Θα σας πω μια ιστορία. Σε ένα γνωστό και αγαπημένο νησί του Αιγαίου παράγεται ένα τυρί ιδιαίτερο, με εκρηκτικό χαρακτήρα, ξεχωριστό, μοναδικό για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Κάπου δέκα χρόνια πριν, οι τυροκόμοι του νησιού ετοίμασαν τον φάκελο για να καταχωριστεί ως ΠΟΠ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μόνο που άρχισαν να τσακώνονται, οι ίδιοι οι τυροκόμοι, μεταξύ τους γιατί έπεσε η πρόταση να συμπεριληφθεί και αγελαδινό γάλα στην παρασκευή του τυριού. Σε ένα νησί που οι γαλακτοφόρες αγελάδες εμφανίστηκαν πολύ πρόσφατα και καταγραφή για αγελαδινό γάλα στο συγκεκριμένο τυρί δεν υπάρχει πουθενά. Αφήστε που και το πρόβειο λιγοστό ήταν, αφού εκείνο που κυριαρχούσε ήταν το κατσικίσιο, όπως και στα περισσότερα νησιά μας.
Με τούτα και μ’ εκείνα, ο φάκελος δεν κατατέθηκε, τουλάχιστον όχι μέχρι σήμερα. Και κάπως έτσι, άρχισαν να εμφανίζονται στην αγορά τυριά από γειτονικά, ή και όχι τόσο γειτονικά νησιά, φέροντας το όνομα του περί ου ο λόγος ξεχωριστού προϊόντος.
Κάποιους -λίγους- μήνες πριν με κάλεσε στο τηλέφωνο ένας εκ των τυροκόμων του νησιού, ανήσυχος και ταυτόχρονα έξαλλος που στα ψυγεία των σούπερ μάρκετ κυκλοφορούν τυριά με το όνομα που αιώνες τώρα παράγεται αποκλειστικά εκεί. Με ρώτησε τι θα μπορούσαν να κάνουν, πώς να προστατευθούν, ποιες είναι οι πιθανές ενέργειες στις οποίες θα έπρεπε να προχωρήσουν. Προς μεγάλη του έκπληξη και δική μου λύπη, η απάντηση ήταν μία και ξεκάθαρη: «Τίποτε, δυστυχώς δεν υπάρχει προστασία για οποιοδήποτε προϊόν που δεν έχει πιστοποιηθεί ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ».
Η συζήτηση που ακολούθησε μας στενοχώρησε και τους δυο. Εκείνος μου ανέλυσε τους λόγους που ο φάκελος δεν προχώρησε, όχι εξαιτίας του πάντως, και η κατάληξη ήταν ότι ο ένας από τους τυροκόμους ήθελε να προστεθεί το αγελαδινό γάλα για να έχει όλον τον χρόνο παραγωγή, μια και τα πρόβατα και τα κατσίκια δίνουν γάλα συγκεκριμένους μήνες του χρόνου.
Ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά. Ένας τυροκόμος επιμένει να «παραποιήσει» το παραδοσιακό προϊόν του τόπου του, για το οποίο ωστόσο θέλει να πάρει πιστοποίηση ΠΟΠ, επιθυμεί δηλαδή να κοροϊδέψει την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και όλους εμάς, τους καταναλωτές.
Θα προλάβω τις ερωτήσεις «σιγά και τι έγινε, τι διαφορά θα έχει, ποιος θα το καταλάβει, τι μας νοιάζει» εξηγώντας: Ο χαρακτήρας του αγελαδινού γάλακτος δεν έχει καμία σχέση με εκείνον του κατσικίσιου/πρόβειου και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα σε όλα τα γαλακτομικά προϊόντα που παράγοντα από αυτά. Ειδικά σε αυτήν την περίπτωση, είναι το αρωματικό, όξινο, ανοιξιάτικο γάλα του νησιού που δίνει τον ξεχωριστό χαρακτήρα του συγκεκριμένου τυριού. Και είναι αυτό το γάλα που ταιριάζει με το υλικό μέσα στο οποίο ωριμάζει το τυρί. Χρησιμοποιώντας αγελαδινό γάλα παίρνεις ένα τυρί τελείως διαφορετικό και άμεσα διακριτό.
