα σημείο «αντιπαράθεσης» μεταξύ Βορείων και Νοτίων, καθώς οι πρώτοι το θεωρούν το σπουδαιότερο σταφύλι της Ελλάδας, με τους δεύτερους να επιφυλάσσουν αυτή τη θέση για το Αγιωργίτικο. Κάτι σαν ΠΑΟΚ – Ολυμπιακός ένα πράγμα. Δεν λείπει μάλιστα και η οργανωμένη -με έναν τρόπο- ομάδα «φανατικών» οπαδών, οι Xinomavristas.
Πέρα όμως από τους όποιους αστεϊσμούς, είναι αλήθεια ότι το Ξινόμαυρο μπορεί να δώσει έξοχα κρασιά, με χαρακτήρα και αξιοσημείωτη -για ελληνικό σταφύλι- αντοχή στον χρόνο. Όχι εύκολα, αλλά μπορεί. Ποικιλία παλιά, «άγνωστης προέλευσης, πολυκλωνικής σύνθεσης, με έντονη παραλλακτικότητα», όπως την περιγράφει ο καθηγητής Μανόλης Σταυρακάκης, είναι επίσης γνωστή ως Ποπόλκα, Ξινόγκαλτσο, Μαύρο Νιαουστινό (από το Νιάουστα, παλιά ονομασία της Νάουσας, παραφθορά του Νέα Αυγούστα), αλλά και Μαύρο Ναούσης. Ονόματα που αποτυπώνουν διαφορετικές περιόδους και πολιτισμούς, στην ιστορία της Μακεδονίας. Από τους πολλούς κλώνους της, πέντε (Όσσας, Ραψάνης, Βελβεντού και δύο της Νάουσας) θεωρούνται σημαντικοί.
Η καλλιέργεια του Ξινόμαυρου απλώνεται κυρίως στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, ενώ μικρότερες εκτάσεις εντοπίζονται στη Θεσσαλία και την Ήπειρο. Επισήμως, ο νοτιότερος αμπελώνας βρίσκεται στη Φθιώτιδα, στην ΠΓΕ Οπούντια Λοκρίδα. Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ καταλαμβάνει περίπου 21.800 στρέμματα, με ανεπαίσθητα αυξητική τάση. Δύο Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης, η Νάουσα ΠΟΠ για κόκκινα, ξηρά, ημίξηρα και ημίγλυκα κρασιά και η Αμύνταιο ΠΟΠ για κόκκινα και ροζέ ξηρά, αλλά και για αφρώδη ροζέ, ξηρά ή ημίξηρα, στηρίζονται αποκλειστικά στο Ξινόμαυρο. Σε δύο ακόμα Ονομασίες Προέλευσης ερυθρών οίνων, τη Γουμένισσα ΠΟΠ και τη Ραψάνη ΠΟΠ το Ξινόμαυρο έχει σημαντική συμμετοχή, ενώ σε τουλάχιστον 17 Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις -αν έχω μετρήσει σωστά- μπορεί να δώσει μονοποικιλιακά κρασιά.
Το Ξινόμαυρο είναι μια πολυδύναμη ποικιλία, καθώς ανάλογα με τους οινοποιητικούς χειρισμούς, μετατρέπεται εκτός από κόκκινο σε ροζέ ή ακόμα και λευκό κρασί (με τη μέθοδο blanc de noirs), ενώ αποτελεί πρώτη ύλη για την παραγωγή αφρωδών οίνων. Ειδικά, για τα μονοποικιλιακά, κόκκινα, ξηρά κρασιά, που δίνουν αφορμή γι’ αυτό το σημείωμα, οι κλώνοι, με τις διαφορές τους στα επιμέρους χαρακτηριστικά, όπως η οξύτητα ή οι χρωστικές, αλλά και η «ικανότητα» της ποικιλίας να προσαρμόζει την προσωπικότητα ανάλογα με την περιοχή καλλιέργειας, οδηγούν σε μια ευρεία ποικιλία κρασιών. Η οποία μάλιστα μεγαλώνει ακόμα περισσότερο αν υπολογίσουμε τους χειρισμούς κάθε παραγωγού κατά την οινοποίηση και την ωρίμαση.