Ο συγκεκριμένος τυροκόμος προφανώς χρησιμοποιεί αγελαδινό γάλα στην παραγωγή του τυριού του. Οι άλλοι τυροκόμοι του νησιού όχι. Όμως με την απόφασή τους και τον σεβασμό τους στην άποψή του, το προϊόν τους έμεινε απροστάτευτο ακόμη και απέναντι στους ίδιους. Και φυσικά έδωσαν οι ίδιοι τη δυνατότητα να παραχθούν προϊόντα ανεξέλεγκτα, σε άλλους τόπους, με το όνομα του δικού τους.
Προφανώς δεν είναι η πρώτη περίπτωση, το έχουμε δει να συμβαίνει πολλές φορές. Ήδη σε ΠΟΠ τυρί των Κυκλάδων χρησιμοποιείται αγελαδινό γάλα. Σε νησιά όπου η αγελάδες ήταν ζώα αποκλειστικά εργασίας και όχι γαλακτοφόρες. Όμως ο φάκελος κατατέθηκε έτσι, κανείς δεν έκανε ένσταση και πέρασε. Είναι αυτό κακό ή καλό; Είναι καλό ή κακό να υπάρχουν περιορισμοί στην προέλευση των πρώτων υλών και τον τόπο παραγωγής των προϊόντων που πιστοποιούνται;
Σίγουρα είναι δεσμευτικό, αναγκάζει τους παραγωγούς σε αυτοέλεγχο, συγκράτηση, σεβασμό στους κανόνες του παιχνιδιού, έχει περιορισμούς και όρια. Δεν επιτρέπει αυθαιρεσίες, περίπου, ίσως, ναι μεν αλλά, ίσως ναι αλλά μπορεί και όχι.
Προσφέρει αναγνωρισιμότητα, προστασία του ονόματος και του τόπου καταγωγής -κατ’ επέκταση των τοπικών παραγωγών-, υπεραξία, δυνατότητα καλύτερης τιμής πώλησης, δυνατότητα εισόδου σε δύσκολα ράφια της Ευρώπης, που έχουν μάθει να αναγνωρίζουν και να εκτιμούν τα ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντα.
Ποιοι το δέχονται; Εκείνοι που σέβονται την ιστορία του τόπου, την κληρονομιά τους, και βλέπουν ότι μέσω αυτής έχουν μέλλον. Εκείνοι που δεν παίρνουν τους καταναλωτές για άσχετους και τους Ευρωπαίους για κουτόφραγκους. Εκείνοι που έχουν αποφασίσει ότι ζουν στο σήμερα και για αύριο. Είναι οι παραγωγοί που αναγνωρίζουν αξίες όπως η αυτοδέσμευση, η νομιμότητα, ο σεβασμός.
Ποιοι το αρνούνται; Εκείνοι που πιστεύουν ότι θα συνεχίσουμε να πορευόμαστε στον 21ο αιώνα με όρους του 19ου. Εκείνοι που πιστεύουν ότι όλα παίζουν και όλα γίνονται, αρκεί να είναι εκείνοι καλά και να γεμίζει η τσέπη τους. Ή που πιστεύουν -σοβαρά τώρα;- ότι οι κανόνες «χαλάνε» την αυθεντικότητα της παράδοσης.
Τελικά, πάντως, ο φίλος τυροκόμος έμεινε με το παράπονο για το καμάρι του νησιού του, τα νέα προϊόντα κυκλοφορούν ανεμπόδιστα, εμείς περάσαμε καλά και κάποιοι καλύτερα.