Διακινδυνεύοντας μια γενίκευση, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε ανάμεσα στα «κλασικά» Ξινόμαυρα με τις έντονες τανίνες, την αισθητή οξύτητα και τη σχετικά αυστηρή μύτη και τα πιο φιλικά «της νέας γενιάς» με ευγενικότερες τανίνες, ηπιότερη οξύτητα και πιο εκφραστικό φρούτο. Ή ακόμα, ανάμεσα στα πιο στιβαρά της Νάουσας και τα πιο ευέλικτα του Αμυνταίου. Όσο για το αρωματικό προφίλ, δεν θα μας λείψουν τα κόκκινα φρούτα, η τομάτα σε διάφορες εκδοχές, τα λουλούδια, τα βότανα, η ελιόπαστα, ακόμα και η τρούφα.
Στο τραπέζι αγαπά την ελληνική κουζίνα, όπως κοκκινιστά κρέατα, ψητό αρνί στα κάρβουνα, αγριογούρουνο με δαμάσκηνα, μπάτζος ψητός, λουκάνικα χωριάτικα, χταπόδι κρασάτο, και ό,τι άλλο χρειάζεται οξύτητα και τανίνες.
Δείτε παρακάτω τις επιλογές μας:
Akrathos Xinomavro 2019
Χαλκιδική ΠΓΕ, Νέες Χώρες, Αμπελουργική
Από τα ορεινά της Χαλκιδικής, αυτό το Ξινόμαυρο εμφανίζει ελάχιστα ίχνη εξέλιξης στο κόκκινο χρώμα του, ενώ το πέρασμα από δρύινα βαρέλια πρόσθεσε στα αρώματα των κόκκινων φρούτων, της τομάτας, της κανέλας και της βρεγμένης γης, μια λεπτή δρύινη αύρα. Μεσαίου όγκου στο στόμα, με εξευγενισμένες τανίνες, αισθητή οξύτητα, καλό φρούτο, θέρμη και διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 19€
Ξινόμαυρο Παλαιά Κλήματα 2021
Αμύνταιο ΠΟΠ, Réserve, Κτήμα Άλφα
Κλήματα μεγάλης ηλικίας και παλαίωση 24 μηνών σε δρύινα και γαλλικά βαρέλια δημιουργούν μια κορυφαία έκφραση Ξινόμαυρου. Βαθύ πορφυροκόκκινο χρώμα, πυκνή σύνθεση αρωμάτων στη μύτη, με περάσματα τριαντάφυλλου, κόκκινων φρούτων, βανίλιας και μπαχαρικών. Στο στόμα, καλοδουλεμένες τανίνες, οξύτητα και φρούτο δημιουργούν αίσθηση ισορροπημένης δύναμης.
Τιμή: Περίπου 24€
Bucephale 2020
Πέλλα ΠΓΕ, Κτήμα Λίγας
Σπάνιο και ιδιαίτερο Ξινόμαυρο από την οικογένεια του Θωμά Λίγα. Αμπελώνες σε «περμακουλτούρα», άγριες ζύμες, ελάχιστες παρεμβάσεις και παλαίωση σε δρύινα βαρέλια διαμορφώνουν ένα κρασί με φωτεινό ρουμπινί χρώμα και ελάχιστα ίχνη εξέλιξης. Ξεδιπλώνονται αρώματα τομάτας, βύσσινου, δαμάσκηνου, βιολέτας, δέρματος και μπαχαρικών. Στο στόμα, δύναμη και φινέτσα με αισθητή οξύτητα, τανίνες, πολυπλοκότητα και διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 48€
Νάουσα ΠΟΠ 2017
Οινοποιείο Αργατία
Η μακρά σχέση και εμπειρία της Χαρούλας Σπινθηροπούλου με το Ξινόμαυρο, τόσο σε ερευνητικό όσο και πρακτικό επίπεδο, αποτυπώνεται σε αυτή τη Νάουσα που ακροβατεί ανάμεσα στη δύναμη και την κομψότητα. Χρώμα φωτεινό κόκκινο, αρώματα φρούτων, λουλουδιών, γλυκών μπαχαρικών και φύλλων τομάτας. Στο στόμα, στρογγυλεμένες τανίνες, φρούτο, ζωηρή οξύτητα και ωραίο τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 12€
Xinomavro 2019
Θεσσαλονίκη ΠΓΕ, Κτήμα Αρβανίτη
Ένα Ξινόμαυρο με απρόσμενα κομψή προσωπικότητα από το Κτήμα Αρβανιτίδη στον Ασκό Θεσσαλονίκης. Ωρίμασε για 12 μήνες σε δρύινα βαρέλια. Βαθύ κόκκινο χρώμα και εκφραστική μύτη με αναφορές σε κεράσι γλυκό, ξερό δαμάσκηνο, φύλλα τομάτας και γλυκά μπαχαρικά. Στο στόμα, ευγενικό άγγιγμα με στρογγυλεμένες τανίνες, λεπτή οξύτητα, ώριμο φρούτο και μακρύ τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 17€
Νάουσα ΠΟΠ 2020
Οινοποιία Μπουτάρη
Από τη μεγάλη συλλογή της ιστορικής οινοποιίας Μπουτάρη, που για περισσότερα από 140 χρόνια έχει συνδέσει το όνομά της με τα κρασιά της Νάουσας, διαλέγουμε τη βασική εκδοχή της Ονομασίας Προέλευσης με την πολύ ελκυστική τιμή. Ελαφρές κεραμιδί ανταύγειες σε κόκκινο φόντο, αρώματα δαμάσκηνου, τομάτας και μπαχαρικών. Ήπια παρουσία στο στόμα και καλή διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 10€
Xinomavro Reserve 2020
Αμύνταιο ΠΟΠ, Καρανίκα
Παλιά κλήματα, άγριες ζύμες, μακρά παλαίωση, απουσία φιλτραρίσματος και η φροντίδα του Laurens Hartmann έδωσαν ένα φινετσάτο κρασί. Ζωηρό ρουμπινί χρώμα και εκφραστική μύτη που θυμίζει ώριμο Barolo, με τόνους μπομπόνας, φραγκοστάφυλου, μπαχαρικών, κανέλας και τομάτας. Στο στόμα, κομψότητα και ισορροπία, λεπτοδουλεμένες τανίνες, πολυπλοκότητα, φίνα οξύτητα και μπαχαρένιο τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 21€
Inima 2019
Νάουσα ΠΟΠ, Κατώγι Αβέρωφ
Διαλέγοντας πρώτη ύλη από προνομιακούς αμπελώνες της Νάουσας, η ομάδα του Κατώγι Αβέρωφ αποκαλύπτει την «ψυχή» του Ξινόμαυρου. Πορφυροκόκκινο χρώμα και τυπικό αρωματικό προφίλ, όπου υπερτερούν τα κόκκινα φρούτα, η τομάτα και η κανέλα, σε διακριτικό φόντο κακάο και φρυγανισμένου ψωμιού. Στο στόμα, μεσαίου όγκου σώμα με λουστραρισμένες τανίνες, αισθητή οξύτητα, δύναμη, ένταση και επίμονο τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 14€
Valos 2020
Θεσσαλία ΠΓΕ, Κτήμα Κατσαρού
Ένα Ξινόμαυρο από την ορεινή Κρανιά, υπογεγραμμένο από την οικογένεια Κατσαρού. Σκούρο και αρκετά πυκνό κόκκινο χρώμα, με πολυεπίπεδο μπουκέτο αρωμάτων στη μύτη. Αισθητή η κληρονομιά του βαρελιού με νότες καφέ, φρυγανισμένου ψωμιού και δέρματος, πλαισιωμένες από αρώματα βιολέτας, κερασιού, φύλλων τομάτας, φράουλας και μέντας. Στο στόμα, σφιχτές αλλά αριστοκρατικές τανίνες, λογισμένη οξύτητα, υπόσταση, φρούτο και επίμονο τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 15€
Μερχάλι 2018
Νάουσα ΠΟΠ, Κων. Κελεσίδης
Από τους ιδιόκτητους βιολογικούς αμπελώνες και το μικρό οινοποιείο της οικογένειας Κελεσίδη στο Γιαννακοχώρι, έρχεται αυτή η Νάουσα με φωτεινό ρουμπινί χρώμα και ελαφρά ίχνη εξέλιξης. Τυπικά ποικιλιακά αρώματα τομάτας, κερασιού, ξερών λουλουδιών, κανέλας και βανίλιας στη μύτη. Στο στόμα, μεστή και θερμή γεύση, με αισθητή οξύτητα, «πολιτισμένες» τανίνες και μακριά επίγευση.
Τιμή: Περίπου 17€
Xinomavro 2019
Πλαγιές Πάικου ΠΓΕ, Οινοποιείο Κεχρή
Ένας επιλεγμένος αμπελώνας στη Γουμένισσα του Κιλκίς δίνει την πρώτη ύλη για αυτό το κρασί. Κόκκινο-ρουμπινί, αρκετά συμπαγές χρώμα και σύνθετο αρωματικό μπουκέτο, όπου ξεχωρίζουν φραμπουάζ, κεράσι, γλυκά μπαχαρικά, τομάτα, καφές και δέρμα. Θερμό στο στόμα, με γενναιόδωρες τανίνες, νεύρο, καλό φρούτο και επίμονο τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 14€
Ράμνιστα 2020
Νάουσα ΠΟΠ, Κυρ-Γιάννη
Εμβληματική ετικέτα που πρωτοκυκλοφόρησε το 1997, με την υπογραφή του αείμνηστου Γιάννη Μπουτάρη. Η σοδειά του 2020 αποτελεί μια έξοχη εκδοχή του Ξινόμαυρου. Λαμπερό κόκκινο-ρουμπινί χρώμα και σύνθετη μύτη με τόνους βύσσινου, δαμάσκηνου, βανίλιας, δέρματος και μπαχαρικών. Στο στόμα, αριστοκρατική παρουσία με μεσαίου όγκου σώμα, μαλακωμένες τανίνες, φρούτο, ζωντάνια, κλάση και διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 19€
Xinomavraw 2022
Ποικιλιακός, Οινοποιείο Οίνωψ
Ο Νίκος Καρατζάς επιλέγει σταφύλια από τις “μητροπόλεις” του Ξινόμαυρου. Αυθόρμητη ζύμωση σε αμφορείς, ελάχιστες οινολογικές παρεμβάσεις, 6μηνη ωρίμαση και απουσία φιλτραρίσματος δημιουργούν μια κομψότατη έκφραση της ποικιλίας. Ανοιχτό κόκκινο χρώμα και αρώματα άγριας φράουλας, γλυκόριζας, κερασιού και φύλλων τομάτας. Στο στόμα, ντελικάτο με νεανικές αιχμές, ευγενείς τανίνες, φρούτο και διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 16,50€
Nine Daughters 2021
Ποικιλιακός, Πιερία Ερατεινή
Οι έμπειροι οινολόγοι Παύλος Αργυρόπουλος και Ανδρέας Πάντος υπογράφουν αυτό το καθαρόαιμο Ξινόμαυρο από τις πλαγιές των Πιερίων. Βαθυκόκκινο χρώμα και σύνθετο μπουκέτο αρωμάτων. Δίπλα στα τυπικά αρώματα της ποικιλίας, διακρίνεται το αποτύπωμα της 24μηνης παλαίωσης σε νέα δρύινα βαρέλια. Στο στόμα, δαμασμένες τανίνες, νεύρο, συμπύκνωση, φρούτο, θέρμη και διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 21€
Xinomavro Old Roots 2018
Μακεδονία ΠΓΕ, Αδελφοί Τάτση
Οι πρωτοπόροι της βιοδυναμικής καλλιέργειας και των ήπιων παρεμβάσεων, Αδελφοί Τάτση, δημιουργούν ένα εντυπωσιακό Ξινόμαυρο. Ελαφρά ίχνη εξέλιξης στο πορφυροκόκκινο χρώμα και σύνθετη μύτη με πρωταγωνιστές «λιωμένα» κόκκινα φρούτα, ξερά δαμάσκηνα, γλυκό τοματάκι, σταφίδα, μπαχαρικά και λεπτό ξύλο. Στο στόμα, στιβαρές τανίνες, ζωηρή οξύτητα που εξισορροπεί τους 14° αλκοόλης, πλούσιο φρούτο και μακρύ τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 30€
Ήδυσμα Δρυός Xi 2020
Κτήμα Τέχνη Οίνου
Το Ξινόμαυρο, αν και “μετανάστης” στον αμπελώνα της Δράμας, αναδεικνύει μια ιδιαίτερη πλευρά του στο Κτήμα Τέχνη Οίνου. Με λαμπερό πορφυροκόκκινο χρώμα και ελκυστική σύνθεση αρωμάτων που περιλαμβάνει κόκκινα φρούτα, πασχαλιά, λιαστή τομάτα και πράσινο φραγκοστάφυλο σε φόντο φρυγανισμένου ψωμιού. Στο στόμα είναι γεμάτο και θερμό, με νεανικές αλλά ευγενείς τανίνες, έντονο φρούτο, νεύρο, δύναμη και μακρύ «μπαχαρένιο» τελείωμα.
Τιμή: Περίπου 28€
Γη και Ουρανός 2022
Νάουσα ΠΟΠ, Απόστολος Θυμιόπουλος
Ο Απόστολος Θυμιόπουλος θεωρείται το «ανερχόμενο αστέρι» της Νάουσας και αυτό το κρασί επιβεβαιώνει τη φήμη του. Με πορφυροκόκκινο χρώμα μέσης πυκνότητας και ελκυστική σύνθεση στη μύτη από μαύρο κεράσι, δαμάσκηνα, πελτέ τομάτας, κανέλα, φρυγανισμένο ψωμί και μπαχαρικά. Στο στόμα, άφθονο φρούτο, ήπιες τανίνες και οξύτητα, ωραία δομή, φινέτσα και μακριά επίγευση.
Τιμή: 17,50€
Naoussa 2021
Νάουσα ΠΟΠ, ΑΑΟ Vaeni Νάουσα
Ο πάντα αξιόπιστος Συνεταιρισμός Vaeni της Νάουσας προσφέρει μια ενδιαφέρουσα συλλογή διαφορετικών εκφράσεων του Ξινόμαυρου. Η βασική εκδοχή της Νάουσας χαρακτηρίζεται από ζωηρό κόκκινο χρώμα και αρώματα κανέλας, κόκκινων φρούτων και τομάτας με διακριτικό φόντο ξύλου στη μύτη. Στο στόμα είναι λεπτό, με ήπιες τανίνες, ζωντανή οξύτητα, φρούτο και ικανοποιητική διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 8,50€
Mater Natura 14 2021
Ποικιλιακός, Οινοποιείο Οικογένειας Βαϊμάκη
Ο Βασίλης Βαϊμάκης, πρωτοπόρος οινοποιός, δημιουργεί ένα Ξινόμαυρο χωρίς προσθήκες και παρεμβάσεις στη φυσική διαδικασία παραγωγής. Με 15μηνη παλαίωση, το κρασί αναδεικνύει φωτεινό κόκκινο χρώμα και αρώματα από φύλλα τομάτας, κεράσι, φραμπουάζ, γλυκά μπαχαρικά και βότανα. Στο στόμα, η ντελικάτη πλευρά της ποικιλίας αποκαλύπτεται με λεπτές, στρογγυλεμένες τανίνες, ελαφριά οξύτητα, ωραίο φρούτο και μακρά διάρκεια.
Τιμή: Περίπου 21€
Ξινόμαυρο 2021
Βελβεντό ΠΓΕ, Κτήμα Βογιατζή
Το Κτήμα Βογιατζή, με έδρα το Βελβεντό, αξιοποιεί τον τοπικό κλώνο του Ξινόμαυρου για να παράγει ένα στιβαρό κρασί. Βαθυκόκκινο χρώμα και σύνθετη αρωματική παλέτα από τομάτα, ελιά, ξερό δαμάσκηνο, δέρμα και μαύρο πιπέρι. Στο στόμα, το κρασί έχει μεσαίο σώμα με σφιχτές αλλά ποιοτικές τανίνες, οξύτητα, πλούσιο φρούτο και μακρά επίγευση, αποκαλύπτοντας βάθος και πολυπλοκότητα.
Τιμή: Περίπου 16€
